Podstawowym celem diagnozy jest określenie, co dziecko już potrafi. Badanie funkcji u dzieci z potencjalnymi trudnościami w czytaniu i pisaniu musi obejmować:1) Sprawność motoryczną.
· dużą motorykę
· sprawność manualną
· praksję oralną, czyli sprawność narządów artykulacyjnych.
2) Lateralizację.
· badanie dominacji ręki
· badanie dominacji oka
· badanie dominacji nogi
· badanie koordynacji wzrokowo - ruchowej.
3) Spostrzeganie wzrokowe.
· badanie analizy i syntezy wzrokowej.
4) Spostrzeganie słuchowe.
· identyfikowanie i rozróżnianie dźwięków
· słuchanie dźwięków mowy
· różnicowanie opozycji fonologicznych.
5) Umiejętności językowe.
· badanie opanowania systemu fonetyczno - fonologicznego. Zabawa kierowana
· badanie systemu semantycznego
· badanie systemu syntaktycznego.
6) Operacje myślowe.
· umiejętność szeregowania
· umiejętność przeprowadzania klasyfikacji na materiale atematycznym
· umiejętność przeprowadzania klasyfikacji
· badanie myślenia przyczynowo - skutkowego
· myślenie symboliczne.
7) Pamięć.
· badanie pamięci symultanicznej
· badanie pamięci sekwencyjnej.
v ćwiczenia sekwencji – służą usprawnianiu strategii lewopółkulowych,
warunkujących prawidłowe przetwarzanie języka. Uwzględnić należy
ćwiczenia sekwencji w trzech sferach – wzrokowej, słuchowej oraz ruchowej
według kolejności: naśladowanie, kontynuowanie, uzupełnianie. Zdolność
wykonywania sekwencji ruchów, zapamiętywania kolejności dźwięków i
znaków oraz odtwarzania ich warunkuje skuteczne funkcjonowanie człowieka
w świecie, w tym sprawne posługiwanie się językiem. Stanowi bowiem
podstawę właściwych mechanizmów językowych, takich jak powtarzanie i
budowanie sekwencji dźwięków lub liter, zachowanie kierunku od lewej do
prawej czy abstrahowanie reguł językowych.
v ćwiczenia porządkowania świata od lewej do prawej3 - związane są z
koniecznością zachowania kierunku analizy przestrzeni zgodnego z
kulturowym uwarunkowaniem: od lewej do prawej. Duża część dzieci
dyslektycznych ma z tym ogromne trudności, co w efekcie prowadzi do
ogromnych problemów z czytaniem i pisaniem, objawiających się
2 Przykłady wszystkich omówionych tu grup ćwiczeń, wraz z dokładnym wyjaśnieniem teoretycznym można
znaleźć w książce: Cieszyńska J., Korendo M., 2007, Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju
dziecka. Od 0 – 6 roku życia, Kraków.
3 terminologia wg Jagody Cieszyńskiej, 2001, Nauka czytania krok po kroku, Kraków
10
zwolnieniem tempa, dokonywaniem metatez, opuszczeń liter, sylab, wyrazów,
linijek tekstu itp., a w konsekwencji obniżeniem poziomu rozumienia tekstu.
v ćwiczenia umiejętności dokonywania obrotów w przestrzeni – sprawność ta
warunkuje umiejętność odróżniania liter różniących się głównie położeniem w
przestrzeni, tj. p, b, g, d. Aby usprawnić tę umiejętność należy odejść od
materiału literowego, co pozwoli na doskonalenie sprawności bez utrwalania
błędów.
v ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowej lub słuchowej – poprawność procesów
analizy i syntezy stanowi podstawę posługiwania się językiem – zarówno
mową, jak i pismem. Podobnie jak w poprzednich grupach ćwiczeń należy
odejść od materiału językowego, aby dziecko – utrwaloną na materiale
tematycznym i atematycznym – sprawność, mogło w naturalny sposób
przenieść do języka. Jeśli jednak sięgamy po „budulec” językowy, należy
częściej niż zwykle tworzyć pseudowyrazy, aby – tak podczas pisania, jak i
czytania – dziecko nie posługiwało się domyślanym sensem.
v ćwiczenia kategoryzowania – umiejętność tworzenia określonych kategorii
według zmieniających się reguł warunkuje posługiwanie się językiem, bowiem
operowanie elementami systemu językowego opiera się między innymi na
ciągłym tworzeniu kategorii i paradygmatów. Podczas ćwiczeń
kategoryzowania trzeba jednak pamiętać o stosowaniu zmiennych reguł
umożliwiających włączanie tych samych elementów do różnych kategorii w
zależności od analizowanej cechy. Zgodnie z tą zasadą jabłko powinno być raz
włączone do zbioru owoców, co jest kategorią w tym wypadku oczywistą, ale
także do przedmiotów okrągłych, słodkich, czerwonych itp. Sztywne wzory
kategoryzowania mogą wywierać negatywne skutki w przypadku tworzenia i
posługiwania się elementami systemu językowego.
v ćwiczenia pamięci – muszą usprawniać zarówno pamięć symultaniczną
(prawopółkulową) – pozwalającą zapamiętywać kilka bodźców równocześnie,
globalnie, jak i sekwencyjną (lewopółkulową) – umożliwiającą
zapamiętywanie element po elemencie, w odpowiedniej kolejności. Obydwa te
11
typy pamięci potrzebne są, aby sprawnie posługiwać się językiem.
Usprawnianie tych procesów powinno odbywać się w sferze słuchowej i
wzrokowej. Nie bez znaczenia jest także pamięć sekwencji ruchów, mająca
duże znacznie podczas np. artykulacji oraz pisania.
albaja