Użytkowanie mleczne i mięsne kóz.pdf

Użytkowanie mleczne i mięsne kóz.

Użytkowanie mleczne kóz jest podstawowym kierunkiem użytkowania kóz w Polsce. Mleko kozie

ma wiele walorów, które sprawiają, że jest ono bardzo cennym produktem żywnościowym. Posiada

ono budowę i skład pozwalający stosować je jako zamiennik mleka krowiego w dietach dzieci, z

alergią na białka mleka krowiego jak również dla rekonwalescentów oraz ludzi starszych. Od

dawna ma ono nieoficjalną rangę paraleku. Istnieje także w kraju pokaźna grupa ludzi

doceniających walory smakowe przetworów z mleka koziego takich jak sery czy jogurty. Smak i

zapach mleka zależy od koziej diety, higieny i od tego, czy w stadzie jest kozioł (obecność kozła

pogarsza walory smakowe mleka; jest ono gorzkawe, ponieważ koza wytwarza feromony, które

odprowadzane są do mleka). Dużym atutem mleka jest jego łatwe przetwarzanie na twarogi.

Zrobienie twarogu jest proste i możliwe w warunkach domowych. Sery miękkie i twarde wymagają

odpowiednich kultur bakterii, dodania podpuszczki, chłodni do przechowywania i nie polecałabym

wykonywać ich samodzielnie.

Mleko można produkować z przeznaczeniem na cele spożywcze, na przerób lub na przetwórstwo w

gospodarstwie.

Przy dojeniu oraz przechowywaniu mleka należy pamiętać o zachowaniu zasad higieny. Należy

zwrócić uwagę na to aby wszelkie środki stosowane w trakcie pozyskiwania i przetwórstwa mleka

posiadały atesty umożliwiające używanie ich w gospodarstwach ekologicznych.

Ważnym jest aby zapewnić kozom komfort psychiczny i zminimalizować stres przy doju.

Najlepszym rozwiązaniem jest wybudowanie pomieszczenia przeznaczonego do doju. W

pomieszczeniu tym powinien byś usytuowany stół udojowy, na którym przeprowadzać się powinno

udój. Dobrze jest aby zamontowane były korytka, w których kozy dostawały by paszę treściwą. W

ten sposób koza w czasie doju jest zajęta jedzeniem i nie zwraca uwagi na czynności dojarza a także

mamy pełną kontrolę spożycia przez poszczególne zwierzęta pasz treściwych. Jest to też okazja do

ewentualnego podawania leków z paszą.

Mięso otrzymywane od kóz jest wysoko cenione zarówno pod względem smakowym jak i

odżywczym. Zawiera więcej białka i soli mineralnych niż jagnięciny i cielęcina natomiast mniej

tłuszczu śródmięśniowego.

Transport zwierząt do rzeźni powinien odbywać się zgodnie z obowiązującym prawem krajowym

lub wspólnotowym, w taki sposób aby zredukować do minimum poziom stresu. Załadunek i

rozładunek musi odbywać się z zachowaniem ostrożności i bez przymuszania zwierząt jakąkolwiek

stymulacją elektryczną. Stosowanie środków uspokajających, zarówno przed jak podczas transportu

jest zabronione.

W okresie doprowadzania i w czasie uboju zwierzęta należy traktować w taki sposób, by stres

zwierząt zredukować do minimum.

Uboju wolno dokonywać po ogłuszeniu metodami dozwolonymi prawem. Rozbiór tusz i dzielenie

na wyręby należy dokonywać oddzielnie, nie z tuszami innych zwierząt.

Tucz jagniąt

Część hodowców zainteresowana jest produkcją towarową mięsa koziego. Dotychczas mięso

pochodzące od koziołków lub wybrakowanych kózek 5-6 miesięcznych spożywane jest przede

wszystkim w gospodarstwie i można uważać je za swoisty "odpad" przy produkcji mleka. W

proponowanej strategii rozwoju koziarstwa proponuje się zwrócenie większej uwagi na kierunek

mięsny.

Na wstępie trzeba jednak stwierdzić, że koza nie jest najlepszym zwierzęciem rzeźnym.

Charakteryzuje się słabszym w stosunku do owiec tempem wzrostu, słabą budową ciała, długą i

wąską tuszą, późniejszym odkładaniem tłuszczu (niż u innych gatunków), sezonowością rozrodu.

Młode koźlęta są z reguły bardzo słabo otłuszczone, z wyjątkiem tłuszczu na narządach (nerkach,

przewodzie pokarmowym). Szczególnie charakterystyczna jest niewielka zawartość tłuszczu

okrywającego mięśnie (okrywowego). Jest to cecha niewątpliwie korzystna dla konsumenta,

jednakże powoduje również pewną niechęć przemysłu mięsnego do przetwórstwa mięsa koziego.

Tłuszcz okrywowy "zabezpiecza" tuszkę przed wysychaniem i utratą soczystości mięsa, zwłaszcza

w czasie schładzania. Przemysł mięsny wymagałby więc tuszek od koźląt starszych, gdyż wraz z

wiekiem wzrasta udział tłuszczu okrywowego w tuszy. Tusze koźląt mają ponadto zwykle większy

stosunek udziału mięśni do kości.

Cechami kóz, pozytywnymi dla kierunku mięsnego, są ich duża plenność i płodność, a także

szybkość w osiąganiu dojrzałości do rozrodu.

Jakość tuszy koźlęcia zależy od wielu czynników, z których najważniejsze wydają się być wiek i

masa ciała, oraz w mniejszym stopniu, skład dawki pokarmowej.

Decyzja hodowcy odnośnie wieku i masy ciała, przy których ubijane są koźlęta musi uwzględniać

wymagania rynku

Wraz z wiekiem koźlęcia tusza poszerza się, co przy mniejszym przyroście długości powoduje, że

staje się tuszą bardziej zwartą. U koźląt starszych zwiększa się procentowy udział najlepszych

wyrębów, tj. kulki, zadu i antrykotu, kosztem słabszych wyrębów, na przykład łopatki. Oczywiście

z wiekiem wzrasta stopień otłuszczenia, ale również wzrasta stosunek mięśni do kości (poprawa

umięśnienia). Te wszystkie zależności powinny być uwzględniane przez hodowcę przy wyborze

optymalnego terminu uboju koźląt.

Stopień otłuszczenia zależy również od płci. Kózki są zwykle bardziej otłuszczone niż koziołki. Z

kolei koziołki najczęściej poddawane są zabiegowi kastracji w wieku 2-3 tygodni, co upodabnia

otłuszczenie tuszek kastratów do tuszek kózek.

W odchowie koźląt tuczonych stosuje się mleko kozie lub jego zamienniki (preparaty

mlekozastępcze). Jakość tusz oraz tempo wzrostu koźląt odchowywanych na zamiennikach mleka

nie odbiega od tych uzyskiwanych przy pojeniu mlekiem kozim. Istotne jest jednak aby pójło

posiadało odpowiedni poziom energii oraz suchej masy. Mięso koźląt odchowywanych na mleku

kozim jest zwykle jaśniejsze, co jednak nie świadczy o jego większej wartości odżywczej.

W przypadku tuczu do większej masy ciała, wpływ żywienia po odsadzeniu na wzrost koźląt zależy

w dużym stopniu od długości okresu od odsądzenia do uboju. Im dłużej trwa tucz po odsadzeniu,

tym mniejszy jest wpływ okresu pojenia mlekiem.

Moment odsadzenia wiąże się z obniżeniem tempa wzrostu koźląt, a więc z obniżeniem przyrostów

dziennych i zmniejszeniem otłuszczenia. Ma to również wpływ na jakość tuszy. W związku z tym

zaleca się aby tucz po odsadzeniu trwał minimum 50 dni.

