Hans Christian Andersen- pod-stara-wierzba.pdf

Ta lektura , podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie

wolnelektury.pl .

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fun-

dację Nowoczesna Polska .

HANS CHRISTIAN ANDERSEN

Pod starą wierzbą

ł.  

Duńskie miasteczko Kjöge leży nad brzegiem morza na równinie piaszczystej, jedno-

stajnej; las duży widać wprawǳie w oddaleniu, ale droga do niego ciężka i daleka, a za

miasteczkiem ciągną się pola i łąki, ot, jak zwyczajnie na wsi.

Każdy wie jednak, że wszęǳie można znaleźć coś ładnego, gǳie nam dobrze i miło

i nieraz potem w najpiękniejszych krajach tęsknimy do zakątka, gǳieśmy się chowali

szczęśliwie jako ǳieci i wydaje się on nam piękniejszym od wspaniałych krajobrazów

i ludnych stolic.

To samo można powieǳieć Kjöge. Mieszkańcom podobało się czyste miasteczko,

z szeregiem małych ogródków nad rzeczką, tu właśnie wpadającą do zatoki. Kochali je,

bo tu im upłynęło życie przyjemnie i szczęśliwie, jak ǳiecięce lata ǳieciom sąsiadów,

o których właśnie chcemy opowieǳieć.

Ogródki ich leżały tuż nad rzeczką; w jednym był bez wysoki, w drugim stara wierzba,

trochę wypróchniała, lecz tutaj właśnie ǳieci najlepiej bawić się lubiły, chociaż rosła nad

wodą i łatwo któremu mógł się zdarzyć wypadek.

Ale nad ǳiećmi Bóg czuwa, bez tego któż by je upilnował?

Zresztą były ostrożne, a szczególniej mały Kanut, który tak lękał się wody, że nawet

podczas lata nie można go było namówić, aby wszedł w morze. Inne ǳieci lubiły pluskać

się przy brzegu, wyśmiewały się też z niego, ale Kanut znosił cierpliwie ich żarty i nie

przezwyciężał trwogi.

Raz Joasi, córce sąsiada, śniło się, że sama płynęła czółenkiem, ale bała się i wzywała

pomocy, a wtedy Kanut chciał się do niej dostać i wszedł odważnie w morze. Łódka była

dosyć daleko od brzegu, więc woda dochoǳiła mu wkrótce do pasa, potem była po szyję,

aż na koniec cały zniknął w niej z głową.

Sen Joasi w Kanucie ǳiwną obuǳił ambicję: nie pozwalał odtąd ǳieciom wyśmiewać

się ze swego strachu i dowoǳił, że tak samo zrobiłby, jak we śnie, gdyby Joasia na niego

wołała. Nie próbowano sprawǳić tego zapewnienia, ale Kanut był dumny, jak gdyby

naprawdę spełnił czyn bohaterski.

Roǳice dwojga tych ǳieci żyli z sobą w sąsieǳkiej zgoǳie i przyjaźni, schoǳili się

też często w jednym lub drugim ogródku i rozmawiając patrzyli na pociechy bawiące się

na ulicy lub nad rzeką, pod starą wierzbą. Tutaj najlepiej bawić się lubiły.

Środek miasteczka zajmował rynek dość obszerny, na którym podczas jarmarków

ustawiano budy i kramy z trzewikami, wstążkami i wszelkim towarem. Tłok bywał wte-

dy straszny, a wedle zwyczaju zarazem deszcz i błoto, zapach koni, chłopskich kożuchów

i smoły, lecz obok tego i zapach miodowy pierników, które rozkładano na wielkim stra-

ganie.

A najprzyjemniejsze było to, że człowiek, który sprzedawał owe prześliczne pierniki,

corocznie podczas jarmarku wynajmował sobie izdebkę u roǳiców Kanuta. Rozumie się,

że przy okazji chłopczyk zarabiał na tym niejeden przysmaczek, a zawsze ǳielił się tym

podarunkiem z przyjaciółką swoją, Joasią.

Najbarǳiej jednak cieszyły się ǳieci z przyjazdu „piernikarza” dlatego, że umiał opo-

wiadać niezmiernie ciekawe historie o każdej rzeczy, nawet o piernikach. Raz wieczorem

opowieǳiał obojgu prześliczną, której przez czas długi zapomnieć nie mogły.

Bo też nie była to zwykła historia, sami posłuchajcie tylko:

Na straganie leżały dwa śliczne pierniki: żółty chłopiec w kapeluszu i różowa paster-

ka bez kapelusza. Twarze miały zwrócone na bok i mogły się na siebie patrzeć, chociaż

trochę zezem; ale oprócz tego chłopiec miał z lewego boku gorzki migdał, zamiast serca,

ǳiewczynka za to była z najczystszego miodu. Rozumie się, że wyglądali tak wspaniale

tylko z tej strony, na którą się patrzy, bo drugiej i tak nie widać.

Chłopiec i pasterka leżeli obok siebie na straganie barǳo długo: nie sprzedawano ich,

gdyż przeznaczone były na wystawę, jako najpiękniejsze. A ponieważ leżały obok, patrzyły

wciąż na siebie i były barǳo piękne, więc się podobały sobie i pokochały się nawzajem.

Tylko żaden z pierników nic nie mówił o tym drugiemu.

— On powinien odezwać się pierwszy, bo jest chłopcem — mówiła do siebie ǳiew-

czyna, ale nie wymagałaby nawet wyrazów, gdyby tylko wieǳiała, że jest kochana na-

wzajem.

Chłopiec myślał inaczej: różowa sąsiadka barǳo mu się podobała i marzył, że jest

bogatym paniczem, ma pełną kieszeń złota, więc ją kupuje dla siebie i zjada.

Kilka tygodni leżały pierniki na stole i barǳo wyschły; ale kochały się zawsze, tylko

nic nie mówiły, co było całym nieszczęściem.

— Dobrze, że chociaż leżę koło niego i mogę na niego patrzeć — myślała pasterka.

Wtem — knak! — barǳo po cichu — i złamała się w pasie, gǳie była najcieńsza.

— Gdyby wieǳiała, jak barǳo ją kocham, nie byłaby się może złamała tak prędko

— pomyślał chłopiec.

— Taka była historia, a oto są oba pierniki — rzekł dobry kupiec i dał Joasi chłopca,

który był jeszcze cały, a złamaną pasterkę Kanutowi.

Ale ǳieci były tak barǳo wzruszone, że nie miały serca zjeść zakochanej pary.

Nazajutrz zabrały oba prześliczne pierniki i całą gromadą powędrowały aż na cmen-

tarz. Tu ustawiły chłopca i ǳiewczynkę pod murem, który osłaniał kobierzec wiecznie

zielonego bluszczu, i zaczęły opowiadanie. ǲiewczyna, zaczepiona rękami o liście, wy-

glądała, jakby nie była złamana. Słońce padało na oba pierniki i cała powieść zdawała się

jeszcze piękniejszą niż wczoraj wieczorem w domu.

Wszystkie ǳieci słuchały zachwycone i milczące, a wtem spostrzegły, że najstarszy

chłopiec — zapewne przez złośliwość — zjadł oba kawałki pasterki. Płakały po niej z żalu,

a potem — z litości naturalnie, ażeby biedaka nie zostawić samego na tym świecie —

zjadły i chłopca.

Historii jednak o wiernej miłości bez słów tej pięknej pary piernikowej nie zapomniały

nigdy.

Kanut i Joasia byli zawsze razem, nie umieli nawet bawić się odǳielnie, pod bzem

lub starą wierzbą opowiadali sobie coǳiennie przygody, śpiewali i biegali. Joasia miała

głosik niby srebrny ǳwonek, Kanut śpiewać nie umiał, ale zawsze dobrze pamiętał słowa.

I to coś znaczy przecie, a głos Joasi poǳiwiała sama właścicielka sklepu galanteryjnego

i barǳo lubiła słuchać jej śpiewu z daleka.

Były to dni szczęśliwe. Ale nie mogły trwać wiecznie, bo wszystko się zmienia na świe-

cie. Trzeba się było rozstać. Matka Joasi umarła, a ojciec zamierzał się ożenić powtórnie

w stolicy, gǳie mu obiecywano korzystne zajęcie. ǲieci przy pożegnaniu płakały ser-

decznie, a roǳice przyrzekli sobie pisywać przynajmniej raz na rok.

Kanuta oddano także na naukę do szewca w Kjöge; za duży był chłopiec, aby mógł

zbĳać bąki całymi dniami po ulicy.

Przy pracy często myślał o Joasi. Jakże by ją chętnie odwieǳił w stolicy, która o pięć

mil tylko była oddalona! W dni pogodne mógł nawet wiǳieć kościelne wieże, a złoty

krzyż wyraźnie połyskiwał w słońcu.

Czy też Joasia o nim myślała nawzajem?

Na Boże Naroǳenie roǳice Kanuta odebrali list ze stolicy. Dawny sąsiad zupełnie

zadowolony był z miejsca, a Joasi powoǳiło się wybornie: jej piękny głos zwrócił uwagę

i dostała miejsce w teatrze, a doświadczeni luǳie obiecują jej tam świetną przyszłość;

i teraz nawet już trochę zarabia. Ze swoich oszczędności przysłała sąsiadom srebrnego

talara, aby wypili jej zdrowie. Dopisała tę prośbę sama i dołączyła jeszcze „pozdrowienie

dla Kanuta”.

   Pod starą wierzbą



Wszyscy płakali z radości i pili za zdrowie Joasi i jej ojca. Odtąd Kanut myślał o niej

jeszcze więcej i pracował z takim zapałem, że igła nieraz kłuła mu palce głęboko. Ale to nic

nie znaczy, głupstwo! Joasia o nim pamięta serdecznie, a on ją kocha i pragnie ją pojąć za

żonę, skoro się tylko wyuczy rzemiosła i zostanie czeladnikiem. Wtedy powędruje prosto

do stolicy i opowie jej o swych zamiarach, żeby nie powtórzyła się historia nieszczęśliwej

pary pierników.

Nadszedł na koniec czas oczekiwany: Kanut był czeladnikiem i szedł po raz pierwszy

w życiu do stolicy, do znajomego majstra. Co to bęǳie za radość zobaczyć Joasię! Już nie

są ǳiećmi: ona ma lat , on o dwa lata starszy.

Chciał jeszcze w Kjöge kupić dla niej złoty pierścionek, ale się zastanowił, że w Ko-

penhaǳe muszą być ładniejsze.

Pożegnał więc roǳiców, zarzucił na plecy niewielki tłumoczek i ruszył w drogę póź-

nym wieczorem jesiennym, mimo drobnego i chłodnego deszczu. Porzucał swoje ro-

ǳinne miasteczko może na długo, lecz nie myślał o tym; liście spadały z drzew z cichym

szelestem, błoto było na gościńcu, niebo szare.

Przybył do nowego majstra mokry i zabłocony, ale z tym sobie poraǳił bez trudu,

a nazajutrz dał się poznać przy robocie.

W nieǳielę dopiero jednak mógł odwieǳić roǳiców Joasi. Ubrał się też starannie,

w nowy garnitur i kapelusz, chociaż dotąd choǳił w czapce. Ale przecież był już teraz

czeladnikiem. Znalazł dom, ulicę i po wielu schodach wszedł tak wysoko, że w głowie

mu się zakręciło. Jak ci luǳie w stolicy mieszkają tak jedni na drugich!

W pokoju, do którego uszedł po zapukaniu, było czysto i dostatnio, ojciec Joasi przyjął

go barǳo serdecznie, a żona jego, choć obca osoba, poczęstowała gościa szklanką kawy.

— To się Joanna ucieszy! — rzekł ojciec. — Tęgi chłopak wyrósł z ciebie i przystojny.

No, i ty zobaczysz, co się z niej zrobiło. Niejedną już pociechę miałem z tej ǳiewczyny,

a da Bóg, więcej się jeszcze doczekam. Teraz, choć mieszka przy nas, ma swój osobny

pokoik i sama za niego płaci.

Zapukał do córki, jakby człowiek obcy, i wszedł razem z Kanutem. Tu dopiero było

prześlicznie. Takiego pokoiku nikt by nie znalazł w Kjöge, i królowa piękniejszego mieć

nie mogła. Na podłoǳe leżał dywan, okno zasłaniały długie, białe ﬁranki, kwiaty, na

ścianach obrazy i lustro wielkie, jak drzwi. Przy stole fotel aksamitny — niby w pałacu.

Kanut objął to wszystko jednym rzutem oka, gdyż naprawdę nic nie wiǳiał prócz

Joasi. Była zupełnie inna, niż ją sobie wyobrażał, lecz daleko piękniejsza. Żadna ǳiew-

czyna w Kjöge z nią się porównać nie mogła. W pierwszej chwili wydała mu się strasznie

obca, ale to trwało tylko mgnienie oka i zniknęło zupełnie, kiedy z okrzykiem radości

rzuciła się ku niemu. O mało co go nie pocałowała — powstrzymała się jednak: nie są

przecież ǳiećmi. Och, ale ucieszyła się niezmiernie! Oboje łzy mieli w oczach, kiedy stali

naprzeciw siebie, trzymając się za ręce.

A potem tyle pytań! Tyle do opowiadania! O roǳicach, o starej wierzbie. O niczym

nie zapomniała. Nawet o piernikowych lalkach rozmawiali, ich starej miłości i okrutnym

losie.

Joasia się śmiała, ale Kanutowi serce biło barǳo mocno. W każdym razie nie była

dumna: na jej życzenie roǳice zatrzymali Kanuta na wieczór. Joasia sama nalewała mu

herbatę, rozmawiała wesoło. Potem czytała głośno taką piękną książkę, jak gdyby ją wyjęła

z jego serca. Na koniec zaśpiewała. Słuchając Kanut nie mógł się od łez powstrzymać, ale

Joasia uścisnęła go za rękę i powieǳiała:

— Jesteś dobrym chłopcem, masz serce. Takim zostań.

A ojciec przy pożegnaniu rzekł do niego:

— No, teraz nie powinieneś o nas zapominać. Spoǳiewam się, że zobaczymy cię

niedługo.

— Aż za tyǳień! — pomyślał Kanut, ale co ǳień wieczorem, gdy skończył robotę,

szedł na przechaǳkę, naturalnie na ulicę, gǳie mieszkała Joasia. Miło mu było patrzeć

na jej oświetlone okno, a raz nawet wyraźnie wiǳiał jej główkę przez szybę.

— W nieǳielę jej powiem, że musi zostać moją żoną — myślał sobie. — Nie chcę,

żebyśmy zmarnowali życie, jak piernikowe lalki. Jestem wprawǳie dopiero czeladnikiem,

ale nie lękam się pracy i niedługo zostanę majstrem, a wtedy się pobierzemy.

   Pod starą wierzbą



Ale w nieǳielę Joasia była zaproszona z roǳicami na wizytę i musiała mu o tym

powieǳieć. Jaka szkoda! Miał widać barǳo smutną minę i Joasi żal się zrobiło biedaka.

— Zobaczymy się wkrótce — rzekła. — Pewno nigdy w życiu nie byłeś w teatrze?

Czekaj, śpiewam we środę, więc przyślę ci bilet. Ojciec wie, gǳie mieszka majster, u któ-

rego pracujesz.

Dobra Joasia. We środę rzeczywiście przysłała mu bilet jak list w kopercie i Kanut po

raz pierwszy był tego wieczora w teatrze.

Co tam wiǳiał, nie umiałby nawet opowieǳieć, ale Joasia śpiewała prześlicznie, choć

była żoną jakiegoś obcego człowieka. Na żarty, naturalnie. Kanut dobrze to rozumiał,

toteż razem z innymi krzyczał i klaskał w dłonie, okazując jej przez to, jak mu się podoba.

Podobała się wszystkim. Sam król uśmiechał się do niej w swej loży i Kanut uczuł się

strasznie nieśmiały, taki oddalony i maleńki.

