04.Historia sztuki - Starożytność 01 - Etruskowie.pdf - Notatki z historii sztuki - jafiss

Historia sztuki

III. Starożytność

1. Sztuka Etrusków

Sarkofag Etruski

Spis treści

1. Chronologia ....................................................................................................................... 3

2. Urbanistyka ........................................................................................................................ 4

3. Architektura........................................................................................................................ 5

4. Rzeźba ............................................................................................................................... 6

5. Malarstwo........................................................................................................................... 7

6. Rzemiosło artystyczne ........................................................................................................ 9

Słownik ................................................................................................................................ 10

SZTUKA STAROŻYTNA

1) Sztuka Etrusków

Etruskami nazywamy mieszkańców środkowej części Półwyspu Apenińskiego, jacy na arenie

dziejów pojawiali się z początkiem I tys. p.n.e. nie wiadomo czy była to ludność miejscowa,

czy przybysze z Azji Mniejszej (Troja), Europy (Francja, Anglia, wybrzeże Bałtyku?).

Zamieszkiwali między Tybrem na południu i Arno na północy. Ośrodkami etruskiej sztuki

były miasta: Weje , Caera , Tarkwinie , Wulci, Wolsini , Chiusi , Perugia , Woltera . Od VII

do V w. p.n.e. najważniejszym ośrodkiem był Rzym. Etruskowie rozwinęli urbanistykę i

architekturę (obronną, użyteczna – drogi, mosty, kanały, wodociągi, mieszkalną i sakralną),

rzeźbę, malarstwo i rzemiosło artystyczne.

Zasięg kultury Etrusków

1. Chronologia

Dzieje sztuki Etrusków dzieli się na pięć okresów:

I. Geometryczny – obejmujący sztukę VIII i VII w. p.n.e. rozwijający się pod

wpływem późno neolitycznej kultury Villanova .

II. Orientalizujący – obejmujący sztukę VII w. p.n.e. przejmującą wzory z Syrii i

Palestyny oraz greckiej Jonii. Rozwijała się toroplastyka (brązownictwo). U

schyłku tego okresu panował tzw. styl dedalowy .

III. Archaiczny (VI w. p.n.e. i 1 poł. V w. p.n.e.), kiedy sztuka etruska rozwijała się

pod wpływem jońskim. Na przekór „negatywnej” nazwie tego okresu powstają

wtedy najważniejsze osiągnięcia sztuki etruskiej. Zanikają urny popielnicowe

(kanopy etruskie) na rzecz sarkofagów z postaciami zmarłych na wieku. Z tego

czasu pochodzą też monumentalne rzeźby kamienne i reliefy odlewane z metali

oraz wykonane z gliny następnie wypalanej (antefiksy i wystrój świątyń). W

końcu V w. p.n.e. dominują wpływy sztuki attyckiej.

IV. Klasyczny (od początku 4 do końca 3 stulecia) był faktycznie schyłkowym

okresem sztuki etruskiej.

V. Hellenistyczny (2 i 1 w. p.n.e.), kiedy sztuka Etrusków poddaje się całkowicie

wpływom hellenistycznym.

2. Urbanistyka

Sztuka budowania miast podporządkowana była magii i wierzeniom religijnym, co nie

przeszkadzało w tworzeniu regularnych układów przestrzennych o dobrych walorach

zdrowotnych i funkcjonalnych. Zakładając miasto Etruskowie nanizywali je (konkretnie:

główną jego oś zwaną cardo na magiczny zarys świata. Z tej racji główna ulica Etruskiego

miasta nazywał się cardo, zaś ulica krzyżująca się z nią (poprzeczna) – decumanus.

Wyznaczanie prostokątnych lub kwadratowych granic miasta było rytuałem magicznym,

jakiemu towarzyszyły obrzędy odprawiane przez kapłanów oraz wróżby (np. na podstawie

wyglądu odkładanej skiby). Miasta etruskie miały zabudowę zwartą (Marzabotto koło

Bolonii). Otaczały je mury obronne z basztami i bramami. Dużą wagę przykładano do

warunków terenowych. Nierzadko osuszano bagniste tereny wokół miasta i regulowano rzeki.

Położenie miasta dostosowywano do kierunków lokalnych wiatrów.

Niekiedy w sąsiedztwie miasta występował „akropol”, czyli wzgórze z obwarowaną świątynią

i siedzibą władcy.

Bagnoregio - starożytne miasto w Italii założone przez Etrusków w VI w. p.n.e.

3. Architektura

Obok architektury obronnej i publicznej rozwinęła się architektura sakralna i sepulkralna

(grobowa). Etruskowie stworzyli własną odmianę świątyni, której plan przypominał grecki

megaron, lecz rozbudowany portyk kolumnowy przylegał do dłuższej ściany prostokątnego

budynku. Wnętrze dzielone na kilka cell tej samej wielkości dostępnych z zewnątrz. Budowle

taka umieszczano na wysokim cokole tak, że schody świątyni stawały się jej wyodrębnioną

częścią. Także dwuspadowy dach świątyni etruskiej był wysoką konstrukcją o prawie

pionowo ustawionych połaciach. Na krawędziach dachu ustawiano ceramiczne, jaskrawo

polichromowane, ozdoby figuralne i ornamentalne. Również zewnętrzne i wewnętrzne ściany

świątyń pokrywano polichromiami o mocnej kolorystyce.

Świątynia etruska

Typowym grobowcem etruskim jest tumulus, czyli zasklepiona komora grobowa na planie

koła, której sklepienie wspiera się na niewysokim, również okrągłym cokole. Sklepienie

tumulusów znajdowały się pod powierzchnią gruntu, albo też przysypywano je ziemią, co

upodabnia je do kurhanów. Wewnętrzne ściany komory grobowej pokrywały malowidła, a w

jej wnętrzu obok sarkofagów i popielnic, gromadzono liczne sprzęty codziennego użytku.

Grobowce w nekropolii Banditaccia, VII w. p.n.e.

04.Historia sztuki - Starożytność 01 - Etruskowie.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: