Zdrowie psychiczne to nie tylko brak zaburzeń psychicznych, ale również stan, w którym osoba zdaje sobie sprawę za swojego potencjału, potrafi radzić sobie ze stresem, jest zdolna do miłości, twórczości i efektywnej pracy, jest w stanie funkcjonować w społeczeństwie.
Polityka ochrony zdrowia psychicznego powinna uwzględniać następujące działania:
n - rozwijanie świadomości znaczenia dobrego samopoczucia psychicznego dla funkcjonowania społeczeństwa,
n - przeciwdziałanie stygmatyzacji, nierówności i dyskryminacji, jakiej doświadczają osoby chorujące psychicznie i ich rodziny;
n - opracowanie i wdrożenie systemów ochrony zdrowia psychicznego, które uwzględnią promocję, profilaktykę, leczenie i rehabilitację
n - zapewnienie kształcenia kadr o odpowiednich kompetencjach,
n - wykorzystanie do realizacji tych zadań doświadczeń i wiedzy osób doświadczających zaburzeń psychicznych i ich opiekunów
„Zielona Księga”
n 1. wspieranie zdrowia psychicznego wszystkich ludzi, czyli promocję zdrowia psychicznego,
n 2. zapobieganie złemu stanowi zdrowia psychicznego, czyli działania profilaktyczne podejmowane wobec grup narażonych na zagrożenia dla zdrowia psychicznego,
n 3. poprawa jakości życia ludzi chorych i niepełnosprawnych psychicznie poprzez integrację społeczną oraz ochronę ich praw i godności,
n 4. opracowanie zasad budowania systemu informacji, współpracy w zakresie badań naukowych i upowszechnienia wiedzy na temat zdrowia psychicznego między krajami Unii Europejskiej.
Zdrowie psychiczne w Polsce:
liczba osób leczonych z powodu zaburzeńpsychicznych. W ciągu 15 lat, od roku 1990 do 2004, wskaźnik rozpowszechnienia leczonych w opiece ambulatoryjnej wzrósł o 131% (z 1629 do 3763 na 100 tys. ludności), a wskaźnik rozpowszechnienia hospitalizacji o 45% (z 362 do 526 na 100 tys. ludności). Przy czym, bardziej niż wskaźniki rozpowszechnienia rosną wskaźniki zapadalności (tzn. zgłaszających się po raz pierwszy do leczenia w danym roku). Między rokiem 1990 a 2004 wskaźnik zapadalności w lecznictwie ambulatoryjnym wzrósł o 136% (z 444 do 1046 na 100 tys. ludności), a w lecznictwie całodobowym wzrósł o 84% (z 129 do 237 na 100 tys. ludności
Zarówno w opiece ambulatoryjnej jak i całodobowej znacznie częściej leczą się mieszkańcy miast niż wsi
dzieci i młodzieży w wieku do lat 18 – ocenia się, że co najmniej 10% (900 tys.) z nich wymaga opieki i pomocy psychiatryczno-psychologicznej
z Poradni Zdrowia Psychicznego korzystało ok. 168 tys. osób w wieku lat 65 lub więcej
rozpowszechnienie samobójstw zakończonych zgonem, których częstość wzrosła w okresie transformacji w latach 1990- 2004 o ponad 22%.
w porównaniu z innymi krajami europejskimi Polacy są poddawani większej liczbie negatywnych zjawisk społeczno-ekonomicznych, - jedni z najgorszych w UE
RODZINA - jest podstawową i pierwotną grupą społeczną istniejącą w każdej kulturze. Złożona jest z
małżeństwa i dzieci oraz ogółu krewnych, którzy tworzą wspólnotę biologiczno- społeczną. Ma swoje charakterystyczne cechy i wewnętrzny ład. Jednocześnie jest grupą otwartą, podlegającą wpływom świata zewnętrznego i dostosowującą się do zmian.
Funkcje rodziny:
Zapewnienie pełnego i prawidłowego rozwoju fizycznego dziecka,
Zaspokojenie potrzeb psychicznych i emocjonalnych
Zapewnienie rozwoju intelektualnego
Zapoznanie się ze społecznie akceptowalnymi zasadami postępowania
Kształtowanie kultury wyrażania uczuć
Wprowadzenie w świat kultury i sztuki
Wyrabianie aktywnego stosunku do pracy
Rozwijanie potrzeb kontaktów międzyludzkich
Kształtowanie właściwego stosunku do zadań małżeńskich i rodzicielskich
Przygotowania do samodzielnego życia
Wprowadzenie w krąg zagadnień społeczno- politycznych
Współczesne zagrożenia zdrowia rodziny:
Wadliwy styl życia:
1. mała aktywność fizyczna (zaledwie 30% dzieci i młodzieży oraz 10% dorosłych uprawia różne formy ruchu, którego rodzaj i intensywność zaspokaja potrzeby fizjologiczne organizmu), 2. nieprawidłowości w sposobie żywienia skutkujące z jednej strony nadwagą, a z drugiej niedożywieniem i niedoborami mineralno-witaminowymi, 3. palenie tytoniu (także wśród dzieci), 4. nadmierne spożycie alkoholu, 5. używanie substancji psychoaktywnych
Zagrożenia w środowisku społecznym: 1. ograniczenie dostępu do podstawowych zasobów (bezrobocie), 2. uzależnienie od systemu pomocy społecznej, 3. niski poziom wykształcenia, 4. bezradność w poruszaniu się w ramach nowego systemu społeczno-gospodarczego z syndromem wykluczenia i „opuszczonych rąk”.
Zagrożenia w środowisku fizycznym:
1. zanieczyszczenie i degradacja środowiska naturalnego (w tym głównie zanieczyszczenie powietrza i wody), 2. zagrożenia w środowisku pracy (w tym m.in. hałas, wibracje, substancje toksyczne i pyły)
Czynniki warunkujące zachowania w chorobie:
1.Uwarunkowania makrospołeczne: polityka społeczna, warunki ekonomiczne, czynniki kulturowe
2. Uwarunkowania mezospołeczne: stosunek do instytucji i zawodów medycznych
3. Uwarunkowania mikrospołeczne: zwyczaje żywieniowe, warunki mieszkaniowe, wzory higieniczne, czynniki psychospołeczne
Wychowanie zdrowotne: Jest integralną składową w procesie wychowania, kształtowania osobowości, a w tym postawy wobec zdrowia i choroby. Celem jest osiągnięcie dojrzałej postawy i wykształcenie właściwych zachowań mających za zadanie:
- wypracowanie poczucia odpowiedzialności za zdrowie swoje i zbiorowości
- ukształtowanie racjonalnego i emocjonalnie zrównoważonego stosunku do choroby, niepełnosprawności i śmierci
- nabycie umiejętności i gotowości spieszenia z pomocą innym.
Etapy wychowania zdrowotnego w zależności od wieku wg Demela:
heteroedukacja- do okresu pokwitania; przyswajanie wiedzy o swoim ciele, jego funkcjach, reakcjach organizmu i zabiegach pielęgnujących zdrowie, wytwarzania nawyków i zachowań, np: mycie się, rąk, owoców 2. autoedukacja- w okresie pokwitania; zainteresowanie własnym ciałem, sprawnością, wyglądem; samokształcenie 3. heteroedukacja odwrócona- wychowanek sam zaczyna edukować innych, np. rodzeństwo, kolegów
Cele wychowania zdrowotnego: zmiana sposobu myślenia ukierunkowana na promocję zdrowia,
Zwiększenie skuteczności oddziaływania i kontroli nad własnym zdrowiem.
Ubóstwo - Problemy rodziny biednej: problemy zdrowotne, psychohigieniczne i społeczne.
Problemy zdrowotne to: niedożywienie i/lub niewłaściwa dieta członków rodziny; brak wypoczynku, możliwości wyjazdów i związanej z nimi zmiany otoczenia; brak odzieży; ograniczony dostęp do higieny; trudne warunki mieszkaniowe- a czasami brak podstawowych sprzętów (np. własnego miejsca do spania),często rodzice rezygnują z opieki służby zdrowia lub nie wykupują leków ze względów materialnych. Bardzo często nie stać ich na leczenie i rehabilitację dzieci chorych.
Problemy psychohigieniczne i społeczne: poczucie inności, przeżywanie wstydu w związku z sytuacją ekonomiczną rodziny, poczucie bezradności wobec problemów i napięcie związane z niedoborami wpływa na wyobrażenia dziecka o świecie i o sobie samym oraz na zakres doświadczeń osobistych i społecznych, zakłócenie równowagi psychicznej i emocjonalnej.
Bezrobocie – skutki: pogorszenie standardu życia, ubóstwo, poczucie obniżenia statusu społecznego, izolacja społeczna, problemy z zagospodarowaniem czasu wolnego, dyskomfort psychiczny, poczucie bezsilności, konflikty i napięcia w rodzinie- niedogodności, sublimację wielu ważnych potrzeb, niewłaściwe kształtowanie osobowości, utratę sensu życia itp.
