Fundusze strukturalne i system finansowania projektów UE
Wykład z 28.10.2007r.
Programy funduszu PHARE.
I. PHARE Współpraca Przygraniczna – PHARE CBC – Objęte nim są państwa stowarzyszone, które złożyły wnioski akcesyjne, które graniczyły z krajami członkowskimi UE. Miał on za zadanie stymulować proces integracji ważnych krajów Europy Środkowej i Wschodniej z UE. Celem tego programu było:
- ujednolicenie regulacji prawnych i standardów życiowych mieszkańców krajów przygranicznych UE,
- obejmowała również projekty, które miały za zadanie przezwyciężanie zatargów z przeszłości,
- projekty, które miały za zadanie uświadamianie możliwości płynących z podejmowania wspólnych działań.
Osiągano większą wspólność społeczną. Program ten był jednym z kluczowych elementów strategii przedakcesyjnej. Przeznaczono 527 mln. Euro, a zrealizowano 500 projektów na sumę 510 mln. Euro.
II. PHARE Rozwój Zasobów Ludzkich – PHARE RZL – Był połączony z programem Wspólność Społeczna i Gospodarcza. Bardzo ważny program, realizowany był w latach 2000-2003. wspierał osoby bezrobotne, młodzież, która pozostawała bez pracy, młodzież ze strefy zagrożenia wykluczeniem społecznym: osoby długotrwale bezrobotne, byłych więźniów, trudna młodzież. Cel programu:
- ułatwienie znalezienia pracy,
- dokształcanie tych osób,
- podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
- podnoszenie kwalifikacji osobistych:
- poradnictwo zawodowe,
- pośrednictwo pracy,
- finansowanie staży.
Stanowił on zaplecze europejskiego funduszu społecznego dla państw, które były jeszcze na etapie przedakcesyjnym. Z programu skorzystało około 100 tys. osób, z czego około 60 tys. były to osoby bezrobotne, ponad 30% znalazło zatrudnienie, pozostałe osoby to te, które były już zatrudnione i podnosiły swoje kwalifikacje zawodowe, a także studenci. 200 szkół zmodernizowało swoje programy nauczania.
III. PHARE Wspólność Społeczna i Gospodarcza – PHARE SSG – Ten program miał zapewnić lepsze warunki społeczne. W ramach tego programu:
1) program rozwoju przedsiębiorstw – współfinansowanie usług doradczych dla firm (wynosiło to do 50%). Min. kwota pomocy to 500 Euro a maks. 5 tys. Euro. Obejmował:
- tworzenie planów inwestycyjnych dla firm,
- tworzenie planów zatrudnienia,
- określenie firmy pozycji na rynku.
2) program rozwoju przedsiębiorstw eksportowych (do 50% kosztów usługi, min. 500Euro a maks. 10 tys. Euro). Celem było zapewnienie zwiększenia konkurencyjności i efektywności działań tych przedsiębiorstw na rynkach eksportowych. Program ten miał za zadanie trafić do małych i średnich przedsiębiorstw. Obejmował:
- planowanie strategii eksportowe,
- skanowanie rynków eksportowych,
- rozwijanie marketingu eksportowego.
3) fundusz dotacji inwestycyjnych – pomoc min. 2 tys. Euro a maks. 50 tys. Euro. Współfinansowanie do 30% w Warszawie i Poznaniu, do 40 % Wrocław, Kraków i Trójmiasto, do 50% w całej reszcie kraju. Zajmował się zwiększeniem efektywności i konkurencyjności przedsiębiorstw na danym rynku. Można było współfinansować wdrażanie nowych technologii, firmy mogły uzyskać częściowy zwrot kosztów wymiany sprzętu.
4) technologie informatyczne dla firm – współfinansowanie projektów, które obejmowały tworzenie baz danych, sieci internetowych, stron internetowych. Dotacja min. 500 Euro a maks. 10 tys. Euro. Przyznano 309 mln. Euro z czego strona Polska wykorzystała 288 mln. Euro.
IV. PHARE Wymiar Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych – PHARE JHA – Celem było pełne wdrożenie wspólnotowego dorobku prawnego w ramach tzw. III filaru UE. III filar obejmuje współpracę policyjną i sądową w sprawach karnych. Projekty współfinansowały rozwój infrastruktury w policji, w prokuraturze i w sądach, opłacanie ekspertyz sądowych. Przyznano 272 mln. Euro z czego wykorzystano 237 mln. Euro.
Jest to Przedakcesyjny Program Pomocy Strukturalnej bądź Instrument Przedakcesyjnej Polityki Strukturalnej. Fundusz ten został stworzony dla 10 krajów kandydujących. Został stworzony na wzór Funduszu Spójności.
ISPA dotyczyła bardzo dużych wartości, powyżej 5 mln Euro, ale wyjątkowo Komisja dotowała projekty poniżej 5 mln. Została stworzona w 1999r., a Fundusz Spójności działał od 1994r.. Zadania ISPA:
a) wspieranie realizacji partnerstwa dla członkostwa,
b) wpieranie procesu przyjęcia wspólnotowego dorobku prawnego, wsparcie obejmowało dwa obszary:
- środowisko naturalne,
- sieci transportowe o komunikacyjne.
Miała współfinansować projekty, które miały na celu dostosowywanie tych dwóch obszarów do standardów UE. Priorytety inwestycyjne były wyznaczone przez Partnerstwo Dla Członkostwa oraz przez Narodowe Strategie Przygotowania do Członkostwa. Realizowano:
- w zakresie środowiska naturalnego:
- zapobiegania i usuwania zanieczyszczenia wód i powietrza,
- budowa zakładów utylizacji odpadów
2. w zakresie sieci transportowych i komunikacyjnych:
- modernizację i budowę dróg i sieci kolejowych.
Projekt współfinansowany z ISPA musiał być efektywny ekonomicznie. Nie oznacza to, że projekt musiał być opłacalny finansowo, ale musiał przynosić korzyść netto dla społeczeństwa. Można także było:
- dostać środki na wstępne studia nad celowością realizacji założonej inwestycji,
- dofinansować badania wykonalności ekonomicznej i finansowej tego przedsięwzięcia,
- sfinansować pomoc w przygotowaniu dokumentacji,
- dofinansować plan stworzenia przedsięwzięcia.
Środki były przekazywane inwestorom po zakończeniu realizacji projektu, ale mogły być także wypłacone w postaci zaliczki.
Beneficjenci ISPA:
- Przedsiębiorstwa państwowe,
- Spółki prawa handlowego, ale tylko spółki komunalne, czyli będące własnościami gminy.
Tak więc beneficjentami mogą być tylko przedsiębiorstwa z sektora publicznego. Pomoc wynosiła do 75 % całkowitego kosztu projektu, natomiast studia wstępne nad projektem 10% pod warunkiem, że cała wartość projektu nie przekraczała 2% ogólnych środków dostępnych w ramach ISPA.
CBA – Analiza Kosztów i Korzyści. Analiza ta jest to procedura oceny celowości projektu poprzez porównywanie kosztów i korzyści. W przypadku ISPA analiza ta miała wykazać społeczne koszty i korzyści.
Projekty współfinansowane w ramach ISPA:
- przedsiębiorstwa musiały wykazać, że realizacja projektu nie zagraża konkurencyjności na rynku,
- projekt musiał być zgodny ze wszystkimi politykami wspólnotowymi przede wszystkim z zasadami konkurencyjności i zasadami zamówień publicznych,
- inwestor musiał się wykazać płynnością finansową projektu w trakcie jego realizacji,
- inwestor musiał wykazać, że będzie w stanie pokryć ewentualne deficyty przepływu pieniędzy w trakcie realizacji projektu.
Zbyt wysoka rentowność oceniona z punktu inwestora mogła oznaczać odmowę przyznania środków z funduszu ISPA bądź zmniejszenie kwoty przeznaczonej z funduszu ISPA.
Z funduszu ISPA przeznaczono w latach 2000 – 2006 dla wszystkich państw członkowskich 1 mld Euro. Polska otrzymała pomiędzy 30 a 37%, czyli około 312-374mln Euro. Polska źle wykorzystywała środki z funduszu ISPA, ponieważ nie wykorzystywała środków w pełni.
Od złożenia wniosku przez inwestora do momentu otrzymania środków z ISPA mijały co najmniej 3 lata.
Przyznawanie środków z ISPA – wszystkie wnioski przedstawiał Urząd Integracji Europejskiej i przekazywał je do tzw. Dyrektoriatu ds. Rozwoju Regionalnego Komisji Europejskiej. Wtedy była sprawdzana zgodność wniosków z polityką strukturalną, ze strategią sektorową, a nawet można było przedyskutować projekt z podmiotem, który się ubiegał o dofinansowanie. Można było jeszcze wprowadzić poprawki do projektu i wniosku. Ta procedura miała trwać teoretycznie 4 m-ce. Jeżeli projekt uzyskał akceptację został przesuwany do Komitetu Zarządzającego ISPA. Skład Komitetu:
- przedstawiciele państw członkowskich komisji,
- przedstawiciele Komisji Europejskiej,
- przedstawiciele międzynarodowych instytucji finansowych.
Komitet podejmował decyzję o przyznaniu środków i wydawał upoważnienia dla komisarzy do podpisywania dokumentów w imieniu komisji. Kiedy była decyzja o przyznaniu środków tworzone było memorandum finansowe, które określało wszystkie warunki na jakich udzielono pomocy z funduszu ISPA. Dla beneficjenta najważniejsze było memorandum. Jeżeli beneficjent nie wywiązał się z memorandum groziło mu wycofanie pomocy.
Fundusz ISPA:
- zaznajomił nas z procedurami przyznawania pomocy z Funduszu Spójności,
- pozwalał na realizację dużych projektów,
- wykorzystywanie środków z funduszu ISPA do momentu naszej akcesji do UE było wykonywane w sposób nieudolny,
- w momencie akcesji do UE przestaliśmy być beneficjentami funduszu ISPA, a staliśmy się beneficjentami Funduszu Spójności.
Wykład z 24.11.2007r.
Funkcjonowanie funduszu ISPA nadzorowała Komisja Europejska. Pula środków przeznaczona dla poszczególnych państw była negocjowana przez Komisję i delegację poszczególnych państw kandydujących do UE.
Był to przedakcesyjny program wsparcia rolnictwa i obszarów wiejskich. Został powołany w 1999r., w Polsce był wdrażany od 2000r.. Został utworzony dla państw kandydujących lecz nie obejmował Cypru i Malty. Środki były przekazane na rozwój rolnictwa, np.:
- poprawa jakości gospodarki rolnej,
- rozwój infrastruktury wiejskiej,
- marketing produktów rolnych,
- poprawa nadzoru prowadzonego przez weterynarzy.
Był to najlepiej wykorzystany fundusz przedakcesyjny. Fundusz SAPARD wspierał też projekty, które miały na celu podnoszenie kwalifikacji rolnych, a także projekty, które miały tworzyć źródła dodatkowego dochodu na wsi, jak również projekty, które miały na celu ochronę dziedzictwa kulturalnego na wsi.
Fundusz SAPARD i jego pomoc musiała być zgodna z celami wspólnej polityki rolnej. Cele te wynikały z art. 33 TWE, zaliczamy do nich:
a) zwiększenie wydajności rolnictwa poprzez:
- wspieranie postępu technicznego,
- racjonalny rozwój produkcji rolnej,
- optymalne wykorzystanie czynników produkcji, a zwłaszcza siły roboczej,
b) zapewnienie odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej zwłaszcza poprzez podniesienie indywidualnego dochodu osób pracujących w rolnictwie,
c) stabilizacja rynków,
d) zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw,
e) zapewnienie rozsądnych cen w dostawach dla konsumentów.
Obecnie głównym celem wspólnej polityki rolnej jest racjonalizacja produkcji rolnej.
Fundusz SAPARD został pomyślany na lata 2000-2006. Budżet funduszu – na każdy rok dla wszystkich państw kandydujących przeznaczono 521 mln Euro, Polska otrzymała ponad 168 mln Euro, a po korekcie w 2002r. Polska dostała ponad 171 mln Euro. Wysokość środków z funduszu SAPARD zależała od:
- liczby ludności rolniczej,
- powierzchni użytków rolnych,
- wysokości PKB w przeliczeniu na siłę nabywczą ludności rolniczej,
- specyfiki sytuacji terytorialnej.
Do 2% pomocy z funduszu SAPARD w skali państwa mogło być przeznaczone na finansowanie ekspertyz, wzajemnych wizyt. Żeby otrzymać środki z funduszu SAPARD państwo musiało stworzyć 7-letni plan oraz organ, który będzie agencją finansową w rozumieniu przepisów UE. Tą agencją w Polsce została Agencja Modernizacji i Rozwoju Regionalnego, a zarządzanie całym funduszem przejęło Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W Polsce SAPARD (w Polsce nosił nazwę Program Operacyjny dla Polski) przewidywał przyjęcie dwóch zrównoważonych osi priorytetowych. Osie priorytetowe:
- poprawa efektywności sektora rolno-spożywczego,
- poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej i tworzenia miejsc pracy.
Te osie musiały być zgodne z realizacją celów strategicznych funduszu, do których należały:
- poprawa ekonomicznej konkurencyjności polskiego sektora rolno-spożywczego na rynku krajowym i międzynarodowym,
- dostosowanie sektora rolno-spożywczego do standardów wspólnotowego porządku prawnego w zakresie warunków higieny, bezpieczeństwa żywności, jakości żywności oraz ochrony środowiska,
- stymulowanie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich poprzez rozwój infrastruktury technicznej oraz tworzenie warunków do podejmowania pozarolniczej działalności na wsiach.
Fundusze strukturalne.