Żywienie po odsądzeniu ma niewielki wpływ na budowę tuszy, tj. jej długość i szerokość. Z drugiej

strony poziom energii w dawce w tym okresie decyduje o stopniu otłuszczenia. Paszami

szczególnie zalecanymi w tuczu po odsadzeniu są kiszonka z kukurydzy oraz siano z roślin

motylkowych.

Podsumowując należy pamiętać, że budowa tuszy (szerokość, długość) zależy głównie od wieku

koźlęcia. Wpływ żywienia jest niewielki. Z kolei na otłuszczenie tuszy wpływa zarówno wiek

koźlęcia jak i pobranie energii w dawce przed i po odsadzeniu.

Proponowane systemy tuczu koźląt

Do tuczu przeznacza się koziołki oraz kózki nie przeznaczane na remont stada. W zależności od

wieku ubijanych koźląt wyróżnia się generalnie 2 systemy:

tucz koźląt mlecznych

tucz koźląt starszych.

Wybór systemu tuczu zależy głównie od wymagań rynkowych.

W przypadku tuczu koźląt mlecznych (na tzw. białe mięso) zwierzęta ubijane są w wieku 4-6

tygodni, przy masie ciała 8-12 kg Można stosować zarówno odchów naturalny jak i sztuczny. W

odchowie sztucznym zaleca się stosowanie dawek mleka lub pójła. W okresie od urodzenia do

uboju koźlęta zużywają około 8-10 litrów mleka na 1 kg przyrostu masy ciała. W przypadku

stosowania zamienników mleka koziego zużywanych jest 1-1.5 kg sproszkowanego preparatu. W

tym intensywnym tuczu osiągane są następujące przyrosty dzienne:

koziołki 170-250 g/dzień

kózki 150-210 g/dzień.

Wydaje się, że ten system tuczu może być powszechnie stosowany, gdyż istnieją duże możliwości

eksportu koźląt (tzw. wielkanocnych) lub ich tuszek do krajów Unii.

W przypadku tuczu koźląt starszych zwierzęta ubijane są w wieku 5-6 miesięcy, przy masie ciała

25-35 kg (nawet do 40 kg). Także tutaj można stosować zarówno odchów naturalny jak i sztuczny,

w oparciu o dawki mleka lub pójła. Najczęściej wykorzystuje się żywienie pastwiskowe,

pozwalając koźlętom na wypas do woli. Dodatkowo skarmia się siano dobrej jakości (w tym z

roślin motylkowych) oraz pasze treściwe (mieszanki własne lub CJ). Jest to oczywiście tucz mniej

intensywny (niższe przyrosty, gorsze wykorzystanie paszy), jednakże najbardziej ekonomiczny.

Uzyskuje się następujące przyrosty:

koziołki 150-200 g/dzień

kózki 130-180 g/dzień.

Do tuczu przeznacza się koziołki tylko po kastracji.

Pamiętajmy aby okres od odsadzenia do uboju nie był krótszy niż 50 dni. Warto więc, wzorem

hodowców francuskich, w tuczu koźląt starszych stosować skrócony odchów (okres pojenia

mlekiem lub zamiennikiem).

Doskonalenie pogłowia a tucz koźląt

W obecnej chwili hodowcy decydujący się na produkcję koźląt rzeźnych muszą z konieczności

tuczyć koźlęta ras mlecznych, a często także koźlęta bezrasowe. Dużym utrudnieniem jest również

duża zmienność koźląt w stadzie. W proponowanej strategii rozwoju koziarstwa proponuje się

utworzenie stad specjalizujących się w produkcji koźląt rzeźnych. Dla realizacji tego projektu

wymagana jest poprawa struktury genetycznej pogłowia (selekcja, odpowiedni dobór itp.). Dla

poprawy użytkowości mięsnej posiadanych zwierząt proponuje się także krzyżowanie

uszlachetniające posiadanego pogłowia z pochodzącymi z zakupu kozłami rasy burskiej.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: