Ten pseudo-podręcznik
dedykuję
Karolnie M.
Stworzyłem go dla Niej
Łódź 2014
1. Podstawy teoretyczne
[warto przeczytać i tylko przy okazji do tego wrócić. Nie warto wkuwać na pamięć!]
Dźwięk – wrażenie słuchowe, spowodowane falą akustyczną .
Podstawowe cechy dźwięku:
· wysokość dźwięku
· głośność dźwięku
· czas trwania dźwięku
· barwa dźwięku – cecha dźwięku, która pozwala odróżnić brzmienia różnych instrumentów lub głosu.
# (krzyzyk) podnosi dźwięk o pół tonu, czyli z C na Cis, albo z F na Fis
bmol obniża dźwięk o pół tonu np. z A na As, lub z H na B
kasownik kasuje krzyżyki i bemole
Ważne: dźwięk Cis (powstały przez zastosowanie # przed C) jest tożsamy z Des (powstałym przez zastosowanie bmola przed D)
Rys 1 Nazwy (polskie) dźwięków lub klawiszy pianina
(klawisze czarne: u góry z bemolem, u dołu z krzyżykiem)
Bemole lub krzyżyki mogą być użyte jako znaki przykluczowe (umieszczone bezpośrednio za kluczem). Dotyczą one wtedy wszystkich dźwięków, na wysokości których są zapisane na pięciolinii. Jeśli znakiem przykluczowym jest krzyżyk lub krzyżyki to formalnie wszystkie podwyższone dźwięki w takim utworze mają końcówkę „-is”, np. Dis, Gis, Ais, itd. Jeśli znakiem przykluczowym jest bemol lub bemole to wszystkie obniżone dźwięki w danym utworze mają końcówkę „-s” (oczywiście z wyjątkiem dźwięku B), czyli np. Es, As, Ges, itd.
Zwyczajowo częściej mówi się Fis a nie Ges Podobnie zwyczajowo mówię o dźwiękach, gamach i akordach Fis i Cis (a nie Ges i Des) oraz odpowiednio B i Es (a nie Ais i Dis). A w przypadku Gis-As mówimy i tak i tak.... heheee, jak komu się podoba, lubię to....
http://www.gimnastykasluchu.pl/pl/blog/252-diatonika-i-chromatyka-czyli-krzyzyki-bemole-i-reszta-zamieszania
Interwał – w teorii muzyki jest to odległość między dwoma różnymi dźwiękami.
Skala muzyczna (zwana również gamą) to szereg dźwięków ułożonych według stałego schematu. Kolejne dźwięki gamy oznacza się cyframi rzymskimi, tworząc stopnie (czyli I stopień, II, III, itd.). Najbardziej znanymi skalami są gamy typu dur i mol. W polskiej muzyce można spotkać też skalę cygańską, góralską, itp. Skala (gama) cygańska:
Skala bluesowa: d, f, g, gis, a, c. Jest to 6-stopniowa (heksatoniczna) skala
Skala góralska – siedmiostopniowa z półtonami między stopniami IV-V i VI-VII.
Skale durowe: http://pl.wikipedia.org/wiki/Skala_durowa
Skala (gama) zaczyna się od konkretnego dźwięku (tzw. prymy), który zazwyczaj nadaje nazwę tak utworzonej gamie.
Tonacja to konkretna gama durowa lub molowa, na której materiale dźwiękowym oparty jest utwór muzyczny. Tonację utworu (lub jego fragmentu) określa się, biorąc pod uwagę znaki przykluczowe (krzyżyki lub bemole) oraz akordy lub niekiedy dźwięki zaczynające i kończące utwór.
Gama różni się tym od tonacji, że mówiąc o niej ma się na myśli jej uszeregowane dźwięki (np. dla C-dur na pianinie od środkowego C: c1, d1, e1, f1, g1, a1, h1, c2). Tonacja zaś określa podstawowy materiał dźwiękowy dla utworu (np. w tonacji C-dur akordy C, F i G a w tonacji a-mol akordy am, dm i E).
W krajach anglosaskich dźwięk H nazywany jest B – pamiętaj o tym!! To bardzo ważne!!!! [jak stroisz gitarę i korzystasz ze stroików angielojęzycznych to Nasz dźwięk H u nich jest B]
Rys. 2 Nazwy klawiszy pianina w krajach anglosaskich
Na skrzypcach (i instrumentach smyczkowych) przyjęło się, że podstawowym dźwiękiem jest A i odpowiednio gama A-dur, czyli dźwięki: a, b (u Nas h), cis, d, e, fis, g i a1.
Na instrumentach klawiszowych przyjęło się, że podstawowym dźwiękiem jest środkowe C (czyli c1) i stąd podstawą jest gama C-dur, podobnie jak i dla gitary.
Gama C-Dur
Ta sama gama dla piosenkarza – nazwy dźwięków solmizacyjnych:
Zapis nutowy gamy C-dur w transkrypcji (czyli przeniesieniu) na klawisze pianina lub organów łącznie z numeracją klawiszy kolejnych dźwięków pokazałem na rys. 3.
Jak już wspomniałem, w teorii muzyki kolejne dźwięki gamy oznacza się cyframi rzymskimi, tworząc stopnie (czyli I stopień, II, III, IV, V, VI i VII ). Obecnie dla wygody (zwłaszcza przy budowie akordów) dźwięki gamy durowej można oznaczać cyframi arabskimi. Np. akord C-dur oparty jest o I, III i V stopień gamy C-dur, czyli dźwięki C, E i G i otrzymują one numerację: 1, 3 i 5.
Rys. 3 Gama C-dur na pianinie z numeracja dźwięków
Nazwy interwałów (w nawiasie podano liczbę stopni tworzących interwał). Dla uproszczenia i w celach edukacyjnych jako przykład wybrałem gamę C-dur i do niej się odwołuję:
pryma (1) – podstawowy dźwięk danej gamy (w gamie C-dur jest to dźwięk C) sekunda (2) – odległość między sąsiednimi stopniami gamy - 1 lub 2 półtony. II stopień gamy C-dur to dźwięk Cis (mała sekunda – zapisywana jako 2- lub jako 2>) lub dźwięk D (wielka sekunda – po prostu 2)tercja (3) – III stopień gamy - 3 lub 4 półtony. Czyli dźwięk Es (gamy molowe – nie potrzeba pisać 3-) lub dźwięk E (gamy durowe)kwarta (4) - 5 półtonów. IV stopień gamy C-dur, czyli dźwięk F. tryton (4< lub 5> i inny zapis 4+ lub 5-) - 6 półtonów. Dla gamy C-dur to dźwięk Fis. Można go otrzymać podwyższając IV stopień, czyli dodając krzyżyk (zapisuje się w akordzie jako 4+) lub obniżając bmolem stopień V, tzw. obniżona kwinta (zapisuje się w akordzie jako 5-)kwinta (5) - 7 półtonów. W gamie C-dur dźwięk G.seksta (6) - 8 lub 9 półtonów. VI stopień gamy. Znana jest seksta mała (dźwięk As dla gamy C-dur) otrzymana przez obniżenie seksty wielkiej bemolem lub podwyższenie kwinty krzyżykiem, zapisywana jako 6- lub częściej jako 5+ i seksta wielka, czyli dźwięk A, zapisywana po prostu jako 6.septyma (7) - 10 lub 11 półtonów. VII stopień gamy. Znana jest septyma mała (dźwięk B dla gamy C-dur), zapisywana po prostu jako 7 i septyma wielka, czyli dźwięk H, zapisywana jako 7+ lub 7<.oktawa...
Przem582