Niepełnosprawność wg WHO: osoba niepełnosprawna to taka, która nie może samodzielnie, częściowo lub całkowicie zapewnić sobie możliwości normalnego życia indywidualnego i społecznego na skutek wrodzonego lub nabytego upośledzenia sprawności fizycznej lub psychicznej.
Najczęstsze przyczyny niepełnosprawności: wady wrodzone, choroby przewlekłe, nagłe wypadki, urazy, zatrucia, infekcje.
Rodzaje niepełnosprawności: obniżona sprawność sensoryczna (zmysłowa), obniżona sprawność intelektualna, obniżona sprawność funkcjonowania społecznego, obniżona sprawność komunikowania się, obniżona sprawność ruchowa, mózgowe porażenie dziecięce, obniżona sprawność psychofizyczna z powodu chorób somatycznych (nowotwory, guz mózgu, cukrzyca, rak).
OSOBA STARSZA- KRYTERIA WG.WHO
Osoba w wieku, w którym nabywa prawa do ustawowego lub zawodowego świadczenia emerytalnego. W większości krajów >65rż (tej granicy nie stosować w przypadku krajów afrykańskich), wg. ONZ >60rż.
PROBLEMATYKA STARZENIA W UNII EUROPEJSKIEJ
Zgodnie z opinią Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES) społeczeństwo UE starzeje się w wyniku zwiększenia długości życia. Według prognoz liczba osób > 65rż wzrośnie z 17,1 % w 2008 r. do 30 % w 2060 r. Dziś 4 osoby w wieku produkcyjnym (15–64 lat) przypadają na jedną osobę powyżej 65 roku życia, o tyle w 2050 r. stosunek ten będzie wynosił 2:1.
-W następnych latach zmniejszy się liczba osób aktywnych zawodowo, co przy jednoczesnym spadku wskaźnika urodzeń spowoduje wzrost obciążeń emerytalnych.
ZALECENIA EUROPEJSKIEGOKOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO- ZADANIA
Należy wprowadzić takie działania i usługi by:
-dostosować je do potrzeb osób starszych;
-wszystkim potrzebującym opieki zagwarantować świadczenia niezbędne do zachowania autonomii i godności;
-wszystkim grupom społecznym, niezależnie od wieku, płci, sytuacji finansowej i miejsca zamieszkania, zapewnić jednakowo dostępne wysokiej jakości świadczenia zdrowotne (także w zakresie promocji zdrowia, profilaktyki, leczenia, rehabilitacji i opieki paliatywnej).
UJĘCIE DEMOGRAFICZNE STARZENIA
Prognoza GUSu dla Polski z 2009r- liczba Polaków do 2035 roku zmniejszy się o dwa miliony. Równocześnie w tym samym okresie wzrośnie liczba osób powyżej 65 roku życia o ok. 3mln.
UBÓSTWO WŚROD OSÓB STASZYCH
-W 2007 roku w Polsce zagrożonych ubóstwem było 12% osób powyżej 65 roku życia (średnia w całej populacji – 17%).
- W 2009 r. poniżej minimum egzystencji żyło 2% gospodarstw domowych emerytów (ogółem 3,3% Polaków) natomiast poniżej granicy subiektywnej znajdowało się 26,3% (ogółem 51,4%).
PROFILAKTYKA ZDROWIA- BADANIA OKRESOWE
-morfologia krwi, CRP, TSH, oznaczenie poziomu cholesterolu całkowitego, frakcji cholesterolu, trójglicerydów, glukozy, PSA - tylko u mężczyzn,
-dokonanie lekarskiej oceny stanu zdrowia
-badanie palpacyjne piersi
-badanie wzroku
-orientacyjne badanie słuchu,
-przeprowadzenie oceny czynników ryzyka złamania biodra
-ocena sprawności fizycznej z wyłonieniem osób zagrożonych niesprawnością ruchową,
-badanie sprawności pamięci MMSE ( mini mental status examination ) dla osób wyrażających zgodę na badanie
-edukacja zdrowotna z zakresu zasad zdrowotnego stylu życia
-interpretacja uzyskanych wyników oraz ewentualne skierowanie do dalszej diagnostyki w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.
PROBLEMY ludzi starszych
-60-75 lat – nie różnią się od problemów młodszych (50-60)
-Schorzenia internistyczne, wielochorobowość
>60: choroby układu krążenia (75%), układu ruchu (68%), układu oddechowego (46,5%), pokarmowego (34%)
>75: problemy geriatryczne typu upadki, otępienie, nieotrzymanie moczu
-Rośnie zapotrzebowanie na pomoc społeczną i świadczenia socjalne
POTRZEBY SOCJALNE
1. właściwego żywienia
2. pomocy w sprzątaniu mieszkania
3. możliwości zasięgnięcia porad administracyjno-prawnych
4. kontaktów towarzyskich, lektury lub możliwości oglądania telewizji
5. transportu
6. odpowiedniej temperatury pomieszczeń mieszkalnych
7. odpowiednich warunków sanitarno-higienicznych
8. posiadania telefonu
POTRZEBY ZDROWOTNE
1. leczenie rehabilitacyjne
2. krótkie (2-4 tygodniowe) leczenie szpitalne średnio 2x w roku
-25% osób 65-74 lat
- 32% >75 lat
3. całodobowa opieka i pielęgnacja
- 20-30% >75 lat wykazuje głębokie, nieodwracalne upośledzenie sprawności umysłowej i fizycznej
4. stała hospitalizacja
KOMPLEKSOWE PODEJŚCIE= POTRZEBY SPOŁECZNE+ POTRZEBY ZDROWOTNE
współpraca wielu osób:
-Lekarz
-Pielęgniarka środowiskowa
-Pracownik socjalny
-Psycholog/psychiatra
-Fizykoterapeuta
-Dietetyczka
-Terapeuta zajęciowy
-Pomoc domowa
-Opiekuni nieformalni (krewni, znajomi)
Muszą organizować regularne spotkania w celu omawiania problemów > indywidualizacja
GRUPY ZDROWIA
1) osoby starsze sprawne i samodzielne, wymagające tylko okresowej kontroli stanu zdrowia
2) osoby starsze sprawne i samodzielne, jednak z powodu istniejących schorzeń wymagające leczenia ambulatoryjnego
3) osoby starsze przewlekle chore, niepełnosprawne, wymagające stałego leczenia
4) osoby starsze przewlekle chore z trwałym upośledzeniem sprawności, wymagający stałej opieki pielęgnacyjnej, a w okresie zaostrzeń hospitalizacji
MONITORING STANU ZDROWIA
1. Ocena sprawności dziennej w zakresie:
a) podstawowych czynności życia codziennego (skala ADL – kąpiel, ubieranie się, toaleta, przemieszczanie się, czynność zwieraczy, odżywianie się)
b) instrumentalnych czynności życia codziennego (skala IADL – pisanie, czytanie, czynności życia codziennego itp.)
2. Ocena stanu umysłowego
a) w zakresie funkcji poznawczych
b) w kierunku zaburzeń psychiatrycznych np. depresji
3. Ocena aktywności społecznej
4. Ocena stopnia izolacji
5. Obiektywna lekarska ocena stanu zdrowia pacjenta
a) samoocena stanu zdrowia
b) badanie podmiotowe i przedmiotowe, diagnoza
c) częstość korzystania ze świadczeń medycznych
d) poziom aktywności życiowej i pomiary niesprawności
6. Ocena potrzeb w zakresie wsparcia społecznego (dostępność rodziny, przyjaciół)
7. Ocena wsparcia finansowego
8. Ocena miejsca zamieszkania (odległość od sklepu, przychodni, środków transportu)
MODELE OPIEKI ZDROWOTNEJ
1. Long Term Care
-Opieka przewlekła
-Skupia się na leczeniu, pielęgnacji, rehabilitacji
-Dostarczane do domu chorego
-Dla osób kwalifikujących się do przyjęcia do zakładu opiekuńczego
-Cel: oddalenie momentu przyjęcia do takiego zakładu
-Płatność za usługę
-Ryzyko nadmiernego zlecania świadczeń
2. Comprehensive Care of Elderly
-Model poszerzonej opieki
-Opieka przewlekła + intensywna opieka lekarska w przypadku choroby (przychodnia, szpital)
-Nie zapewnia ciągłości opieki (finansowanie z różnych źródeł)
3.Program całościowej opieki nad ludźmi starszymi” (PACE)
-USA
-Integruje różne formy opieki
-Funkcjonowanie w środowisku domowym
-Pełne zabezpieczenie potrzeb zdrowotnych, socjalnych, rehabilitacyjnych
-Cel: zapobieganie konieczności hospitalizacji lub umieszczania w zakładach opiekuńczych
-Świadczenia realizowane w każdym miejscu pobytu
-Zespół terapeutyczny specjalistów
-System kontraktowany przez instytucje ubezpieczeniowe (finansowanie „na głowę”)
-Świadczenia całodobowe
-Nie ograniczają się do stanów ostrych
-Zajęcia prowadzone w ośrodku (kontrola i socjalizacja)
4. Manager Care Model
-Cel: przyspieszenie wypisu ze szpitala
-Ośrodki Opieki Przejściowej – przejmowanie ze szpitala starszych pacjentów w celu rehabilitacji i przygotowania do powrotu do domu
-Współpraca ze szpitalem
-Np. rehabilitacja kardiologiczna, po zabiegach ortopedycznych, udarach mózgu, osoby niesprawne
5. Polska
-Domy pomocy społecznej dla osób sprawnych i przewlekle chorych
-Zakłady opiekuńczo-lecznicze
-Zakłady opiekuńczo-pielęgnacyjne
-Domy dziennego pobytu
-Brak instytucji przejmującej chorych ze szpitala lub zapobiegającej przedwczesnej hospitalizacji
-Brak koordynacji opieki środowiskowej
-Lekarz rodzinny, POZ ?
Medycyna paliatywna-dział medycyny , który obejmuje leczenie i opiekę nad nieuleczalnie chorymi, znajdującymi się w okresie terminalnym śmiertelnej choroby. Celem działań medycyny paliatywnej nie jest zatrzymanie procesu chorobowego oraz jego wyleczenie, ale poprawienie jakości życia osób w tej fazie choroby oraz ich bliskich. Uzyskuje się to przez : złagodzenie objawów choroby, zapobieganie cierpieniu, niesienie ulgi, eliminowanie bólu i duszności, wsparcie psychiczne i duchowe chorego i jego najbliższych.
Żeby pacjent mógł być objęty opieką paliatywną i hospicyjną konieczne jest skierowanie lekarza ubezpieczenia zdrowotnego.
Świdniczenia udzielane są w warunkach: 1.stacjonarnych – na oddziale medycyny paliatywnej oraz w hospicjum stacjonarnym; taki tryb jest przeznaczony przede wszystkim dla pacjentów z trudnymi do kontroli objawami, bez nadziei na wyleczenie, w schyłkowym okresie życia. 2.domowych – w hospicjum domowym; taką opieką są objęci pacjenci z zaawansowanymi, postępującymi, zagrażającymi życiu chorobami przewlekłymi o złym rokowaniu. Pacjentom objętym opieką przysługują w zależności od potrzeb: 1)porady lekarskie, nie rzadziej niż dwa razy w miesiącu, 2)wizyty pielęgniarskie, nie rzadziej niż dwa razy w tygodniu. 3 . ambulatoryjnych – w poradni medycyny paliatywnej sprawowana jest opieka nad chorymi, których stan ogólny jest stabilny i którzy mogą przybyć do poradni oraz nad chorymi, którzy ze względu na ograniczoną możliwość poruszania się wymagają wizyt domowych. Chorzy mogą skorzystać z porady lub wizyty dwa razy w tygodniu.
Skład zespołu: -lekarze, -pielęgniarki, -fizjoterapeuci, -psycholog
Leczenie bólu nowotworowego: Obecnie standardem leczenia bólu nowotworowego jest podawanie leków przeciwbólowych wg tzw. trójstopniowej drabiny analgetycznej opracowanej w 1986 r. przez WHO. Ponadto w każdym stadium choroby nowotworowej
znajdują zastosowanie tzw. leki wspomagające. Odpowiednio dobrane leczenie pozwala na opanowanie bólu u około 90% chorych, pod warunkiem spełnienia następujących kryteriów: - stosowanie leków silniejszych, gdy słabsze przestają działać, zapewnienie utrzymania stężenia terapeutycznego leku we krwi przez jego regularne podawanie, - stosowanie dodatkowych dawek, jeśli zachodzi taka potrzeba (np. przy pojawieniu się bólów przeszywających) , -kojarzenie leków przeciwbólowych z lekami uzupełniającymi, zapewniające kompleksową terapię ,-zapobieganie i leczenie objawów niepożądanych występujących po zastosowaniu analgetyków, -zastosowanie optymalnej drogi podania leku, w zależności od stanu chorego, -objęcie opieką psychologiczną zarówno chorego, jak i jego rodziny
Drabina analgetyczna: I stopień – nieopioidowy lek przeciwbólowy + lek wspomagający , II stopień – słaby opioid + nieopioidowy lek przeciwbólowy + lek ...
kasiula264