Są to fundusze tworzone w budżecie Wspólnoty Europejskiej, umożliwiające pomoc w restrukturyzacji i modernizacji gospodarki państw członkowskich poprzez interwencję w kluczowych sektorach i regionach. Pomoc strukturalna może być kierowana do regionu bądź do sektora. Fundusze strukturalne wpływają na zwiększenie spójności gospodarczej i społecznej UE co ma spowodować zmniejszenie różnic w poziomie rozwoju i życia pomiędzy poszczególnymi obszarami, ponieważ środki z funduszy strukturalnych są kierowane do tych sektorów gospodarki, które bez pomocy nie są w stanie dorównać do średniego rozwoju w UE. Mają one za zadanie poprawienie struktury gospodarki, dlatego uznaje się je za instrumenty polityki strukturalne (można również używać nazwy instrumenty spójności UE).
Czym jest polityka strukturalna? – jest to świadoma i celowa działalność władz zmierzająca do przebudowy struktury społecznej i pobudzenia rozwoju gospodarczego danego obszaru. Ma ona dwa cele:
- poprawa alokacji zasobów czynnika produkcji,
- redukcja nierówności w poziomie rozwoju regionów.
Fundusze strukturalne i polityka strukturalna mają pomóc władzom na szczeblu centralnym i regionalnym w rozwiązywaniu ich najważniejszych problemów gospodarczych. Fundusze strukturalne są to zasoby finansowe, które służą realizacji polityki strukturalnej.
Przepływ funduszy z UE do poszczególnych państw członkowskich oprócz pomocy z funduszy strukturalnych:
- poprzez mechanizmy dopłat dla rolników,
- poprzez świadczone przez wspólnotę usługi techniczne.
Fundusz Spójności – nie jest funduszem strukturalnym, jest instrumentem finansowym UE. Jest wdrażany na poziomie państw członkowskich, a nie na poziomie regionalnym. Celem funduszu spójności jest ułatwienie integracji słabiej rozwiniętych krajów poprzez budowę sieci transportowych oraz obiektów ochrony środowiska o znaczeniu ponadregionalnym.
Fundusze strukturalne są fragmentem większej całości, są wydzieloną częścią budżetu UE. Budżet UE jest zbudowany ze składek państw członkowskich i może wynosić niewiele ponad 1% PKB państw członkowskich.
Fundusze strukturalne i fundusz spójności są zaprojektowane w ten sposób aby wspomóc regiony biedniejsze w doganianiu regionów bogatszych. Fundusze strukturalne i fundusz spójności mają trzy podstawowe zadania:
- finansują rozwój tych obszarów geograficznych, które są mniej rozwinięte w porównaniu z najbogatszymi regionami UE,
- finansowanie rozwoju społecznego i ekonomicznego tych regionów, które ulegają degradacji w wyniku zmian otoczenia gospodarczego (obszary wiejskie, obszary uzależnione od rybołówstwa, na poszczególnych miastach),
- modernizacja polityki i systemów edukacyjnych (szkolenia i zwiększanie zatrudnienia).
Fundusze 2004-2006.
Są to fundusze na lata 2000-2006, dla Polski na lata 2004-2006, ponieważ w 2004r. Polska została przyjęta do UE. Podstawowe rozporządzenie – Rozporządzenie Rady 1260/1999 z dnia 21.06.1999r., które ustanowiło ogólne przepisy w sprawie funduszy strukturalnych. W latach 2000-2006 uznawano cztery fundusze:
- Europejskich Fundusz Rozwoju Regionalnego,
- Europejski Fundusz Społeczny (jest najstarszym funduszem strukturalnym),
- Europejskich Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej – Sekcja Orientacji,
- Instrument Finansowy Orientacji Rybołówstwa.
Obok tych funduszy istniała jeszcze Sekcja Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej, ale nie była uznawana za fundusz strukturalny.
Fundusze strukturalne realizują działania polegające na realizacji celów UE, do których należy:
- wspierają harmonijny rozwój całej wspólnoty poprzez rozwijanie i prowadzenie działań służących wzmocnieniu jej spójności społecznej i gospodarczej w szczególności poprzez zmniejszanie dysproporcji rozwoju regionów, poprzez zmniejszenie zacofania regionów oraz wysp i obszarów wiejskich,
- przyczyniają się do korygowania dysproporcji regionalnych poprzez udział w rozwoju i dostosowaniu strukturalnym tzw. regionów opóźnionych w rozwoju oraz przekształcaniu upadających regionów przemysłowych.
Cele priorytetowe na lata 2000-2006:
I) wspieranie rozwoju i dostosowania strukturalnego regionów opóźnionych w rozwoju,
II) wspieranie gospodarczej i społecznej konwersji obszarów stojących w obliczu problemów strukturalnych,
III) wspieranie dostosowania i modernizacji polityk i systemów kształcenia, szkolenia i zatrudnienia.
...
maziarzjustyna