Edukacja Obywatelska
Lektura
Gerald Gutek, Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji.
Rozdziały:
9.ideologia a edukacja
10.nacjonalizm,etnonacjonalizm a edukacja
11.liberalizm a edukacja
12.konserwatyzm a edukacja
13.utopizm a edukacja
14.marksizm a edukacja
15.totalitaryzm a edukacja
Problematyka państwa
1) Geneza państwa (ewolucja):
a) Grecja – państwo –polis – znaczy „miasto-państwo” – suwerenna (niezależna) organizacja terytorialna, która posiadała własny ustrój i prawodawstwo.
b) Rzym – civitas
I – jako gmina pełnoprawnych obywateli – pewna społeczność/ wspólnota
II – jako państwo obywateli rzymskich (jako instytucja)
- respublica – rzecz publiczna, rzecz wspólna, prawo wszystkich ludzi( zaznaczenie wspólnoty wszystkich ludzi)
- Imperium Romanum – imperium rzymskie( po podbojach Rzymu) –akcentowanie terytorium
c) Średniowiecze – państwo rozumiane jako kraj lub kraina, odpowiada temu łacińskie słowo terra (zwrócenie uwagi na terytorium) - odpowiada to ówczesnej wówczas doktrynie patrymonialnej (patrymonium – ojcowizna)
d) Pierwsze określenie państwa w XV w. w Italii
Stato – z łacińskiego stare – stać, utrzymywać się; status – jak z kimś rzeczy stoją, jaki jest stan
Status civitatus –status regni – status państwa, status władzy
Stato – określenie bez względu na wielkość, ustrój; od tego słowa pochodzi np. angielskie state, niemieckie stadt
e) W języku polskim Państwo pochodzi od Pan co oznacza panowanie lub wykonywanie władzy
(w rosyjskim gosudarskie od Gospodarz czyli jak w polskim Pan)
f) Pojęcie państwa na podstawie nauk społecznych
5 zasad funkcjonowania państwa:
1) Określony obszar wydzielony, taki który posiada wyraźnie określone granice, a mieszkający tam ludzie poddani są jednej władzy politycznej (obszar państwa jest warunkiem konstytutywnym i ustanawiającym) (państwo jako kraj)
2) Ludność – ogół ludzi, którzy żyją w granicach danego kraju (państwo rozumiane jako społeczeństwo)
3) Grupa, organizacja ludzi rozpatrywana ze względu na łączącą ich więź zależności politycznej (państwo jako organizacja, grupa)
4) Ta część organizacji państwowej, która sprawuje władzę nad innymi lub realizuje wszelkie związane z tą władzą czynności (państwo jako aparat państwowy)
5) Własność państwowa (państwo jako podatki, skarb państwa)
Sposoby definiowania państwa:
a) Funkcjonalne –kładą nacisk na określenie państwa przez pryzmat funkcji jakie państwo ma do spełnienia w danym układzie społecznym
H. Grotius (XVIIIw.) – państwo jest zrzeszeniem doskonale wolnych ludzi w celu korzystania z prawa i dla dobra powszechnego
Pennock i Smith – państwo to społeczna organizacja, która ma rozstrzygającą władzę nad wszystkimi osobami, które zamieszkują określone terytorium i mająca za swój główny cel rozwiązywanie wspólnych problemów oraz zabezpieczenie wspólnych dóbr, a przede wszystkim utrzymanie porządku
- zaletą jest to, że określa czym jest państwo
b) Elementarne – opierają się na teorii 3 elementów, której autorem był niemiecki prawnik Georg Jelinek
1) Ludność czyli społeczeństwo
2) Terytorium
3) Władza państwowa
Państwo to trwały związek ludzi, stale osiadłych na pewnym terytorium, podlegających jednej wyłącznej władzy zwierzchniej.
Niektórzy autorzy mówią o 4 elemencie:
4) Suwerenność
- mogą występować niespójności, bo np. Państwo Polskie nie posiadało terytorium, ale państwo funkcjonowało mimo to – podczas wojny : władza – rząd za granicą, siły zbrojne itd.; np. może nie być suwerenności – Polska Rzeczpospolita Ludowa (suwerenność – rozumienie zerojedynkowe - jest lub nie ma)
c) Psychologiczne – państwo jest zbiorem wyobrażeń dotyczących stosunków międzyludzkich (rządzący vs. rządzony)
Petrażewski
- wydawanie przez rządzących decyzji i egzekwowanie ich od rządzonych
- obowiązkiem rządzonego jest wykonywanie tych decyzji pod groźbą sankcji ( przymusu)
- sankcje to element opresji społecznej
d) Socjologiczne – państwo jest społecznością polityczną – podstawa to definicja Arystotelesa – człowiek jest zwierzęciem społecznym, ale też rozumnym
Wesołowski – Państwo to zespół ludzi występujących jako członkowie lub funkcjonariusze określonych instytucji i posiadających z tej racji określone prerogatywy (uprawnienia)
Państwo Arystotelesa – Państwo jest tworem ludzi równych, który ma charakter uniwersalny – w państwie obejmuje się całokształt stosunków społecznych pewnej zbiorowości ludzi, a mających na celu cnotliwość (jednostki mają dochodzić do najwyższego poziomu rozwoju) -> nadrzędny cel – dobro obywateli
Państwo Platońskie – Państwa nadrzędnym celem jest ujawnienie się idei dobra, a nie dla rozwoju obywateli. Ustalona hierarchia:
I – na szczycie hierarchii są filozofowie władcy (mądrość)
II – niższa warstwa to warstwa wojowników, strażników (męstwo)
III – najniższa warstwa to rzemieślnicy i rolnicy – mają za zadanie utrzymywanie wszystkich warstw (umiarkowanie i opanowanie)
W postępowaniu warstw odzwierciedlają się określone cnoty – mądrość, męstwo, umiarkowanie i opanowanie.
e) Klasowe – nawiązują do koncepcji marksistowskiej (Marks i Engels – XIXw.)
- wdrożenie za sprawą rewolucji bolszewickiej (początek XXw.) -> przedstawiciel Lenin
- definicje klasowe można zaliczyć do definicji socjologicznych
Państwo to instrument klasowego panowania, a zarazem organizacja posiadająca swoje instytucje, które to instytucje z kolei pozostają w ściśle określonym stosunku względem siebie, ale instytucje te zależą przede wszystkim od pewnej wyjściowej sytuacji klasowej, w tej zaś określonej sytuacji klasowej rodzą się główne cechy organizacji państwowej rozumianej jako całość.
Lenin utrzymywał, że państwo można nazwać maszyną w rękach klasy pracującej, która to ma slużyć dwóm celom:
1) Dławieniu oporu
2) Ujarzmieniu przeciwników klasowych
(stosowanie zinstytucjonalizowanej przemocy jest wpisane w istotę tego państwa)
- charakter egalitarny
- wdrażanie tej koncepcji spowodowało pojawienie się przemocy
- błąd założycielski – uznanie że motorem zmian jest konflikt (jest wpisany w istotę tego państwa już od fundamentów)
- uznanie nienawiści – walka klas
- człowiek jako istota zdefektowana, która ma skłonności do dezorganizacji
Najlepsza definicja: Koncepcja Jelinka – teoria 3 elementów – Państwo to trwały związek ludzi, stale zamieszkujących jedno terytorium, podlegających jednej władzy zwierzchniej.
Funkcje państwa ( dwa typy: funkcje wewnętrzne i zewnętrzne)
Funkcje wewnętrzne państwa – związane z tym co się dzieje na terenie państwa. Funkcje te obejmują skutki działania organów państwa związane z kształtowaniem i regulowaniem optymalnego pokojowego współżycia jednostek oraz grup objętych władzą państwową (władza państwowa nie jest władzą totalną). Państwo reguluje stosunki między władzą a obywatelem. Państwo ma za zadanie organizacje niezbędnych instytucji, które mają na celu utrzymanie ładu i porządku np. policja, wojsko, wymiar sprawiedliwości, więziennictwo.
1) Ochronna
· Cel: zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom
· Zadanie: zapobieganie wszelkim próbom anarchizacji życia społecznego
· W ramach tej funkcji państwo ma za zadanie kształtowanie mechanizmów umożliwiających rozwijanie i utrzymywanie ładu wewnątrz państwa 9 mogą pojawić się patologie aparatu państwowego np. ograniczenia wolności obywatelskiejdo prezentowanie swoich poglądów i racji)
· Kształtowanie postaw, które będą miały za cel utrzymanie porządku w państwie
2) Regulacyjna
· Wiąże się ze skutkami działań organów państwa
· Obejmuje takie działania przez które państwo i jego organy stosując nakazy i zakazy wpływają na zachodzące już procesy społeczne
· Wychowująca rola państwa
3) Kulturalno – wychowawcza
· Działania państwa w sferze kształtowania oraz rozpowszechniania w państwie idei i poglądów politycznych, filozoficznych, moralnych oraz na kształtowaniu różnych obszarów świadomości obywatelskiej. Państwo organizuje działalność oświatową, naukowo – badawczą, propagowanie czytelnictwa (literatura i prasa), muzyki itp.
4) Adaptacyjna
· Wiąże się z dążeniem państwa do przekształcania się pod względem cywilizacyjnym
· Obejmuje skutki działania organów państwa polegające na doprowadzeniu do zmian w systemie prawnym, w strukturze społecznej, w organizacji produkcji
· Uwidoczniła się szczególnie m.in. przed 2004 r. – przed wejściem do UE)
5) Innowacyjna
· Polega na inicjowaniu przez państwo pewnych nowych procesów społecznych – zjednej strony państwo powinno przyhamowywać procesy niepożądane, a z drugiej popierać procesy porządane
6) Socjalna
· Polega na stworzeniu optymalnych mechanizmów, które będą dawały ochronę najuboższym warstwom społecznym
· Ma ścisły związek z funkcją ochronną, ponieważ ona również zapewnia bezpieczeństwo
· Państwo sprawuje opiekę nad tymi, którzy sami nie potrafią zapewnic sobie odpowiednich warunków
· Dwie skrajności :
Totalizacja zadań socjalnych Realizacja zasady pomocniczości
-oczekiwanie, że państwo zapewni - oczekiwanie, że obywatele przejmą
opiekę i dofinansowanie funkcje socjalne w sposób oddolny
7) Ekonomiczna
· Skutki działania państwa i jego organów w sferze gospodarczej
· Udział państwa w związku z tą funkcją może mieć charakter pośredni i odbywać się to może przez dotowanie pewnych sfer gospodarki np. rolnictwo. Podobny charakter do dotacji mają subwencje czyli zamrażanie cen, ustalenie kursu walut,ustalanie stopy procentowej w bankach. Elementy gospodarki planowej – ustalanie kierunku rozwoju.
· Bezpośrednia ingerencja to większy udział własności państwowej i wtedy aparat państwowy organizuje i prowadzi gospodarowanie np. PRL.
...
bopotrzebuje1