1. System podatkowy jako czynnik wolności gospodarczej.
Teorie wzrostu gospodarczego:
- Smith i Ricardo – rozwój handlu, polityka gospodarcza oraz rozmiary działalności gospodarczej
- Solow – wzrost zależy od kapitału, technologii i pracy
- Bauer, Noth – czynniki otoczenia ekonomicznego
- Goldsmith – wolność ekonomiczna i polityka
Czynniki od których zależy wzrost:
- polityka finansowa państwa
- stabliność cen
- ochrona praw własności
- otwartość na międzynarodową wymianę
Korelacja: wolność ekonomiczna i polityczna a wzrost gospodarczy
- państwo tworzy rozwiązania instytucjonalne
- zbytni liberalizm też jest szkodliwy
- prawo, które chroni może też utrudniać
- polityka ponad sprawy gospodarcze to wysokie podatki
- ograniczenie wolności politycznej to wysoka wolność ekonomiczna i rozwój gospodarczy
- prosty system podatkowy dla rozwoju (Szwajcaria)
System podatkowy w Polsce nie sprzyja wolności gospodarczej gdyż:
- wg Instytutu Gallupa i Min. Gospodarki w 2001r. Główną barierą rozwoju przedsiębiorstw był system podatkowy,
wg PKPP Lewiatan w 2009r. Spośród 279 utrudnień wymienionych przez przedsiębiorstw, na pierwszym miejscu wskazali oni podatki jako najtrudniejsze do rozliczenia
System podatkowy jest jednym z czynników określania wolności gospodarczej. W teorii istnieją 2 modele systemów podatkowych:
a) Neutralny system podatkowy - nie zniekształca alokacji zasobów w gospodarce, które ukształtowałyby się wg mechanizmów rynkowych. Innymi słowy to rynek a nie system podatkowy wpływa na miejsce, kształt i typ prowadzonej działalności. Neutralne systemy podatkowe nie służą redystrybucji dochodu narodowego, lecz gromadzeniu środków na finansowanie działań państwa i to w bardzo ograniczonym zakresie – służących jedynie zapewnieniu bezpieczeństwa obywateli, czyli tych funkcji państwa, które przypisywała mu klasyczna myśl liberalna. Budowane są one na przekonaniu, że najważniejszy dla gospodarki, a w konsekwencji dla efektywnych wpływów podatkowych, jest wzrost gospodarczy. W jego wyniku następuje zwiększenie podstawy opodatkowania i tym samym dochodów państwa przy nie zwiększonych stawkach podatkowych. Liberalny ustawodawca budując neutralny system podatkowy, kieruje się klasycznym prawem lekarskim: po pierwsze nie szkodzić. Podatki nie powinny utrudniać prowadzenia działalności gospodarczej i akumulacji kapitału, a naczelnym zadaniem systemu podatkowego powinno być sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu, a nie utrudnianie go.
Cechy systemu neutralnego:
· Nie ma zwolnień podmiotowych i przedmiotowych
· Nie ma ulg pośrednich i bezpośrednich
· Niski fiskalizm (niskie stopy podatków)
· Wysokie przedziały podatkowe z niską stawką podatku
b) Stymulacyjny (motywacyjny) system podatkowy - stymulacja w tym systemie może polegać na wprowadzeniu do systemu określonego podatku, na zróżnicowaniu stawek podatkowych, stosowaniu ulg i zwolnień, a więc poprzez odpowiednie kształtowanie elementów konstrukcji podatków. Można wyróżnić stymulację gospodarczą i pozagospodarczą. Stymulacja gospodarcza dotyczy oddziaływania na strukturę gospodarki, wpływu n alokację zasobów gospodarczych i kierunku rozwoju działalności gospodarczej, kształtowania poziomu i struktury inwestycji, konsumpcji i oszczędności, jak również wpływu na podnoszenie efektywności ekonomicznej. Pozagospodarcza stymulacja obejmuje stosowanie sankcji, bądź ochrony wobec pewnych warstw społecznych.
Cechy systemu motywacyjnego:
· Duży fiskalizm
· Preferencje podmiotowe i przedmiotowe
· Ulgi dotyczące tylko podatników spełniających określone warunki.
2. Modele systemów podatkowych w praktyce.
Ocena stanu gospodarki i możliwości rozwoju
- system podatkowyi możliwości rozwoju
- neutralny system podatkowy i jego cechy
- stymulacyjny system podatkowy
- system podatkowy w praktyce
- dyskrecjonalny system podatkowy - ekonomiczne oddziaływanie państwa
Podatki w praktyce
- ukształtowany przez aparat skarbowy
- model systemu podatkowego wynikający z unormowań prawnych – ustawy, dyrektywy UE, akty normatywne
- ukształtowany przez państwo i sądownictwo, przez interpretacje przepisów podatkowych
- rozwiązania mieszane
- podatki nie powinny być zmieniane (za często) <=stabilność
- US nie jest user friendly, np. podatek VAT (20str) ma 120 000 stron interpretacji (WTF?)
W praktyce mamy do czynienia z dyskrecjonalnym systemem podatkowym, w którym używa się podatków do oddziaływania na przedsiębiorców i społeczeństwo wpływając na określone zachowania.
Modele systemów podatkowych w praktyce:
· Model wynikający z unormowań prawnych – ustaw podatkowych, dyrektyw UE i innych aktów normatywnych
· Model ukształtowany przez organy administracji państwowej w wyniku interpretacji przepisów podatkowych
· Model ukształtowany przez sądownictwo krajowe i zagraniczne
· Model będący rezultatem opinii niezależnych krajowych i zagranicznych interpretatorów przepisów podatkowych np. firmy konsultingowe, doradcy podatkowi.
3. Podstawowe przyczyny zmian przepisów podatkowych w Polsce.
· Obowiązek zaadaptowania prawa unijnego
· Chęć zwiększenia wpływów budżetowych celem pokrycia rosnących wydatków
· Zmniejszenie poziomu fiskalizmu
o Niska ściągalność należnych podatków
o Niska wykrywalność oszustw podatkowych
o Duże obciążenia po stronie podatników związane z rozliczeniami należności
o Zbyt wysokie koszty pobierania podatków
· Problemy interpretacyjne (przykład z VAT, którego interpretacje zajmują dużo więcej stron papieru niż sama ustawa o podatku)
· Dostosowanie prawa podatkowego do zmieniającej się rzeczywistości
· Podatki są instrumentem wyborczym
· Działanie lobby i grup nacisku
Cechy PL podatków:
- 14 podatków
- Niestabilne
- nadmierny fiskalizm
- nieprecyzyjność prawa podatkowego
- PL legislacja podatkowa jest do dupy, opłata za pytania odnośnie interpretacji (40zł za każdy punkt dla małych i średnich przeds.)
System podatkowy w Polsce w latach 1991-2010 był bardzo niestabilny. Było to bezpośrednim wynikiem przekształcania gospodarki w gospodarkę rynkową, wejściem do UE, szybkim wzrostem gospodarczym a potem niespodziewanym kryzysem finansowym. Polski system podatkowy w całym tym okresie charakteryzował także nadmierny fiskalizm oraz nieprecyzyjnie zapisane prawo podatkowe prowadzące do wielu, czasem sprzecznych interpretacji.
Przyczyny zmian przepisów podatkowych:
· Rosnące potrzeby budżetowe
· Podatki jako instrument wyborczy
· Lobbing
· Harmonizacja z innymi przepisami, w tym z UE.
4. Cechy dobrego systemu podatkowego a „prosty” system podatkowy i „prosty” podatek.
Cechy dobrego systemu podatkowego
- jasno określone cele polityki fiskalnej (szczególnie wydatków)
- strategiczny charakter – stabilny, spójny, stymulujący inwestycje
- logiczny, efektywny, przejrzysty
- respektujący zasady etyki i wzajemnego zaufania
- chroni obywateli przed nadużywaniem władzy przez stanowiących prawo
- ogranicza korupcję, zakres szarej strefy i innych patologii z tym związanych
Prosty system podatkowy i prosty podatek
- prosty to NIE znaczy że 1 stawka
- „precyzyjny, przejrzysty i jasny – tak aby podatnik wiedział jak postąpić”
Zły podatek
- powoduje unikanie od płacenia
- zjawisko uchylania się od opodatkowania
- przyczyną „ucieczki od podatków”
Cechy dobrego systemu podatkowego wg. „Paying Taxes 2010”:
· Jasno określone cele polityki fiskalnej, szczególnie te dotyczące wydatków
· Strategiczny charakter- stabilny, spójny, stymulujący inwestycje i rozwój międzynarodowy, sprawiedliwy i przyczyniający się do zmiany mentalności
· Logiczny, efektywny, przejrzysty
· Respektujący zasady etyki i wzajemnego zaufania między podatnikami, a administracją podatkową.
W Polskiej konstytucji także jest wzmianka o tym jak powinien wyglądać system podatkowy. Wg. art. 217 Ustawy Zasadniczej – „przepisy podatkowe powinny być precyzyjne, przejrzyste i jasne, tak aby podatnik wiedział jak ma postąpić.”
„Prosty” system podatkowy i „proste” podatki cechują dobry system podatkowy, czyli taki w którym każdy obywatel może sam obliczyć swoje obciążenia podatkowe. Prosty system podatkowy prowadzi nie tylko do mniejszych błędów lecz także do łatwiejszego wykrycia przestępstw podatkowych.
5. Zjawisko unikania opodatkowania a zjawisko uchylania się od opodatkowania.
Unikanie opodatkowania – takie zachowania podatnika w których umiejętnie wykorzystując obowiązujące przepisy podatkowe unika płacenia wyższych podatków. Unikanie opodatkowania jest to umiejętne obniżanie obciążenia podatkowego – nie jest nielegalne
Uchylanie się od opodatkowania – świadome łamanie przepisów podatkowych w celu uniknięcia płacenia podatków wynikających z legalnego źródła dochodu. Uchylanie się od opodatkowania jest traktowane jako oszustwo podatkowe, jest nielegalne a dochody w ten sposób uzyskane podlegają przepadkowi.
6. Przesłanki „ucieczki” od podatków.
Podatnik wykorzystuje znajomość systemu podatkowego do unikania „redukowania” obciążeń podatkowych, mogą go do tego motywować:
- zjawiska o charakterze moralnym
- dwoistość postępowania obywateli pod względem norm etycznych
- brak poczucia więzi z państwem i nieutożsamiania się z nim
- panująca doktryna polityczna
- brak zaufania obywateli do władzy politycznej
- o charakterze politycznym
- inne preferencje polityczne podatnika
- inne preferencji wykorzystania funduszów publicznych
- brak powszechnej akceptacji podatków
- forma protestu wobec błędnej polityki fiskalnej państwa
- o charakterze ekonomicznym
- podatnik jako gracz: korzyści z niepłacenia podatków a ryzyko
- koniunktura gospodarcza a system podatkowy (stagnacja, duże bezrobocie)
- wysokie parapodatki
- inflacja jako ukryty podatek
- istnienie szarej sfery
- o charakterze technicznym
- skomplikowana i niejasna konstrukcja podatków
- niekompetentna kontrola podatkowa
- złożoność stosunków ekonomicznych, powiązania kapitałowe
- relacje między podatnikami a urzędami skarbowymi
- niskie kary
...
chomikSGHowy