Temat — remat
Bartmińscy, Tekstologia, s. 261–264
Wykładniki podziału tematyczno-rematycznego:
1.) budowa gramatyczna zdania: tematem jest podmiot zdania, rematem — orzeczenie;
2.) szyk składników: temat jest stawiany na początku (w języku pisanym);
3.) środki prozodyczne: akcent uwydatniający (zwany logicznym lub zdaniowym), pauza i intonacja (melodia mowa) (w języku mówionym);
4.) wykładniki leksykalne (segmentalne): specjalne wyrażenia tematyzujące służące wskazywaniu, co jest tematem w wypowiedzeniu: Jeśli chodzi o…, Co do…, Co się tyczy…, Weźmy pod uwagę…; partykuła „to” (To nowoczesna sylwetka samochodu budzi zaufanie), specjalna konstrukcja bezokolicznik + osobowa forma tego samego czasownika (Przyjść to przyjdę, ale na krótko).
Wykładniki mają różna moc: akcent dominuje nad szykiem, a szyk dominuje nad rozczłonkowaniem gramatycznym.
Projekcja akcentu: współdziałanie środków prozodycznych, składniowych i leksykalnych: uwydatnienie członu tematycznego poprzez wstawienie go w pozycję inicjalną i oddzielanie składniowe i prozodyczne (Banki — do kogo one dziś naprawdę należą!?; Długie życie. Ależ ono jest wynikiem wiedzy medycznej.).
Sposoby diagnozowania, co jest tematem, a co rematem:
1.) pytanie do zdania; odpowiedź na nie jest rematem;
2.) przeciwstawienie do zdania; wydobycie członu rematycznego;
3.) zanegowanie całego twierdzenia — negacja zdania jest zaprzeczeniem rematu, nigdy tematu.
isamar