Oǳyskał jednak prędko śmiałość i odwagę: przecież ją kochał najbarǳiej na świecie

i gotów dla niej pracować do śmierci, żeby jej było dobrze. I ona kocha go też niezawod-

nie, tylko muszą rozmówić się zupełnie szczerze, żeby znów tak nie było, jak z owymi

piernikami. On jest mężczyzną i powinien odezwać się pierwszy.

Z takim postanowieniem wybrał się w nieǳielę. Szedł jak do kościoła. Joasię zastał

samą i to go barǳo ucieszyło.

— Dobrze, żeś przyszedł — rzekła — chciałam nawet posłać po ciebie, ale się spo-

ǳiewałam, że ǳiś bęǳiesz. Muszę powieǳieć ci o ważnej rzeczy: wyjeżdżam w piątek

do Paryża. Muszę się uczyć, żeby coś ze mnie było.

Biedny Kanut oniemiał z żalu i zǳiwienia, lecz Joasia serdecznie wzięła go za rękę

i zaczęła pocieszać. Mówiła, że się uczyć musi, aby być wielką śpiewaczką i zarabiać dużo

pienięǳy, i żeby wszyscy zawsze ją chwalili.

Wtedy Kanut przemówił także, powieǳiał, jak ją kocha i jak barǳo pragnie, żeby

została jego żoną. Nie potrzebuje wcale zarabiać pienięǳy, bo on dla niej pracować bęǳie

życie całe, a pochwały obcych luǳi — cóż to warte?

Joasia zasmuciła się tym barǳo, a kiedy skończył, rzekła:

— Nie myśl o tym, Kanucie. Bylibyśmy oboje nieszczęśliwi. Ja cię barǳo, barǳo

kocham, jak roǳona siostra, ale nie chcę być twoją żoną, bo wcale nie pójdę za mąż: chcę

być tylko sławną, śpiewaczką, żeby mnie na całym świecie wszyscy poǳiwiali.

Wtem weszła do pokoju macocha Joasi i spojrzała, ze zdumieniem na bladą twarz

Kanuta.

— Kanut tak się zmartwił, że wyjeżdżam — rzekła Joasia, jakby o niczym innym nie

mówili. — No, bądź rozsądny, mój poczciwy chłopcze, jak zawsze byłeś w Kjöge, czy

pamiętasz? Pod naszą starą wierzbą!

Nie pozwoliła mu odejść do domu, sama nalewała herbatę i podawała ją gościowi;

potem śpiewała dla niego.

— Żegnam cię, dobry, kochany braciszku — rzekła na pożegnanie — najlepszy to-

warzyszu moich lat ǳiecięcych!

I łzy popłynęły jej po twarzy.

W piątek odpłynęła do Francji, a Kanut został w Kopenhaǳe.

Koleǳy się ǳiwili, że taki posępny, wyśmiewali się z niego, namawiali do zabawy, do

rozrywki.

Więc poszedł z nimi razu jednego do sali, gǳie się zbierano na tańce. Wszyscy się

weselili, ale on był smutny, męczyła go zabawa i drażniła, wiǳiał Joasię ciągle koło siebie

i na koniec uciekł do domu.

I w domu było smutno. Cały świat wyglądał okropnie i ponuro. Kanutowi się zdawało,

że jest na pustyni.

Była zima. Ziemia i wody zamarzły, świat stał się białą i cichą mogiłą.

Lecz gdy wróciła wiosna, ogarnęła chłopca wielka tęsknota i silne pragnienie iść

w świat daleki. Spakował swój tłumoczek i wyruszył w drogę. Tylko nie do Francji!

Udał się na zachód i szedł od miasta do miasta, coraz dalej i dalej, bez wytchnienia,

aż zaszedł do starożytnej, pięknej Norymbergi. Tu zapragnął odpocząć.

Zachwyciło go miasto malownicze, jak wycięte z obrazka, niepodobne do żadnego,

które wiǳiał dotąd. Prostej ulicy nie było tu wcale, domy ani myślały stać w równych

   Pod starą wierzbą



Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: