Cechy zabawy:
1)Rodzaj aktywności motywowanej wewnętrznie(potrzeba zabawy płynie od samego dziecka
2)Dziecka zwraca uwagę raczej na środki i sposoby działania niż na osiągnięcie określonego celu
3)Zabawa spontaniczna
4)Istnienie płaszczyzny naprawdę i na niby, czyli wtórnej rzeczywistości, w której rejony dziecka przenosi się w zasadzie zawsze w toku zabawy nie tracąc jednak kontaktu z rzeczywistością pierwotną
5)W zabawie istnieją reguły do których dzieci samorzutnie się dostosowują modyfikując je w razie potrzeby
6)Czynne zaangażowanie dziecka
7)Jest podejmowana dla przyjemności chociaż w jej trakcie dziecko doświadcza wielu różnych uczuć
8)Uczucie przeżywane są w rzeczywistości wtórnej wytworzonej na niby dzięki wyobraźni
9)Świat na niby zbudowany jest na wzór i podobieństwo świata realnego
10)Rzeczywistość przekształcona jest w sposób twórczy
Rodzaje zabawy:
1)Zabawa funkcjonalna- zabawa, która pojawia się najwcześniej(wiek niemowlęcy). Czynności ruchowe i manipulacyjne skierowane na własne ciało i przedmioty powtarzane wielokrotnie dla przyjemności(no wyrzucanie przedmiotów z łóżeczka)
2)Zabawa tematyczna-np. Zabawa w dom, bardziej zorganizowane, dodawanie elementów wyobrażonych,wzbogacona o wyobraźnie
Funkcje samowiedzy:
1)poznawcza- odkrywanie własnej osoby (uświadamianie sobie kim jestem, jakie mam właściwości
(opinie bliskich,porównania, własne doświadczenia dziecka, uczucia
2)Instrumentalna- pojawia się w wieku szkolnym. Wiedza o sobie samym zaczyna regulować zachowanie(korzystanie z toalety), jaki stopień trudności zadań sobie wyznaczamy (jestem mądry-dziecko pewniejsze siebie)
3)Motywacyjna- dążenie do podtrzymania obrazu własnej osoby. Osoby, które mają niską samoocenę, nie potrafią przyjmować np.Pochwał, komplementów
4)Genetyczna-to co wiem o sobie jest źródłem nowych informacji o sobie.
Ambiwalencja -postawa charakteryzująca się jednoczesnym występowaniem pozytywnego jak i negatywnego nastawienia do obiektu (np. ciekawość i strach dziecka wobec pojawiającej się w otoczeniu nowej osoby; jednoczesne uczucie miłości do rodzica oraz nienawiści za np. fizyczne znęcanie się), głoszeniem całkowicie sprzecznych stwierdzeń
Neurotyczność -oznacza cechę osobowości polegającą na silnym niezrównoważeniu emocjonalnym o charakterze nerwicowym, niskiej odporności na stres, skłonności do popadania w stany lękowe
ROZWÓJ SYSTEMU MOTYWACYJNEGO
Zachowanie jest wyznaczane przez mechanizmy popędowo- emocjonalne. Działają one w izolacji i na zasadzie konkurencji. Tzn. ten z nich wywiera wpływ na aktualne zachowanie który jest najsilniej pobudzony w danej chwili. Pobudzenie to angażuje cały organizm, co sprawia że w zachowaniu nie są uwzględniane żadne inne racje poza realizacją jakiejś jednej potrzeby. Powoduje to dość częste gwałtowne reakcje np. napady głodu, lęku, gniewu czy radości u dzieci lub u dorosłego np. w sytuacji silnej frustracji czy upicia. Z tym że u dziecka jest to zachowanie normalne a u dorosłego nietypowe czy tez ekstremalne. System motywacyjny jako hierarchicznie uporządkowany układ potrzeb, wartości, celów na wczesnych szczeblach Ontogenezy NIE ISTNIEJE. Powstanie tego systemu stopniowo przygotowuje zmiany jakim poszczególne potrzeby i sposoby ich realizacji ulegają w miarę rozwoju struktur poznawczych.
ROZWÓJ OSOBOWOŚCI
Osiągnięcia rozwojowe w poszczególnych zakresach funkcjonowania są ściśle ze sobą powiązane i wzajemnie się warunkują. Sprawia to, że właściwości dziecka w poszczególnych okresach rozwoju nie stanowią luźnego i przypadkowego zbioru cech, lecz tworzą pewne spójne struktury. Zdawanie sobie z tego sprawy stanowi niezbędny warunek rozumienia zmian rozwojowych.
Zmiany za pośrednictwem których kształtuje się osobowości dziecka prowadzą do wzrostu integracji zachowania.
O integracji zachowania mówimy gdy- zachowanie nabiera cech znacznej stałości i spójności w wyniku podporządkowania go kształtującemu się centralnemu systemowi regulacji. Dla określenia tego właśnie systemu używa się terminu OSOBOWOŚĆ.
Brak dojrzałości osobowości małego dziecka przejawia się w krótkotrwałości i chaotyczności wykonywanych czynności, które zdeterminowane są przez czynniki sytuacyjne( bodźce zewnętrzne i aktualny stan organizmu). Wraz z rozwojem osobowości wpływ na zachowanie mają także wcześniejsze doświadczenia i względnie trwałe potrzeby, wartości i cele życiowe człowieka.
DWA POZIOMY REGULACJI ZACHOWAŃ
REGULACJA NA NIŻSZYM POZIOMIE
Zachowanie jest wyznaczane przez mechanizmy popędowo-emocjonalne. Rozumiemy przez nie nabyte poprzez doświadczenie powiązania między bodźcami a reakcjami.
Dostarczają one sposobów osiągania tego co pozytywne a unikania tego co przykre. Dzięki temu człowiek reaguje odpowiednio do sytuacji.
Mechanizmy popędowo- emocjonalne działają we wzajemnej izolacji- zwycięża ta potrzeba która jest silniejsza.
WYŻSZY POZIOM REGULACJI
Gdy zachowanie jest wyznaczane przez system struktur poznawczych. Podczas rozwoju wzrasta stopień hierarchicznej organizacji tego systemu i doskonalą się jego funkcje integrujące zachowanie.
DWA ZAKRESY TEJ INTEGRACJI:
– integracja odbieranych informacji- powstaje umysłowa mapa odzwierciedlająca rzeczywistość stanowiącą subiektywny obraz świata i własnej osoby
– integracja kierunków podejmowanych działań –oznacza powstanie spójnego systemu motywacyjnego na który składają się hierarchicznie sobie podporządkowane potrzeby i cele życiowe
Adolescencja, okres dorastania, między dzieciństwem a dorosłością, przypadający między 11-12 a 17-21 rokiem życia, charakteryzujący się nasilonymi zmianami fizycznymi i psychologicznymi, które mają charakter dynamicznego procesu, uwarunkowanego w dużym stopniu sytuacją socjokulturową i ekonomiczną. Czas trwania "trudnego okresu" zależy również od płci i indywidualnych cech jednostki, a także od warunków środowiskowych. W okresie tym pojawia się lub uaktywnia popęd płciowy oraz szereg nowych zainteresowań (społecznych, zawodowych). Przede wszystkim jest to jednak okres odkrywania własnych potencjałów i kierunków rozwoju, kształtowania własnego ego, systemu wartości i światopoglądu wraz z nieodpartą potrzebą osiągnięcia subiektywnie rozumianej wolności i autonomii, niekiedy błędnie (aż do przypadków patologicznych) realizowanej przez odrzucanie i negowanie autorytetów i związanych z nimi instytucji. Pojawia się w tym okresie wiele zaburzeń emocjonalnych, m.in.: wybuchowość, wahania nastroju, niekiedy myśli samobójcze, częste zachowanie agresywne, nasilone zwłaszcza w sytuacjach grupowych. Okres ten charakteryzuje ponadto łatwość ulegania wpływom, także negatywnym, oraz nasilone tendencje do uzależnień.
Adolescencja to okres życia między dzieciństwem a dorosłością. Obejmuje dwie fazy: wczesną adolescencję(dorastanie) i późną adolescencję (młodzieńczość). Wczesna jest czasem intensywnych przemian organizmu i psychiki, a późna adolescencja jest czasem stabilizowania się zmian, kształtowanie się autonomii psychicznej. Fizjologiczne przemiany organizmu zmierzają do osiągnięcia zdolności rozrodczych, a psychiczne w kierunku osiągnięcia dojrzałej osobowości.
–
– Okres adolescencji.
Działalność dorastających ma charakterystyczne dla tego okresu życia właściwości. Właściwości te wiążą się z rozwojem poznawczym i rozwojem intelektualnym pozwalającym na spostrzeganiu własnego życia w odległej perspektywie oraz w szerokim kontekście społecznym. Te właściwości to:
-zdolność do wyznaczania odległych celów oraz podporządkowana im zorganizowana i planowa aktywność;
-poszerzanie się działalności wskutek wchodzenia w nowe sytuacje i nowe środowiska społeczne, a także wskutek poznawania wciąż nowych obszarów wiedzy i wytworów człowieka;
-zmianie ulega kierunek aktywności.W okresie dzieciństwa zwracanie się do świata przyrodniczego i materialnego, a w okresie dorastania zwrot ku światu wewnętrznemu i ku zagadnieniom społecznym;
- dążenie do przeżyć wzruszjących i pięknych;
-cechą wspólną aktywności większości dorastających jest intensywność ich działań, oddanie się jakiejś ulubionej czynności bez reszty, bez względu na zmęczenie i inne przeszkody;
-intensywność działań łączy się z potrzebą czynu, z dążeniem do silnych wrażeń wzbudzających podziw innych. Jeśli nie można tej potrzeby zaspokoić w atrakcyjny i społecznie akceptowalny sposób może dojść do czynów chuligańskich;
-w czasie wolnym od nauki dorastająca młodzież podejmuje różne formy aktywności indywidualnej i zbiorowej np.słuchanie muzyki, kino, komputer, spędzanie czasu na dyskotekach;
-formy aktywności zespołowej np. wspólne wycieczki, gry, zabawy, sport;
Pierwszym, który rozwój moralny poddał psychologicznej analizie był Piaget. Stwierdził on, że po charakterystycznym dla dzieciństwa stadium realizmu moralnego, w okresie dorastania młodzież osiąga stadium autonomii moralnej, w którym postępowanie uniezależnia się od opinii otoczenia, natomiast wyznaczają je intencje, wynikające z subiektywnej odpowiedzialności. Rzeczywistą siłą kształtującą rozwój moralny jest współdziałanie z rówieśnikami, w wyniku którego powstaje wewnętrzna potrzeba traktowania innych ludzi w taki sposób, jak sami chcielibyśmy być traktowani.
Na podstawie tej teorii Kohlberg wyróżnił przypadający na wczesny okres dorastania tzw.konwencjonalny poziom rozwoju moralnego, w który jednostka kieruje się standardami należącymi do innych np.rodziców. Wyodrębnił on dwa stadia, w których:
1) ocena zachowania wynika z aprobaty społecznej, przy czym ważną rolę odgrywa aprobata rówieśników;
2) ocena zachowania oparta jest na prawie i porządku oraz odczuwany jest szacunek dla autorytetów.
Idealizm młodzieży rozumiany jako potrzeba czynienia dobra, wymaga jednak wystąpienia określonych warunków do urzeczywistnienia się. Jest to respektowanie prawa młodzieży do samodzielności i do szacunku. Wybitny polski psycholog S.Szuman uważał, że idealizm rodzi się z marzeń, których jeszcze nie opanowało doświadczenie. Wyróżnił 3 fazy idealizmu:
-idealizm antycypacyjny, który jest oczekiwaniem dobra;
-idealizm kompensacyjny, który występuje po złych doświadczeniach jako protest i ucieczka od rzeczywistości;
-idealizm normatywny występuje, kiedy to idealizm staje się przyjętą normą, świadomym wyborem.
I.Obuchowska wyróżniła poszukiwanie własnej tożsamości w:
-ciągłości istnienia np.przez sprawdzanie niezawodności miłości rodziców
-próbach zmieniania się (eksperymentowania z samym sobą)
-sprawdzaniu siebie (podejmowanie i realizowanie postanowień)
K. Obuchowski wyróżnia 3 fazy poszukiwania własnej tożsamości związanej z poczuciem sensu życia:
-faza identyfikacji, kiedy dorastający utożsamia się z zewnętrznymi wzorami np.autorytetem;
-kosmiczna, charakteryzuje się oderwaniem się od rzeczywistości, rozmach a zarazem chaos w poszukiwaniu celu i sensu życia;
-dojrzałego sensu życia, gdy człowiek potrafi określić siebie i sens swojego istnienia.
Rozwój tożsamości w okresie dorastania można rozpatrywać z punktu widzenia 3 dymensji:
-wzrastającej dyferencjacji (różnicowanie się, dotyczy wszelkich procesów psychicznych);
-wzrastającej stabilizacji;
-wzrastającej realistycznej postawy w samoocenie i w tworzeniu koncepcji własnej osoby.
B.Hille wyróżniła 3 typy planów życiowych dziewcząt:
-typ tradycyjno-konserwatywny, kobieta zajmuje się rodziną i gospodarstwem domowym;
-progresywno-modny, praca zawodowa i małżeństwo odgrywaja równą rolę;
-progresywno-rygorystyczny, centralna pozycja przypada pracy zawodowej, bez równoczesnych więzi rodzinnych.
1)dorastanie
2)pokwitanie
3)pubertacja
4)adolescencja
Efekt okresu dorastania:
1)radzi sobie z zależnością i niezależnością innych ludzi
2)adekwatna ocena
3)przyjmowanie odpowiedzialności za siebie
4)Zdolność do podejmowania ryzyka
5)Zdolność do tworzenia intymnych relacji z ludźmi
Konflikt pokoleń
Rodzice: -lęk, dążenie do kontroli, -potrzeba posiadania autorytetu. „glaski”
dzieci:- dążenie do wolności, swobody,samodzielność, niezależność, -podważanie autorytetu, „należy mi się”, „głaski”
niepartnerskie traktowanie:rodzice i dzieci
Twórczość artystyczna dziecka
W wieku przedszkolnym dzieci chętnie malują, rysują, lepią z plasteliny, wycinają wycinki, co wykonują dla zabawy. Rysowanie dziecka jest formą ekspresji a nie „sposobem tworzenia piękna”. W wyniku przetworzeń treści w zabawie lub w twórczości plastycznej niejednokrotnie powstają dzieła o znacznej wartości artystycznej. Dziecko posługuje się swoistym językiem graficznym.
Dziedziny twórczości dziecka
- forma plastyczna, która zajmuje najwięcej miejsca w działalności twórczej dziecka
- czynności oparte na materiale dźwięków muzycznych, słów i ruchów
- zabawy tematyczne
Twórczość plastyczna dziecka
Tradycją polskiej psychologii dziecka i pedagogiki wieku przedszkolnego jest docenianie własnej twórczości. Stefan Szuman przeciwstawia się tendencjom do nadmiernego kierowania czynnościami dziecka. Droga rozwoju twórczości dziecka jest jego zdaniem samorodna i naturalna. Opieka nad twórczością dziecka nie powinna polegać na narzucaniu im z góry pomysłów i tematów, lecz ograniczać się do zachęty i wzbogacania przeżyć dziecka. Najważniejszymi składnikami programu wychowania estetycznego w przedszkolu są: „pielęgnowanie” zdolności twórczych dzieci uzdolnionych artystycznie oraz pomoc w ukształtowaniu wyrazu graficznego przez dzieci, które tych zdolności nie posiadają.
Kryteria wartości artystycznej rysunków dzieci zdaniem Szumana
Ocena rzeczowa, uzasadniona i zobiektywizowana wymaga uwzględnienia co najmniej trzech czynników:
a) umiejętności graficznego i kolorystycznego ukształtowania budowy i wyglądu przedmiotów
b) zainteresowań i emocji wyrażających się w przedstawieniu graficznym i kolorystycznym danego tematu
c) przejrzystości i zwięzłości kompozycji obrazu oraz umiejętności powiązania wszystkich elementów w całość.
Okresem wstępnym i przygotowawczym w rozwoju czynności rysowania jest stadium bazgrot, czyli gryzmolenie. U większości dzieci trwa ono od połowy drugiego do połowy czwartego roku życia. Jego rozwój zależy m.in. od opanowania drobnych ruchów palców i dłoni oraz prawidłowego trzymania ołówka. Typowymi formami graficznymi tego stadium są zygzaki wahadłowe (ruch ręki tam i z powrotem po papierze) oraz spirale związane z obrotowym ruchem ręki. Od fazy bazgrot linearnych, które kończą się formami „supełków”, zamazywanek, wyodrębnionymi i zamkniętymi kształtami dzieci przechodzą do fazy bazgrot figuralnych, która trwa od połowy 5 r.ż. Elementy figuralne maja określony kontur. W bazgrotach powstają nieregularne kształty zamknięte przede wszystkim spiczasto, kształty jajowate i koliste. Małe dziecko nadaje im często nazwy określonych rzeczy np. podłużny zygzak – śmieci; kolejka, zygzak spiralny – woda; błoto; kwiatek. Elementy figuralne stanowią tworzywa graficzne następnego stadium rysunków dzieci. Jest to stadium uproszczonego schematu. Trwa mniej więcej do 6 r.ż. Charakterystyczną cechą rysunków dzieci w tym stadium jest to, że przedmioty i postacie mają formę uproszczoną, zgeometryzowaną, są sztywne, kanciaste lub nadmiernie zaokrąglone. Przyczyną takiego rysowania jest niedokładność spostrzeżeń dziecięcych, brak dostatecznych wiadomości o strukturze przedmiotu oraz niepełna jeszcze sprawność ruchów ręki dziecka. Dziecko rysuje to, co wie o przedmiocie i otaczającym świecie tworząc jakby wewnętrzny jego model. Zaznacza te cechy przedmiotów, które są dla niego najważniejsze. W tym stadium rysunki dzieci uzdolnionych są już przejrzyste i estetyczne. W starszym wieku przedszkolnym dzieci wkraczają w stadium wzbogaconego i udoskonalonego schematu. Formy graficzne są bardziej giętkie i płynne, są sylwetkowe, jednak prawidłowe odtwarzanie proporcji u większości dzieci nadal sprawia duże trudności. Stadium to trwa przez cały okres późnego dzieciństwa. Dziecko uczęszczające do szkoły nabiera wraz z wiekiem skłonności do rysowania w sposób bardziej realistyczny.
KSZTAŁTOWANIE się MOTYWACJI ZWIĄZANEJ Z SYSTEMEM POZNAWCZYM.
Motywacja – to pragnienie, lub potrzeba zachowania zorientowanego na cel np. kiedy chcemy pic, bierzemy wodę. To,że chce się nam pic jest motywem a napicie się - zachowaniem zorientowanym na cel.
Motywacja kieruje naszym zachowaniem i jest ściśle powiązana z emocjami. Można ja podzielić na trzy kategorie: motywacja biologiczna, psychologiczna i społeczna.
Wraz z rozwojem systemu poznawczego nie tylko wzrasta kontrola poznawcza nad potrzebami pierwotnymi, lecz także pojawiają się pewne nowe potrzeby. Źródłem ich są szczególnego rodzaju doświadczenia polegające na porównaniu z rzeczywistością wiedzy zawartej w systemie poznawczym. W efekcie takiej konfrontacji rozbieżność między oczekiwaniami czy nastawieniami a napływającymi informacjami może wywołać zarówno emocje dodatnie – zaciekawienie, jak i ujemne – dysonans poznawczy( zjawisko polegające na przeżywaniu sprzeczności zawartych w informacjach odbieranych z zewnątrz, dochodzi wtedy do wyjaśnienia zaistniałej rozbieżności). Skutecznym sposobem osiągnięcia tego jest aktywność poznawcza. Chęć zaspokojenia ciekawości lub wyjaśnienia rozbieżności nabiera pozytywnej wartości emocjonalnej, co staje się podstawą rozwoju potrzeby poznawania.
Potrzeba poznawania i wyjaśniania - wzbudza zainteresowania – oznacza tendencję do szukania i bogacenia wiedzy w określonych dziedzinach.
We wczesnym etapie zainteresowania te są krótkotrwałe, zmienne i powierzchowne - myślenie abstrakcyjne- (dziecko koncentruje się na zew. Stronie rzeczy i ich jednostkowych właściwościach.), gdyż dziecko zajmuje się tym z czym styka się przypadkowo, co np. podsuwają mu rodzice, czy interesują się koledzy. Z biegiem czasu, wraz z bogaceniem się wiedzy i rozwojem myślenia abstrakcyjnego sama staje się ona motorem dalszego rozwoju zainteresowania .
Nieodzownym warunkiem rozwijania potrzeby poznawania i zainteresowań jest posiadanie przez dziecko doświadczeń polegających na samodzielnym rozwiązywaniu problemów.
Powstawaniu zainteresowań nie sprzyja : udzielanie dziecku gotowych odpowiedzi, z góry zakładane niepowodzenie – zniechęcające do kontaktu z dana dziedziną – prowadzi to do bezradności.
Sytuacje polegające na usunięciu rozbieżności w informacjach nazywa się sytuacjami zadaniowymi.
Dziecko zaczyna być zdolne do wykonywania zadań pod koniec wieku przedszkolnego, potrafi – jeśli się od niego tego wymaga ( przyjemne i interesujące).
( Podejmowanie obowiązków z konieczności charakteryzuje się tym, że sterowanie jest przez zew. Wzmocnienia np. po wykonaniu pozwala uzyskać np. korzyści materialne, pochwałę, pozwala uniknąć kary.
Z czasem wykonywanie zadania może stać się niezależne od zew. Wzmocnień a nagrodą staje się likwidacja rozbieżności. Podejmowanie takiej działalności zadaniowej, określa się jako - motywację zadaniową.
Niekiedy pojawia się tendencja do podejmowania działań na rzecz innych – co określa motywacja prospołeczna – określa jak powinno się wyglądać , czuć , zachowywać.
Wraz z tworzeniem się struktury „ja”powstaje tendencja do podtrzymywania poczucia tożsamości i własnej wartości, oraz zrodzona z rozbieżności między „ ja realnym” a „ja idealnym” dążność do doskonalenia się, która nazywamy - potrzebą samorozwoju.
Ze strukturą „ja” wiąże się tez potrzeba osiągnięć – polegająca na osiągnięciu celów, przy czym wartość ma nie cel, lecz sukces. Powstanie tej potrzeby jest efektem „ja – Idealnym”.
Ukształtowanie się potrzeb związanych z systemem poznawczym oznacza powstanie wew. motywacji rozwojowej co w znacznym stopniu zmniejsza zależność rozwoju od stymulatorów zew.
Chrapciolek