hoffmann-dziadek-do-orzechow.pdf

Ta lektura , podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie

wolnelektury.pl .

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fun-

dację Nowoczesna Polska .

E. T. A. HOFFMANN

ǲiadek do orzechów

ł.  

ł :  

Dnia dwuǳiestego czwartego grudnia nie wolno było ǳieciom pana radcy zaglądać do

Święto

salonu ani do przyległego pokoju.

Fred i Klara sieǳieli skuleni w najbarǳiej oddalonym kąciku mieszkania i zrobiło

im się nieswojo, kiedy zmierzch już zapadł, a świateł, jak to się zwykle ǳiało w dniu

wigilii, nie wnoszono. Fred zwierzył się szeptem swojej siedmioletniej siostrzyczce, że już

od rana słyszał dobiegające z zamkniętych pokojów szmery i lekkie pukanie, a ciemna

postać, która przed chwilą przemknęła przez sień, to na pewno ojciec chrzestny.

Klara aż klasnęła w dłonie z radości i zawołała:

— Ciekawa jestem, jaką ǳisiaj przygotował dla nas niespoǳiankę!

Ojciec chrzestny Freda i Klary, sęǳia Droselmajer, nie był pięknym mężczyzną. Ni-

ski, chudy, twarz miał pooraną głębokimi zmarszczkami, a prawe oko zasłonięte wielkim

czarnym plastrem. Na domiar złego był zupełnie łysy i pragnąc to ukryć, nosił śliczną,

kunsztownie wykonaną białą perukę ze szkła. Mimo tych braków był on jednak niezwy-

kłym człowiekiem. Przede wszystkim doskonale znał się na zegarach, a nawet sam umiał

je sporząǳać. Jeżeli się zdarzyło, że jeden z pięknych zegarów w mieszkaniu pana radcy

nie mógł głosu wydobyć, ojciec chrzestny zdejmował szklaną perukę oraz żółty surducik

i zasiadał, owiązany niebieskim fartuchem, po czym pogrążał ostre narzęǳia we wnętrz-

nościach zegara i majstrował tam tak długo, że aż małą Klarę bolało; ojciec chrzestny

nigdy jednak nie zrobił swemu pacjentowi nic złego, przeciwnie, po tych zabiegach ze-

gar powracał do życia, mruczał z zadowoleniem, wybĳał goǳiny i śpiewał ku radości

domowników.

Ilekroć ojciec chrzestny przychoǳił, przynosił ǳieciom w kieszeni coś ładnego: za-

bawnego człowieczka, który przewracał oczami i kłaniał się uprzejmie, szkatułkę, z której

wyskakiwał ptaszek, lub inne cuda. Na Boże Naroǳenie zaś przynosił zawsze niezwykły

podarunek, z wielkim trudem i staraniem własnoręcznie sporząǳony; ǳieci niedługo się

nim cieszyły, gdyż roǳice wkrótce zabierali go na przechowanie.

— Ciekawa jestem, jaką niespoǳiankę przygotował dla nas ǳisiaj ojciec chrzestny!

Święto, Dar, ǲieciństwo

— zawołała znowu Klara.

Fred był zdania, że tym razem bęǳie to na pewno forteca, w której śliczni żołnie-

rze maszerują tam i z powrotem, odbywając ćwiczenia; potem przyjdą inni żołnierze,

zaatakują fortecę, a tamci odpęǳą ich strzałami z armat.

— Nie, nie! — przerwała Klara. — Ojciec chrzestny opowiadał mi o pięknym ogro-

ǳie i o wielkim jeziorze, po którym pływają wspaniałe łabęǳie ze złotymi naszyjnikami

i śpiewają prześliczne pieśni. A potem wychoǳi mała ǳiewczynka, staje nad jeziorem,

woła łabęǳie i karmi je słodkim marcypanem.

— Łabęǳie nie lubią marcypana! — zawołał Fred niezbyt grzecznie. — A ojciec

chrzestny na pewno nie umiałby zrobić całego ogrodu! Właściwie niewielką mamy po-

ciechę z jego zabawek, bo zaraz nam je odbierają; wolę już te zabawki, które dostajemy

od tatusia i mamusi; możemy je na zawsze zatrzymać i wolno nam z nimi robić, co nam

się podoba.

Tak rozmawiały ǳieci, ciekawe, co dostaną tym razem. Klara skarżyła się, że panna

Gertruda — była to duża lalka — barǳo się zmieniła, że coraz częściej upada na podłogę

i to tak niezgrabnie, że przeważnie nie obywa się bez podrapania twarzy, nie mówiąc

już o tym, że bruǳi sukienkę; co gorsza, nie pomagają najsurowsze kary! Fred znowu

twierǳił, że w jego stajni brak ǳielnego kasztana i że w ogóle w wojsku jego zupełnie

nie ma konnicy — a tatuś przecież doskonale wie o tym.

ǲieci wieǳiały, że roǳice nakupili dla nich mnóstwo podarunków i teraz ustawiają

je w salonie, im zaś nie pozostaje nic innego, jak grzecznie i spokojnie oczekiwać tego,

co im w darze przypadnie.

Mała Klara zamyśliła się, ale Fred mruczał do siebie:

— Chciałbym jednak dostać kasztanka i huzarów!

Szybko zapadał zmierzch. Fred i Klara, mocno przytuleni do siebie, nie śmieli po-

wieǳieć nic więcej. W tej samej chwili dał się słyszeć czysty, srebrny dźwięk: „Dyń-dyń,

dyri-dyń!” Drzwi otworzyły się nagle i taki blask wpadł z wielkiego salonu, że ǳieci

krzyknęły: „Ach!” i jak wryte zatrzymały się na progu. Tatuś i mamusia ukazali się we

drzwiach, wzięli za ręce Freda i Klarę i powieǳieli:

— Chodźcie, chodźcie, drogie ǳieci!

ł : 

Zwracam się teraz do Ciebie, Czytelniku, Fredku, Taǳiu, Karolku — czy jak ci tam na

imię — i proszę, żebyś przypomniał sobie swoją ostatnią Gwiazdkę i podarunki, które

otrzymałeś. Wtedy dopiero bęǳiesz mógł wyobrazić sobie, jaki zachwyt ogarnął ǳieci

i jak im oczy zabłysły. Klara po długiej chwili dopiero westchnęła: „Ach, jakie to śliczne!”,

a Fred zaczął skakać z radości. ǲieci były widocznie przez cały rok wyjątkowo grzeczne

i posłuszne, bo nigdy przedtem nie dostały takich wspaniałości.

Wielka choinka, stojąca pośrodku pokoju, obwieszona była mnóstwem złotych i srebr-

nych jabłek, a ze wszystkich gałązek zwisały na kształt pąków i kwiatów migdały z cukru,

kolorowe cukierki i wiele innych słodyczy. Ale najbarǳiej zachwyciły ǳieci niezliczo-

ne świeczki, które jak gwiazdki błyszczały pomięǳy igłami. Drzewko, rozsiewając blask

dokoła, zapraszało wprost, by zrywać kwiaty i owoce. Naokoło drzewka wszystko jaśnia-

ło wspaniałymi barwami: ileż tu było pięknych rzeczy, któż by to potraﬁł opisać! Klara

spostrzegła śliczne laleczki i sukienkę z kolorowymi wstążeczkami, która wisiała na wie-

szadle w ten sposób, że ǳiewczynka mogła ją ze wszystkich stron dokładnie obejrzeć.

Klara wołała raz po raz:

— Ach, jaka śliczna sukienka! Czy naprawdę wolno mi bęǳie ją włożyć?

Fred tymczasem trzy albo cztery razy przegalopował i przekłusował dokoła stołu, pró-

bując nowego kasztanka, który był uwiązany do stołu. Potem zsiadł z konia i powieǳiał:

— ǲika bestia, ale to nic, już ja sobie dam z nim radę.

Potem zaczął oglądać nowy pułk huzarów. Pięknie oǳiani w czerwone i złote mun-

dury, przybrani w srebrną zbroję, sieǳieli na koniach, które tak błyszczały, jakby były

zrobione z czystego srebra.

