ANTROPOLOGIA
Cechy myślenia antropologicznego:
· Deskryptywny, a nie oceniający punkt widzenia – czyli słuchanie bez uprzedzeń
· Tradycyjna skłonność do niektórych technik badawczych, szczególnie do jakościowych
· Oddziaływanie społeczne – uwalnia od stereotypów etnicznych, przesądów rasowych i uprzedzeń narodowych
Idee rdzenia antropologii:
· Idea wspólnoty ludzkiej powiązanej z różnorodnością kulturową człowieka – ludzkość jako zbiór istot biologicznych (i kreatywnych) produkujących w życiu społecznym kultur jest jedna, zaś kultur będących wynikiem tego twórczego wysiłku jest wiele
· Idea opisowego, poznawczego, refleksyjnego czy analitycznego, nie zaś oceniającego, stosunku do kulturowej różnorodności człowieka – oparta jest na poczuciu oczywistości, naturalności i niekwestionowalności wzorów i reguł działania kultury, z której wywodzi się jednostka
· Idea równorzędności kultur – każda kultura jest ważna, zarówno mała izolowana grupa jak i zorganizowane państwo narodu czy krąg pewnych przejawów kulturowej różnorodności
· Idea prawa do pielęgnowania własnej kulturowej odrębności – potępienie dla zachowań niszczących różnorodność kulturową (etnobójstwo)
Przedmiot badań antropologii:
· Różnorodność kultur
- Indywidualna realizacja poszczególnych cech kulturowych (przejawianie pewnych wzorów kulturowych w konkretnych losach jednostkowych)
- Antropologia fizyczna – bada zbiorowe cechy biologiczne człowieka
· Obcość, odmienność, egzotyka - Badanie określonego typu społeczeństw
· Całościowe ujęcie człowieka i kultury
· Społeczeństwo pierwotne
· Subiektywny sens zjawisk kulturowych
– aby móc porównać kilka kultur, trzeba dokładnie je poznać
- punkt widzenia badacza – nie można narzucać badanej rzeczywistości kategorii pojęciowych obserwatora
· Ludzkie kultury, wierzenia, praktyki, wartości, idee, technologie, życie społeczne
· Biologiczne, kulturowe i społeczne cechy wyróżniające człowieka
Antropologia a socjologia
1. Antropologia
· Człowiek jak istota kulturowa
· Nauka o kulturze
· Analiz zjawiska kultury w związku z człowiekiem – dzięki emocjom rodzącym się w określonych sytuacjach społecznych, przedmioty i wydarzenia nabierają sensu kultowego
2. Socjologia
· Człowiek jako istota społeczna
· Pomija w większym stopniu biologiczny aspekt życia człowieka, abstrahując od jego cielesnych i środowiskowych uwarunkowań
Antropologia społeczna, antropologia kulturowa
1. Antropologia społeczna
· Powstała w Wielkiej Brytanii
· Jest jednym z działów antropologii kulturowej
· Zajmuje się zjawiskami kulturowymi wiążącymi się ze strukturą i organizacją społeczną
· Bada społeczny wymiar rzeczywistości , zasady budowy struktury społecznej i prawa regulujące jej funkcje
· Zwraca uwagę na przedmioty, zjawiska, działania na które życie społeczne zostawia ślad
2. Antropologia kulturowa
· Powstała w USA
· Od początku na antropologie społeczną mówiono antropologia kulturowa bądź etnologia
· Jest pojęciem szerszym
· bada kulturę a przede wszystkim wartości, symbole i postawy
· Bada wszystkie nie biologiczne aspekty życia człowieka
- różnice pomiędzy A.S a A.K są związane jedynie z tradycją, która ukształtowała odmienność zainteresowań
- różnice nie mają głębszego znaczenia metodologicznego i poznawczego
- kultura i życie społeczne to 2 prawie nie rozróżnialne aspekty człowieczeństwa
- życie człowieka w odróżnieniu do innych gatunków jest zarazem społeczne i kulturowe
- życie społeczne jest ściśle związane z kulturą (normy przekazywane są w sposób społeczny)
- normy regulują stosunki między jednostkami a grupami, organizują hierarchię społeczną, zakres funkcji, są efektem socjalizacji czyli enkulturacji (wpajanie kultury)
- proces wchodzenia w życie społeczne jest u człowieka zarazem procesem wchodzenia w kulturę
- uczenie się funkcjonowania w społeczeństwie jest zarazem uczeniem się kultury
Matriarchat i Patriarchat
1. Matriarchat
· Struktura społeczna i polityczna oparta na władzy kobiet
· pochodzenie i majątek dziedziczone w rękach kobiet
2. Patriarchat
· Struktura społeczna i polityczna oparta na władzy mężczyzn
· władza i dziedziczenie w linii męskiej
Tabu kazirodztwa
· Silne tabu kazirodztwa w Australii, u Kurnajów
· Braćmi i siostrami nazywają wszystkich ze swego pokolenia, których uważają za krewnych
· Nie ma określenia kuzyna, itp., wszyscy krewni z danego pokolenia są braćmi i siostrami
· Czują odrazę do wszystkich sióstr (kobiet z własnego pokolenia)
· Ścisłe reguły wyboru partnerki – istnieją układy, który określają które grupy plemion mogą wymieniać się partnerkami, a które nie
· Starszyzna jest grupą uprzywilejowaną i mają pierwszeństwo w doborze partnerki, często wybierają młode i atrakcyjne
· Z tego powodu często pojawia się sytuacja, kiedy młody nie może się z nikim ożenić, bo każdą obejmuje tabu (jest nie z tej grupy co powinna, została już komuś przeznaczona, albo jest z nim spokrewniona)
· Chcąc się ożenić łamią przepisy i porywają dziewczynę, jeśli wieś dowie się, że została uprowadzona to rusza w pościg i kiedy ich dogoni, zabija oboje
· Istnieje „szczęśliwa wyspa”, jeśli uciekinierzy do niej dotrą, są bezpieczni i mogą tam zostać aż do narodzin dziecka
· Później mogą wrócić, są znowu atakowani przez wioskę, ale mogą się bronić, jeśli zwyciężą zyskują wtedy status małżeństwa
- biologiczne wytłumaczenie – plemiona widziały jak wyglądają dzieci ze stosunków kazirodczych i zaczęły bardzo pilnować, aby potomstwo rodziło się zdrowe
- jeśli w obrębie rodziny byłoby dużo potomków ze stosunków kazirodczych, to po pewnym czasie zatarły by się granice hierarchii i ważności
- dzięki zakazowi kazirodztwa społeczeństwo się rozwija poprzez łączenie się w większe grupy, gdyby tak nie było, rodziny byłyby zamkniętą strukturą
Monogamia i poligamia
1. ze względu na liczbę członków związku małżeńskiego
· małżeństwa monogamiczne - związek jednej kobiety i jednego mężczyzny
· małżeństwa poligamiczne:
– poliandryczne: (poliandria) związek jednej kobiety z więcej niż jednym
mężczyzną
– poliginiczne: (poliginia) związek jednego mężczyzny z więcej niż jedną kobietą
· małżeństwa grupowe - związek kilku mężczyzn z kilkoma kobietami
2. ze względu na miejsce zamieszkania małżonków po ślubie wyróżnia się:
· patrylokalizm – małżeństwo zamieszkuje z rodziną męża lub w jej pobliżu
· matrylokalizm - małżeństwo zamieszkuje z rodziną żony lub w jej pobliżu
· bilokalizm - małżeństwo zamieszkuje raz z rodziną męża, a raz z rodziną żony
· ambilokalizm - małżeństwo nie ma określonego miejsca zamieszkania
· neolokalizm – małżeństwo buduje własne domostwo i zamieszkuje w nim samodzielnie
· awunkulokalizm - małżeństwo zamieszkuje z rodziną wuja, czyli brata matki
Małżeństwa endogamiczne i egzogamiczne
· egzogamia - zakaz zawierania małżeństw wewnątrz określonej grupy
· endogamia - reguła nakazująca jednostce zawieranie małżeństw (dobieranie sobie partnera) wewnątrz własnej grupy, w celu zabezpieczenia jej przed utratą członków, wzmocnienia izolacji i utrzymania odrębności
Małżeństwo jako wymiana społeczna (małżeństwa preferencyjne i nakazowe)
· Małżeństwo jest jednym z podstawowych elementów wymiany społecznej, mającej na celu utrzymanie równowagi w zbiorowości
· Małżeństwa preferencyjne – są to małżeństwa dobrze widziane, najczęściej między kuzynami przeciwległymi
· Małżeństwa preskrypcyjne – małżeństwa nakazowe
· Małżeństwo kuzynów:
- przeciwległych, czyli dzieci brata i siostry – w społeczeństwach matrylinearnych brat matki (czyli wuj) i cała jej linia nie są uważani za krewnych, wuj jest dla młodego chłopca starszym kolegą, dlatego może mu dać za żonę swoją córkę
- równoległych – dzieci sióstr i braci
· Lewirat
- w małżeństwie monogamicznym – poślubienie przez wdowę brata jej zmarłego męża
- w małżeństwie poliandrycznym – jedna kobieta jest żoną dwóch braci
· Sororat
- w małżeństwie monogamicznym – poślubienie siostry zmarłej żony
- w małżeństwie poliginicznym – poślubienie kolejno dwóch lub więcej sióstr żyjącej siostry
Macierzyństwo i ojcostwo w różnych kulturach
· Za pierwotną rodzinę uznawana jest grupa: matka + dzieci
· Trobriandczycy – nie utożsamiają stosunku z ciążą, wiedzą jednak, że dziewica nie może urodzić dziecka, rolą ojca dotyczy jego udziału w karmieniu płodu podczas ciąży. Ojciec to po prostu mąż matki, mężczyzna który czuje się z nią uczuciowo związany, współżyje z nią, karmi dziecko swoim nasieniem podczas ciąży i pielęgnuje je po urodzeniu (nazwa „ojciec” w języku miejscowym można tłumaczyć jako „ten, który zbrukał sobie ręce moim kałem”) WTF? :D
· Rola ojca u Arapeshów (Nowa Gwinea) – rola matki i ojca w poczęciu jest równa, dziecko zostaje poczęte z nasienia ojca i krwi matki. Tym samym słowem określa się rodzenie dziecka przez kobietę i zabiegi ojca, które doprowadzają do urodzenia dziecka. Jego obowiązkiem jest okazywać wzmożoną aktywność seksualną w pierwszych tygodniach po ustaniu menstruacji, później następuje nakaz ścisłej wierności seksualnej swej żonie, dopiero po roku od narodzin może współżyć z drugą żoną, o ile ją ma
· Ojcostwo może być kwestionowane, macierzyństwo nigdy
· W wielu kulturach zajście kobiety w ciąże bywa opisywane jako zagnieżdżenie się nadprzyrodzonych istot, np. duch przodka, jeśli jest to społeczeństwo matrylinearne – biologiczne ojcostwo w ogóle nie istnieje. Ojciec opiekuje się dziećmi i jest z nimi związany, jednak nie uważa się za ich krewnego
· W społeczeństwach patrylinearnych bezpłodny mężczyzna może adoptować dziecko swojej żony i innego mężczyzny, ojcem dziecka nie jest ten kto go zrobił, tylko mąż żony
Brat matki i rola ojca w społeczeństwach matriarchalnych
· Ojciec jest dobrym i pobłażliwym nauczycielem, kochającym i oddanym, ale społecznie mało ważnym
· Wuj przekazuje siostrzeńcowi całą wiedzę rytualną, wprowadza go w dorosłe życie, jest jego przewodnikiem w społeczeństwie, w które chłopiec stopniowo wchodzi
· Nie jest łagodnym, pobłażliwym wujaszkiem tylko surowym nakazodawcą, egzekwującym nakazy i zakazy
· Jego rola jest podobna do roli surowego ojca w społeczeństwie patrylinearnym
·...
qbgirl