Wstęp do nauki o państwie i prawieBanaszak.docx

Wstęp do nauki o państwie i prawie- najwazniejsze informacje i definicje

Wstęp do nauki o państwie i prawie – definicje

Na Banaszaka 2017

…

1.     Koncepcje genezy państwa
Poglądy autonomiczne- organizacja państwowa powstała na pewnym etapie rozwoju społecznego w wyniku działania ludzi.
Poglądy heteronomiczne – do powstania państwa doszło niezależnie od działań ludzkich i woli człowieka.
Teorie heteronomiczne:
Koncepcja teistyczna – wiąże powstanie państwa z działaniem istoty nadprzyrodzonej.
Koncepcja podboju i przemocy- państwo jest instytucją odwieczną, od samego początku istniało podporządkowanie słabszych silniejszym.
Teorie autonomiczne:
Koncepcja patriarchalna- państwo wywodzi się ze wspólnoty rodzinnej.
Koncepcja patrymonialna- państwo wywodzi się z pierwotnego dominium ziemskiego i powstało przez przyłączenie doń obszarów sąsiednich, poprzez rozrost jakiejś pradawnej posiadłości. Państwo jest tu postrzegane tu jako własność tych , którzy rządzą.
Koncepcja marksistowska- powstanie państwa jest wynikiem szeregu przeobrażeń, jakie dokonały się w społecznościach rodowo-plemiennych, a w szczególności podziału i specjalizacji pracy.
Koncepcja umowy społecznej- porozumienie jednostek, konsekwencją czego było powstanie państwa i władzy.
2. Definicja państwa
Państwo to terytorialna, przymusowa, hierarchiczna, polityczna i suwerenna organizacja społeczeństwa oparta na systemie prawnym ekonomicznym i społecznym. Państwo poprzez swoje organy sprawuje na podstawie prawa władzę w społeczeństwie.
3. Pojecie ustroju państwa.
Ustrój państwowy jest połączeniem ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego. Na ustrój państwa składa się :
zasady terytorialnej organizacji państwa
aksjologiczne podstawy ustroju
organy aparatu państwowego
kompetencje i działanie
społeczne formy realizacji władzy publicznej
„ustrój gospodarczy" istnienie zasady finansów publicznych
Wyklucza to dominację jednej władzy nad pozostałymi. Stąd każda władza w państwie jest równorzędna.
3 Państwo jako polityczna organizacja społeczeństwa globalnego.
Jest nadrzędna wobec wszystkich innych grup społecznych. Jest to najwyższa zbiorowość ludzi powiązanych wzajemnie stosunkami w wyodrębnioną całość a przy tym jest to zbiorowość w której zamyka się całe życie społeczne. Podstawowym kryterium wyodrębnienia państwa jest kryterium terytorialno-geograficzne. Skład społeczeństwa globalnego jest zróżnicowany i podzielony. Jego elementami są nie tylko jednostki ale i grupy społeczne. Organizacja - to sposób zorganizowania wewnętrznego grupy społecznej. Organizacja państwa ma na celu zaspokojenie potrzeb obywateli i ma za zadanie zapewnić ład wewnętrzny.
4. Pojęcie władzy państwowej. Władza państwa a władza publiczna.

Władza państwowa to możliwość podejmowania decyzji przez organy państwowe w zakresie i na podstawie prawa niezależnie od woli obywateli których one dotyczą. Natomiast władza publiczna to pojęcie szersze , gdyż organy władcze to nie tylko organy państwowe ale również inne organy , którym prawo daje możliwość stosowania metod władczych. Widzimy więc że władza publiczna obejmuje władzę państwową.
5. Terytorialny, przymusowy i suwerenny charakter organizacji państwowej.
Państwo ma charakter terytorialny co oznacza że państwo jako struktura władzy ma ściśle określone terytorium działania ograniczone granicami lądowymi, morskimi i powietrznymi, i tylko na tym terytorium sprawuje swoją władzę, co również traktowane jest tak, że inne organizacje państwowe nie mogą na danym terytorium sprawować władzy zwierzchniej. Charakter przymusowy państwa polega na tym że każdy kto żyje w danej organizacji państwowej jest podległy jej władzy i ma obowiązek podporządkować się prawu stanowionemu przez organy państwa. Suwerenność państwa oznacza brak podległości władzy państwowej innej władzy czy to wewnętrznej czy zewnętrznej. Państwo jest organizacją której władza jest najwyższa i która podejmuje decyzje całkowicie niezależnie od innych podmiotów.
6. Aparat państwowy
Organizacja państwowa nie może istnieć bez aparatu państwowego. Stanowi on zespół osób urzeczywistniających władzę państwową i wyposażonych wodpowiednie ku temu środki materialne. Ludzie tworzący aparat państwowy tworzą pewną całość społeczną. Jest to jednak całość zróżnicowana. Wyróżnia się w niej :
- personel polityczny
- personel biurokratyczny
7. Cele państwa i kierunki jego działania
-zarządzanie sprawami ogólnospołecznymi
-dbałość o integralność społeczeństwa
-stabilność państwa i jego autorytet
-zapewnienie minimum egzystencji materialnej wszystkim jednostkom.
-bezpieczeństwo, kultura, ochrona zdrowia, obronność, rozwój ekonomiczny.
9. Elementy pojęcia ustroju politycznego.
-ogólna charakterystyka i struktura organizacyjna władzy państwowej.
-terytorialna organizacja władzy państwowej .
-pozycja prawna obywatela w państwie
-kompetencje organów władzy państwowej
-stosunki wewnętrzne między organami państwowymi


10. Pojęcie ustroju społeczno- gospodarczego
To system norm regulujących materialne warunki życia społecznego, struktury własnościowej, funkcjonowania gospodarki narodowej i finansów publicznych.
10. Ustrój społeczno-gospodarczy
Ogół zasad i instytucji społecznych determinujących pozycję społeczną jednostek oraz grup społecznych warunków ich życia. Do ustroju wlicza się również zasady działania finansów publicznych, sprawy ingerencji państwa w życie gospodarcze. System ubezpieczeń społecznych, ochrona systemu pieniężnego.
11. Pojęcie konstytucji
Konstytucja to najwyższy w hierarchii akt prawny normatywny regulujący podstawowe tezy ustroju państwa, prawa i statusu obywateli. Konstytucja to ustawa szczególna charakteryzująca się szczególną treścią, trybem uchwalania, szczególną mocą prawną i szczególnym trybem zmiany.
Konstytucja formalna stanowi akt prawny w formie ustawy uchwalany w przewidzianym trybie przez organ do tego powołany.
Konstytucja materialna to całokształt obowiązujących w państwie norm, które mają za przedmiot podstawy ustroju politycznego państwa.
12. Funkcje konstytucji:
-funkcja stabilizacyjna
-funkcja organizatorska
-funkcja integrująca społeczeństwa
-funkcja prawna jako najwyższego aktu normatywnego
-funkcja wychowawcza
-funkcja programowo dynamiczna
13. Szczególna treść konstytucji, pojęcie ogólnych idei i zasad ustroju państwowego, materie konstytucyjne, konstytucje pełne i niepełne.
Materie konstytucyjne:
-zapisy dotyczące podstaw ustrojowych
-tryb i zasady powoływania naczelnych organów państwa
-pozycja obywatela w państwie (jego prawa i obowiązki)
-pojęcie suwerenności i zwierzchniej władzy narodu w państwie
-działanie samorządu terytorialnego
-tryb zmiany konstytucji
-zasady ustroju społeczno- gospodarczego
Zasady ustrojowe
-podział władzy
-zwierzchnia władza narodu w państwie
-zasada państwa prawnego
-gwarancja praw jednostki
-samorządność i decentralizacja
-gospodarka rynkowa
Konstytucja pełna to taka konstytucja gdzie znajdują się opisane wszystkie materie konstytucyjne. Konstytucja mała jest aktem prawnym przejściowym który pomijaniektóre materie konstytucyjne.
14. Sposoby uchwalania konstytucji
oktiorowanie przez monarchę (historyczny)
uchwalenie przez sejm zwykły
uchwalenie przez sejm ustawodawczy
uchwalenie przez komisję konstytucyjną powołaną tylko do uchwalenia konstytucji.
15. Zmiany częściowe w Konstytucji. Charakter zmian , szczególność trybu ich dokonywania, tryb zmiany Konstytucji RP
Projekt zmiany konstytucji składa 92 posłów (w zwykłych ustawach 15) Prezydent lub Senat ( w innych ustawach również RM lub 100000 obywateli). Musi być zachowana jednomyślność co do projektu zmian zarówno w Sejmie jak i w Senacie. Pierwsze czytanie odbywa się 30 dni po przedstawieniu projektu Sejmowi. Po uchwaleniu przez Sejm większością 2/3 głosów (w innych wypadkach większość zwykła lub bezwzględna) Senat ma 60 dni na uchwalenie projektu. Po uchwaleniu projektu przez Senat Prezydent musi podpisać zmianę konstytucji (nie ma prawa veta) w ciągu 21 dni. Jeśli chodzi o zmiany w rozdziałach I, II, XII w ciągu 45 dni Prezydent za zgodą Senatu; Sejm może zażądać przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego.
16. Szczególna moc prawna Konstytucji
Polega na najwyższej mocy derogacyjnej tego aktu prawnego co oznacza to ,że każdy inny akt prawny ma być zgodny z przepisem konstytucyjnym. Uważa się że przepis innej ustawy jest godny z konstytucją dopóki dopóty TK nie orzeknie o jego niezgodności z konstytucją. T K zajmuje się orzekaniem o zgodności z konstytucjąwszystkich aktów prawnych w systemie prawa powszechnie obowiązującego. Skargę konstytucyjną może wnieść Prezydent.
17. Przebieg prac nad konstytucją RP
Prace nad przygotowaniem konstytucji w latach 1989-91
Zapoczątkowaniem prac Sejmu X kadencji było powołanie Komisji Konstytucyjnej do której należały wszystkie ugrupowania sejmowe. Pierwsza wersja konstytucji była już gotowa w 1990 .Wersja ta stała się przedmiotem debaty w 1991r.Sejm X kadencji nie był sejmem wybranym w demokratycznych wyborach. Stąd też jego rola ograniczała się do sprawozdania Komisji Konstytucyjnej. Równolegle z pracami w Sejmie toczyły się prace w Senacie. Komisja senacka rozpoczęła swoje prace od tez konstytucyjnych. Na ich podstawie został przygotowany projekt konstytucji. Projekty konstytucji opracowały też partie polityczne(SD,PSL,KPN,PC). Prace nad konstytucją w latach 1991-93.
Prace nad konstytucją prowadzone miały być w ramach Zgromadzenia Narodowego którego zadaniem miało być uchwalenie konstytucji i poddanie projektu referendum. Po wielu dyskusjach uchwalono Małą Konstytucję. Nie określała ona w pełni wszystkich materii konstytucyjnych. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługiwało Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego(56 członkom Zgromadzenia, prezydentowi).Tryb pracy zakładał odbycie 2 czytań projektu, poprawki mogły być zgłaszane w ciągu 60 dni, a po nich mogło nastąpić trzecie czytanie. Po przyjęciu konstytucji przez Zgromadzenie Narodowe; prezydent miał obowiązek zarządzić referendum. W 1993r zgłoszono 7 projektów konstytucji(projekt z 1991 r senacki, SLD, PSL-UP, KPN, PL, prezydenta)
Prace konstytucyjne w latach 1993-97
W latach 1993/97 doszło do ukształtowania się pozaparlamentarnych komisji konstytucyjnych które nie potrafiły się zintegrować Doszło jednak do opracowania obywatelskiego projektu konstytucji który zyskał zgłoszony w czerwcu 1994r.
Przedmiotem prac Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego stary się projekty UW, SLD, PSL, UP, projekt Senatu i Prezydenta. Pierwsze czytanie odbyło się 22/23 IX .1994r.0desłano je do KK w celu przyjęcia tekstu jednolitego. Nad projektem KK pracowała od 20 I 1995 do 19 VI 1996.Tekst konstytucji liczył 221 artykułów. Projekt tekstu jednolitego skierowano do Podkomisji Redakcyjnej. Po zgłoszeniu poprawek tekst liczył 227 artykułów. Dyskusja nad ostateczną wersją konstytucji toczyła się w II poł.1996r.Do tej debaty zgłoszono dalsze poprawki i kluby poselskie SLD,UW,PSL utworzyły koalicję konstytucyjną. 16.01.1997 KK przyjęła sprawozdanie o projekcie konstucji. W 03 1997r. ZN rozpatrzyło sprawozdanie KK .

przyjęło poprawki i wnioski mniejszości. Do tekstu konstytucji Prezydent wniósł 41 poprawek które rozpatrzyła KK(26 III 1997) a ZN(2 IV 1997) przyjęło cały tekst
konstytucji liczył 243 artykuły.
18. Ogólna charakterystyka konstytucji RP
Konstytucja RP składa się z preambuły zawierającej cel i motywy powiązane historycznie jej uchwalenia W konstytucji następują kolejno ponumerowane art. (243) pogrupowane w 13 rozdziałów. Najobszerniej potraktowano w konst. Wolności prawa i obowiązki człowieka i obywatela ( roz II art. 30-86). Kluczowe miejsce zajmuje roz. I RP poświecona zasadom ustrojowym państwa ( art. l - 29). Rozdział III mówi o źródłach prawa ( art. 87- 94). Rozdział IV dotyczy władzy ustawodawczej czyli sejmu i senatu jego organizacji i działania oraz statusu posła i senatora. Rozdział V zawiera pozycję prawną, tryb wyboru, kompetencje prezydenta ( art. 126-145) Rozdział VI mówi o Radzie Ministrów i Administracji Rządowej jako drugiego po prezydencie segmencie władzy wykonawczej zawiera tryb powoływania i kompetencje członków (art. 146- 162). Rozdział VII statuuje pozycję prawną samorządu terytorialnego ( art. 163-172). Rozdział VIII jest podstawą do działania organów wymiaru sprawiedliwości czyli sądów i trybunałów (art. 173-201). Rozdział IX dotyczy organów kontroli państwowej i ochrony praw. W tym rozdziale przedstawione jest funkcjonowanie NIK, RPO, KRRiTV (art. 202-215) Rozdział X sankcjonuje finanse publiczne. Jest umowa o trybie uchwalania ust. Budżetowej, pozycji, funkcjonowania NBP i Rady Polityki Pieniężnej.(216-227). Rozdział XI reguluje tryb wprowadzania zasady funkcjonowania organów państwowych w stanach nadzwyczajnych( 228-234) Rozdział XII reguluje tryb zmiany konstytucji (art. 235). Rozdział XIII reguluje kwestie związane z obowiązywaniem konstytucji i przepisów innych aktów prawnych które mogą być niezgodne z konst. (236-243)
19. Ogólne idee ustroju państwowego RP
- Idea państwa prawnego
RP jest państwem unitarnym
Zwierzchnia władza narodu w państwie
Poszanowanie wolności i praw człowieka, zasada zrównoważonego rozwoju,
Działanie organów publicznych zgodnie z prawem
Przestrzeganie prawa międzynarodowego
Trójpodział władzy
Decentralizacja władzy publicznej i samorządowej
Zasada gospodarki rynkowej
20. Podstawowe zasady ustroju politycznego.
• Suwerenność narodu
• Republikańska forma państwa
• Demokratyczne państwo prawne
• Podział władzy i równowagi władz
• Reprezentacja polityczna
• Dwuizbowość parlamentu
• Pluralizm polityczny
• Niezależność kościoła od państwa
• Wolności i prawa człowieka
• Decentralizacja i samorząd
•. Niezawisłość i niezależność sądów
• Społeczna gospodarka rynkowa , ochrona własności
21. Typologia form państwa
Forma państwa to sposób działania i organizacji czyli ustrój polityczny. Ze względu na kryterium udziału społeczeństwa w sprawowaniu władzy uwzględniamy:
forma oligarchiczna - charakteryzuje się tym że władza spoczywa w rękach grupy stanowiącej mniejszość wyodrębnione według pewnego kryteria.
Forma demokratyczna przedmiotem sprawowania władzy jest zorganizowana społeczność obywateli określona w konstytucji jako naród. Członkowie narodu uczestniczą w sprawowaniu władzy na zasadzie równości. według kryteriumstosunku państwa i społeczeństwa dzielimy państwa na: totalitarne, autorytarne i demokratyczne.
forma antydemokratyczna w której sprawowanie władzy odbywa się jksljknjvvc społeczeństwa. Władzę sprawuje aparat państwowy.
Państwo totalitarne cechuje kontrolowanie dziedzin życia społ. i osobistego obywateli. Istnieje jednak oficjalna ideologia podporządkowania polityce porządku prawnego - terror jako metoda władzy, jednolitość i monopol..
Państwa autorytarne - jest również ustrojem o cechach dyktatorskich. Występuje w nim ograniczony pluralizm polityczny, gosp. W systemie prawnym podjęte są zabezpieczenia przed odsunięciem pewnej grupy rządzącej od władzy. Może być w stosunkach państwa z obywatelami stosowany terror.
22. Charakterystyka państwa unitarnego.
'To takie państwo gdzie jego terytorium jest niepodzielne. System władzy jest taki sam na całym jego terytorium a system prawa jest spójny i jednolity. W państwie unitarnym istnieje samorząd, lecz jest on strukturą wpisaną w ogólny system organizacyjny państwa i jego działanie może być kontrolowane przez organy kontrolne państwa. W państwie unitarnym istnieje z reguły centralny środek w którym skupiona jest ogólna władza państwowa.

23. Charakterystyka ...