ǲieci, które ochłonęły już trochę z podniecenia, chciały obejrzeć książki z obrazkami.

Leżały one otwarte na stole w ten sposób, że widać było śliczne kwiaty i wystrojonych

luǳi, a nawet wesoło bawiące się ǳieci, namalowane tak świetnie, jak gdyby naprawdę

żyły i mówiły. ǲieci chciały właśnie podejść do tych książek, kiedy znów zadźwięczał

ǳwonek.

Fred i Klara wieǳieli, że teraz kolej na podarunki od ojca chrzestnego, i podbiegli do

Maszyna

stołu pod ścianą, zasłoniętego parawanem. I oto, co ukazało się ich oczom:

Na zielonym, obsypanym kwiatami trawniku stał wspaniały zamek z lustrzanymi szy-

bami i złotymi wieżami. Nagle rozległ się dźwięk ǳwonków, drzwi i okna otworzyły się

i widać było, jak w środku spacerują maleńkie zgrabne luǳiki: panowie w kapeluszach

z piórami, panie z długimi trenami u sukien. W środkowej sali, która zdawała się cała

stać w płomieniach — tak wiele świeczek paliło się w srebrnych żyrandolach — tańczyły

ǳieci w takt muzyki ǳwonków. Jakiś pan w szmaragdowym płaszczu co chwila wyglą-

dał przez okno, machał ręką i znikał znowu. I sam ojciec chrzestny, niewiele większy od

. . .  ǲiadek do orzechów



dużego palca tatusia, zjawiał się od czasu do czasu na dole w drzwiach zamku i znowu

wchoǳił do środka.

Fred, oparty o stół obiema rękami, przyglądał się ślicznemu zamkowi i tańczącym

ﬁgurkom, a potem rzekł:

— Ojcze chrzestny, pozwól mi także wejść do zamku!

Ale sęǳia odpowieǳiał mu, że to jest niemożliwe. I miał rację, gdyż była to nie-

rozsądna myśl wejść do zamku, który razem z wieżami niższy był niż on sam! Fred to

zrozumiał, ale po pewnym czasie — gdy panowie i panie spacerowali ciągle w ten sam

sposób, ǳieci tańczyły, człowiek w szmaragdowym płaszczu wyglądał zawsze przez to sa-

mo okno, a ojciec chrzestny ukazywał się we drzwiach — chłopiec zawołał niecierpliwie:

— Ojcze chrzestny, wyjdź raz innymi drzwiami!

— Nie mogę, drogi Fredku — odparł sęǳia.

— A czy możesz — mówił dalej Fred — kazać temu zielonemu człowiekowi, który

tak często wygląda przez okno, żeby spacerował razem z innymi?

— Tego także nie mogę zrobić — odpowieǳiał znowu radca sądu najwyższego.

— To niech ǳieci zejdą na dół — zawołał Fred — żebym mógł je obejrzeć z bliska!

— Ach, tego wszystkiego nie da się zrobić — odparł rozdrażniony sęǳia. — Me-

chanizm musi pozostać taki, jakim go zrobiłem.

— Taak? — zapytał Fred przeciągając sylaby. — Tego wszystkiego nie można zrobić?

Słuchaj, kochany ojcze chrzestny, jeżeli te twoje malutkie wystrojone ﬁgurki w zamku

umieją robić jedno i to samo w kółko, to niewiele są warte i na nic mi się nie przydaǳą.

Nie, wolę już swoich huzarów, bo oni mogą maszerować naprzód i w tył, jak ja będę

chciał, a nie sieǳieć w zamknięciu!

To powieǳiawszy, Fred podbiegł do stołu z podarunkami i kazał swojemu szwa-

dronowi kłusować tam i z powrotem na srebrnych rumakach, powiewać chorągwiami,

atakować i strzelać, ile dusza zapragnie. Klara także odeszła po cichutku, bo i jej prędko

znuǳiły się te spacery i tańce laleczek w zamku, tylko nie zdraǳiła się z tym jak Fred,

bo była grzeczna i dobra. Rozgniewany sęǳia zwrócił się do roǳiców:

— Ten cudowny mechanizm nie jest przeznaczony dla nierozsądnych ǳieci, zapakuję

mój zamek z powrotem.

Ale wtedy podeszła matka i poprosiła ojca chrzestnego, żeby pokazał jej wewnętrzne

urząǳenie zamku i skomplikowane zębate kółka, które wprawiały lalki w ruch. Radca

rozebrał cały mechanizm i znowu go złożył. Rozpogoǳił się przy tym zupełnie i dał jesz-

cze ǳieciom kilka ładnych brązowych ﬁgurek ze złoconymi twarzami, rękami i nogami.

Wszystkie były rodem z Torunia i tak przyjemnie pachniały, że Fred i Klara ucieszyli się

barǳo. Ich starsza siostra Ludwika włożyła na życzenie matki piękną, nową suknię, ale

Klara wolała jeszcze dłużej oglądać swoją sukienkę, zamiast kłaść ją na siebie. Chętnie jej

na to pozwolono.

ł : 

Klara dlatego nie chciała odejść od stołu gwiazdkowego, że odkryła coś, czego dotychczas

nikt nie zauważył. ǲięki temu, że huzarzy Freda wymaszerowali i ustawili się w szyku

Lalka

pod drzewem, ukazał się niezmiernie wytworny mały człowieczek, który stał spokojnie

i skromnie, jak gdyby oczekiwał swojej kolei. Można by wprawǳie dużo zarzucić jego

ﬁgurze, bo długi i zbyt gruby tułów nie harmonizował z cienkimi i krótkimi nóżkami,

a głowa była o wiele za duża. Ale te braki wynagraǳało eleganckie ubranie, które świad-

czyło o dobrym smaku. Mały człowiek miał na sobie śliczną ﬁołkową kurtkę huzarską

z licznymi białymi sznurami i guzikami, spodnie tego samego koloru, a buciki piękniej-

sze niż wszystkie, jakie zdobiły kiedykolwiek nogi studenta, a nawet oﬁcera. Tak dobrze

przylegały do delikatnych nóżek, jakby były namalowane. Z ramion zwisał mu wąski

i niezgrabny płaszczyk, który wyglądał jak z drzewa, a na głowie miał czapkę górniczą.

Ale Klara pomyślała sobie, że ojciec chrzestny także ma barǳo lichy płaszcz i brzydką

czapkę, a jednak jest naprawdę niezwykły. Pomyślała również, że gdyby ojciec chrzestny

ubrał się nawet tak starannie, jak ten mały, to jeszcze by tak ładnie nie wyglądał.

Przyglądając się uważnie miłemu człowieczkowi, którego polubiła od razu, Klara spo-

strzegła, że na twarzy jego malowała się wielka dobroć. Jasnozielone, trochę wyłupiaste

. . .  ǲiadek do orzechów



oczy pełne były przyjaźni i życzliwości. Dodawała mu wǳięku starannie uczesana broda

z białej bawełny, okalająca podbródek, a czerwone usta uśmiechały się łagodnie.

— Ach — zawołała wreszcie Klara — powieǳ mi, drogi ojcze, do kogo należy ten

miły człowieczek tam pod drzewem⁈

— Zadaniem tego człowieczka, moje drogie ǳiecko — odpowieǳiał ojciec — jest

ǳielnie pracować dla nas wszystkich. Ma on rozgryzać twarde orzechy; a należy zarówno

do Ludwiki, jak do ciebie i Freda.

To mówiąc, ojciec zdjął go ostrożnie ze stołu i uniósł w górę jego drewniany płaszczyk,

a człowieczek otworzył wtedy usta szeroko, szeroko i ukazał dwa rzędy lśniących, ostrych

ząbków.

Na prośbę ojca Klara włożyła mu orzech do ust i — trzask! — rozgryzł go, łupiny

rozleciały się, a Klarze wpadło do ręki samo słodkie jądro. Teraz dowieǳieli się wszyscy,

a i Klara także, że ten śliczny mały człowieczek pochoǳi z rodu ǲiadków do Orzechów

i że trudni się nadal zawodem swoich przodków. ǲiewczynka nie posiadała się z radości,

a ojciec powieǳiał:

— Ponieważ ǲiadek tak ci się podoba, powinnaś go starannie przechowywać i chro-

nić; ale, jak już powieǳiałem — mają prawo używać go także Ludwika i Fred.

Klara natychmiast wzięła ǲiadka do ręki i kazała mu gnieść orzechy, ale wybierała

najmniejsze, żeby człowieczek nie musiał ust otwierać za szeroko, bo w gruncie rzeczy nie

było mu z tym do twarzy. Zbliżyła się Ludwika i jej także musiał ǲiadek wyświadczyć

podobną przysługę; widać było, że czyni to chętnie, bo uśmiechał się barǳo przyjaźnie.

Tymczasem Fred zmęczył się ciągłymi manewrami i konną jazdą, a słysząc wesołe

trzaskanie orzechów, podbiegł do sióstr i śmiał się serdecznie z zabawnego małego czło-

wieczka, który wędrował z rąk do rąk i nie przestawał ani na chwilę otwierać i zamykać

ust. Teraz dostał go Fred i dawał mu największe i najtwardsze orzechy, ale coś nagle trza-

snęło i trzy ząbki wypadły z ust ǲiadka do Orzechów, a cały podbródek obluzował się

i zaczął zwisać.

— Ach, mój biedny, kochany ǲiadek do Orzechów! — wykrzyknęła głośno Klara

Kłótnia

i odebrała go natychmiast Fredowi.

— Ależ to niedorajda! — powieǳiał Fred. — Chce być ǲiadkiem do Orzechów,

a nie ma nawet porządnych zębów; pewnie nie zna wcale swojego rzemiosła. Oddaj mi

go, Klaro, bęǳie mi rozgryzał orzechy, choćby miał resztę zębów postradać, a nawet i cały

podbródek! Co nam po tym nicponiu!

— Nie, nie! — wołała Klara, płacząc. — Nie dam ci mojego kochanego ǲiadka do

Orzechów! Patrz, jak żałośnie na mnie patrzy i pokazuje mi swoją pokaleczoną szczękę!

— Ale ǲiadek do Orzechów jest tak samo mój, jak i twój — zawołał Fred — więc

mi go oddaj!

Klara rozpłakała się na dobre i pręǳiutko zawinęła chorego ǲiadka do Orzechów

w chusteczkę do nosa. Weszli roǳice z ojcem chrzestnym, który, ku wielkiemu zmar-

twieniu Klary, wziął stronę Freda. Ale ojciec rzekł:

— Oddałem ǲiadka do Orzechów pod opiekę Klary, a ponieważ wiǳę, że potrzebuje

teraz jej pomocy, więc może z nim robić, co jej się podoba, i nikomu wtrącać się do

niej nie wolno! Poza tym ǳiwi mnie barǳo, że Fred wymaga dalszych usług od kogoś,

kto zachorował na służbie. Jako dobry żołnierz, powinien wieǳieć, że rannych nigdy nie

wciela się do szeregu.

Fred zawstyǳił się barǳo i, nie troszcząc się dłużej o orzechy i ǲiadka, odszedł na

drugą stronę stołu, gǳie jego huzarzy już się udawali na nocną kwaterę, pozostawiając na

placu tylko wartę. Klara pozbierała zgubione ząbki ǲiadka do Orzechów, owiązała mu

chory podbródek ładną białą wstążką, odczepioną od sukienki, i jeszcze staranniej zawi-

nęła w chusteczkę biednego małego człowieczka, który był barǳo blady i wystraszony.

Trzymając go i kołysząc na ręku jak małe ǳiecko, zaczęła oglądać śliczną książkę z obraz-

kami, która leżała obok innych podarków. Chociaż miała barǳo łagodne usposobienie,

gniewała się barǳo, gdy ojciec chrzestny śmiał się do rozpuku i pytał raz po raz:

— Jak ona może być taka troskliwa dla tego okropnego brzydala?

Klara przypomniała sobie nagle, że gdy spostrzegła człowieczka po raz pierwszy, wydał

jej się podobny do ojca chrzestnego, i powieǳiała barǳo poważnym tonem:

. . .  ǲiadek do orzechów



Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: