Hodowla lasu
Dział leśnictwa obejmujący teorię i praktykę sterowania procesem powstawania d-stanów i kształtowania ich budowy, wzrostu i jakości w celu zapewnienia pożądanych dóbr, korzyści i funkcji lasu.
Warunki osiągnięcia celu hodowlanego:
- znajomość biologii i wymagań ekologicznych gatunków drzew
- wiedza z zakresu wpływu czynników naturalnych na wzrost i stabilność drzew
- znajomość naturalnych procesów i dynamiki lasu
Hodowla lasy dzieli się na:
Naukę o przyrodzie i produkcyjności:- ekologia
- fitosocjogia
- genetyka
- biologia i fizjologia
Siedliskoznawstwo i typologie
- hydrologia
- klimatologia
- geologia
- gleboznawstwo
Hodowla lasu jako ekologia stosowana opiera się na prawach ekologii leśnej i ekosystemowym zagospodarowaniu., imituje i naśladuje naturalne procesy wzrostu i rozwoju lasu niż je zastępuje.
HODOWLA LASU jest to również dyscyplina naukowa
Hodowla ogólna(ekologiczne podstawy HL)
- określa zasady i technikę odnowienia
- pielęgnowania lasu oraz kształtowania jego struktury
HODOWLA LASY jako praktyka
- zakładanie drzewostanów
- pielęgnowanie (cięcia między rębne)
- ochrona (profilaktyka)
Kierunki hodowli lasu:
- plantacyjny
- półnaturalny
Zasady półnaturalnej hodowli lasu:
1. Zasada zmniejszonego ryzyka hodowlanego
- gatunki dostosowane do warunków siedliska
- dobór odpowiednich ekotypów drzew
- pielęgnowanie d-stanów przede wszystkim pod kątem utrzymania, poprawy żywotności
- pielęgnowanie siedliska poprzez poprawę gleby i klimatu wnętrza lasu
- preferowanie odnowienia naturalnego
- wykorzystanie całego bogactwa genetycznego drzew
2. Zasada rozproszenia ryzyka hodowlanego
Potrzebna jest, gdyż środowisko zmienia się, powietrze jest zanieczyszczone, pojawiają się szkody abiotyczne, gradacje, choroby drzew.
- d-stany o możliwie bogatym składzie gatunkowym
- zróżnicowana struktura d-stanu
- małopowierzchniowe formy zmieszania
CHARAKTERYSTYKA HODOWLANA DRZEW LEŚNYCH
1. Zasięg gatunku i jego uwarunkowania
- klimat: temperatura, wilgotność
- historia migracji, bariery ekologiczne
Typy klimatu:
-morski
Lato ciepłe, zima łagodna. Duże wahania wilgotności, opadów(jesień – zima). Mała liczba dni pogodnych, duże zachmurzenie. Mała amplituda temperatur.
- przejściowy
- kontynentalny
Duża amplituda temperatur, lato ciepłe zima surowa. Zachmurzenie małe o dużej liczbie dni pogodnych. Opady małe(maksymalne latem)
Najważniejsze czynniki klimatyczne:
- promieniowanie słoneczne
- opady
- wiatr
- temperatura
ZNACZENIE TEMPERATURY:
Warunkuje wszystkie procesy fizjologiczne roślin, determinuje geograficzne rozmieszczenie gatunków.
Przymrozki:
- wczesne
- późne(uszkadza pączki, kwiaty, przyrosty)
- adwekcyjne(napływ mas zimnego powietrza)
- radiacyjne(wypromieniowanie ciepła, głownie nocą)
ZASIĘGI PIONOWE GATUNKÓW
Regiel górny: Św, Md, Brz, Jrz
Regiel dolny: Bk, Jd, Os, Jw., Js, Lp, Olsz, Wzg, Klzw, Trz
Pogórze i niziny: Olcz, Wzsz i p, Gb, Dbbsz, Dbsz, Klp, So
Wpływ opadów na rośliny:
BEZPOŚREDNI
- obniżanie temperatury
- uszkodzenia mechaniczne (grad, okiść)
POŚREDNI
- uzupełnianie wilgoci w glebie
- ochrona przed wymarzaniem i wysychaniem (okrywa śnieżna)
- wywołanie erozji i powodzi
- osłabienie nasłonecznienia(mgły)
- zmniejszenia parowania i transpiracji
Zasoby wilgoci w siedlisku zalezą od:
- ilości i jakości opadów
- zdolności retencyjnej gleby
- ewapotranspiracji potencjalnej
Działanie wiatru na rośliny:
BEZPOŚREDNIE
- rozsiewanie zarodników i nasion
- mechaniczne uszkadzanie (złamanie i wywroty)
- wysuszające działanie
POŚREDNIE
- kształtują reżim gatunków
- proces erozji
- kształtują pokrywę śnieżną
WYMAGANIA SIEDLISKOWE(GLEBOWE)
Wymagania względem trofizmu
- oligotrofy: So, Rb, Jałowiec
- mezotrofy: Brz, Md, Św, Dbb
- mezotrofy 2: OS, Olsz, Gb, Bk, Jd, Kl, Lp
- megatrofy: Olcz, Dbsz, Tp, Wz, Jw., Js
Wymagania względem zwięzłości gleb:
Gleby pulchne, strukturalne(piaszczysto gliniaste) Bk, Dbb, Md
Gleby zwięzłe, gliniaste, ilaste: Jd, Dbsz, Gg
Tolerowanie zalewania:
Częste i silne: Wierzby(biała i krucha)
Epizodyczne: Topole, Wiązy, Dbsz, Olcz, Js, Gb, Lpd, Klzw i p, Jabłon
Bez zalewowy teren: So, Md, Jd, Św, Jw., Bk, Dbb, Lpsz
Odporność na suszę:
Duża: So, Gb, Brz
Umiarkowana: Dbb, Dbsz, Bk, Klzw, Jd, Wzg, Tp
Mała: Św, Jw., Wzp, Olcz, Wrz
Cechy pokroju drzew
FORMA PNIA:
- gonności smukłość
- stopień oczyszczania drzew
- pozbawienie krzywizn
- dwójki, wielopędy
BUDOWA KORONY:
- cienistość i ażurowość
- zdolność do rozrastania się na boki
- tendencja do tworzenia rozpieraczy
CECHY ROZPIERACZA:
- strome ustawienie gałęzi
- gałęzie żywotne dość grube i długie
- duża przestrzeń życiowa i silna konkurencja względem otoczenia
- duża zbieżystość strzały, złe oczyszczanie się, słaba jakość techniczna drewna
Sposoby przenoszenia nasion:
Rola hodowlana gatunku
a) Gatunek główny – rola produkcyjna
b) Gatunek domieszkowy – rola produkcyjna, pielęgnacyjna, biocenotyczna
Forma zmieszania gatunku(sposób rozmieszczenia gatunków w drzewostanie)
1. Jednostkowa – kilka sztuk
2. Grupowa – pow. powyżej 2 arów
3. Kępowa 0 gdy skupiska od 2 do kilkunastu a nawet do 20 arów
4. Rzędowa – gatunek domieszkowy w formie rzędów w otoczeniu głównego, także główny
5. Pasowa – 2 – 4 rzędy danego gatunku
6. Smugowa – 5 – 7 rzędów
Wybór formy zmieszania
Rozwiązujemy na etapie planowania upraw. Wynika z roli hodowlanej gatunku(pielęgnacyjny albo biocenotyczny).
Forma zmieszania jednostkowa może być pozytywna gdyż powoduje wymieszanie gatunków w d-stanie jednak także bardzo kłopotliwa ze względu na wzajemne oddziaływanie na siebie gatunków Np. Brzoza utrzyma się jednostkowo: szybki wzrost lecz w przyszłości spowoduje wypadnięcie sąsiedztwa między innymi przez „ biczowanie”.
Stosowanie form rzędowej i pasowej dobrze sprawdza się na terenach porolnych gdzie sadzimy Brz i Db. Brzoza z czasem zostanie usunięta a na początku wzrostu stanowi osłonę, spełnia funkcje łagodzenia klimatu, osłony bocznej od wiatru. Innym przykładem negatywnym tych form zmieszania jest Db i Bk w młodości podobny wzrost i mogą nie konkurować ze sobą lecz w wieku 30 – 40 lat Bk zacznie rozrastać korony i zamknie Db od góry uniemożliwiając mu rozwój..
Najbezpieczniejszymi formami zmieszania są: grupowe i i kępowe. Linia styku gatunków jest ograniczona.
Sposób powstawania d-stanu:
a) D-stan pochodzenia odroślowego – las niskopienny (las ścięty i pozostawiony). Ten sposób nie ma większego znaczenia
b) D-stan pochodzenia generatywnego – las wysokopienny(z odnowienia naturalnego i sztucznego)
c) Las połączony: odroślowi i generatywny
WIEK D-STANU
1. Jednowiekowe – rozpiętość wieku drzew nie przekracza 20 lat (1 klasy wieku)
2. Różnowiekowe – rozpiętość wieku drzew ponad 20 lat
Trzy podgrupy różnowiekowych:
1. dwugeneracyjne – d-stan mateczny, przerwa i drugie pokolenie Np. 120 lat SO i młoda So pod okapem 30 – 40 letnia
2. wielogeneracyjne – trzy generacje albo pierwsza albo druga ma większą rozpiętość niż 20 lat np. dolna lub górna
3. wszechgeneracyjna – pełna ciągłość, bez przerw i spotykamy młode, nalot, podrost, starsze, średniowiekowe i starodrzew. Związany jest z d-stanami o strukturze przerębowej.
KLASY WIEKU:
I 1 – 20 lat
IIa 21 – 30 lat
IIb 31 – 40 lat
IIIa 41 – 60 lat
IIIb 51 – 60 lat
IV 61 – 80 lat
V 81 – 100 lat
ZWARCIE
- Wzajemne położenie koron drzew
- stopień wypełnienia przestrzeni przez korony drzew
- stosunek powierzchni rzutu koron do drzew d-stanu pow. zajmowanej przez ten drzewostan
Zwarcie może mieć współczynnik 1 gdy korony się stykają, a nawet 2 gdy na siebie zachodzą
RODZAJE ZWARCIA
Rodzaj zwarcia zależy od sposobu zagospodarowania lasu. Od rodzaju rębni i sposobu odnowienia.
a) poziome – zwarcie koron w pułapie tego samego piętra. D-stany jednopiętrowe np. zrąb zupełny
b) pionowe – zwarcie między koronami drzew należących do różnych pięter drzew różnej wysokości. D-stany przerębowe
c) schodkowe – zwarcie poziome w obrębie grupy, pionowe między grupami drzew. System przerębowo – zrębowy. Długi okres odnowienia.
STOPNIE ZWARCIA POZIOMEGO
Charakterystyka dla jednowiekowych d-stanów
1. silne - (1,2 – 11) korony zachodzą na siebie
2. pełne - (1,0- 0,9)
3. umiarkowane - (0,8 – 0,7) odległość nieco węższa
4. przerywane - (0,6 – 0,5) luki
5. luźne - (0,4) pomiędzy drzewami zamieszczą się grupy nowych drzew
6. bez zwarcia (0,3 i niżej)
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZWARCIE
1. wiek
2. gatunek
3. siedlisko - im uboższe tym d-stan posiada słabsze zwarcie
4. sposób zagospodarowania i pielęgnacji
ZNACZENIE ZWARCIA
I. Ma wpływ na cechy drzew i d-stanu.
a) wzrost - (średnice, wysokość). Drzewa rosnące w zwarciu szybciej przyrastają na wysokość lecz wolniej na grubość. Im większe zwarcie tym bardziej wysmuklone drzewa.
b) jakość drzew – oczyszczanie się drzew
c) stabilność drzew i d-stanu – podatność na wiatry, okiść, stabilność mechaniczna. Jeśli zwarcie utrzymuje się dłużej i korona się skraca drzewo ma mniejszą żywotność – stabilność biologiczną
II. Warunki środowiskowe wnętrza lasu
a) temperatura ściółki
b) charakter runa
c) warunki powstawania odnowienia naturalnego
d) występowanie dolnych warstw w d-stanie
BUDOWA PIĘTROWA
1. D-stan jednopiętrowy – powstały w jednym czasie choć nie musi być to d-stan jednowiekowy gdyż w górnym piętrze mogą być dwie generacje
2. D-stan dwupiętrowy najczęściej mieszane, góra gatunek światłożądny o koronie ażurowej, a w dole LP, KL, Bk, także So. Dolne piętro co najmniej wysokość 1/3 wysokości d-stanu górnego i nie więcej niż 2/3 dolnego piętra. Musi tworzyć zwarcie
3. Wielopiętrowy (minimum 3 piętra) – praktycznie nie występuje w lasach gosp.
4. D0-stan przerębowy – są to d-stany wielogeneracyjne, zwarcie pionowe, bardzo zróżnicowane warstwy. najczęściej d-stany przerębowe przy Jodle. Jodła jako cienioznośny .ma zdolność tworzenia tego typu d-stanów.
Dolne warstwy d-stanu
a) nalot
b) podrost
c) podszyt
Stare drzewa:
ZNACZENIE:
a) hodowlane (nasienniki, osłona odnowienia)
b) produkcyjne (przestoje)
c) przyrodnicze (miejsce występowania, drzewa dziuplaste)
d) krajobrazowe (estetyczne)
FORMA WYSTĘPOWANIA:
a) jednostkowe
b) kępowe
c) grupowe
PROCESY ROZWOJOWE W D-STANACH
...
rotheden