Wytyczne do sporządzania gminnych programów ochrony środowiska
Załącznik 4
Wytyczne do sporządzania gminnych programów ochrony środowiska.
Ustawa Prawo ochrony środowiska w art. 17 i 18 stanowi, że w celu realizacji polityki ekologicznej samorządy sporządzają wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, które następnie są przyjmowane do realizacji w drodze uchwały Sejmiku województwa albo rady powiatu lub gminy. Programy te, podobnie jak politykę ekologiczną państwa, sporządza się na 4 lata, z tym, że przewidziane w nie działania obejmują w perspektywie kolejne 4 lata.
Programy powinny określać cele ekologiczne, priorytety, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów.
Przy sporządzaniu gminnych programów ochrony środowiska należy uwzględnić ustalenia zawarte w dokumentach:
§ Programie wykonawczym do II polityki ekologicznej państwa,
§ Polityce ekologicznej państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010,
§ Programie ochrony środowiska województwa małopolskiego,
§ Programie ochrony środowiska powiatu krakowskiego.
Cele i zadania ujęte w wymienionych dokumentach, a konkretniej, zawarte w nich tabele przedsięwzięć inwestycyjnych i pozainwestycyjnych, powinny być wykorzystane przy sporządzaniu gminnych programów ochrony środowiska w trojaki sposób:
§ jako podstawa wyjściowa do konkretyzacji zadań (np. do sporządzania na szczeblu gminnym konkretnego wykazu planowanych do budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków, składowisk odpadów, systemu segregacji odpadów itd.),
§ jako analog do sformułowania lokalnych celów, planowanych do uzyskania,
§ jako inspiracja do wprowadzenia podobnego zadania na szczeblu lokalnym, jeśli zadania ujęta w wymienionych wyżej dokumentach jest sformułowane ogólnie bądź dotyczy wyższego szczebla.
Struktura gminnego programu ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010”, a więc powinna zawierać co najmniej następujące dane:
§ racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszenie materiałochłonności, energochłonności i wodochłonności gospodarki, ochrona gleb, racjonalna eksploatacja lasów),
§ poprawa jakości środowiska (ochrona wód, ochrona powietrza, gospodarowanie odpadami, hałas, pola elektromagnetyczne, nadzwyczajne zagrożenia, środowiska, ochrona przyrody i bioróżnorodności),
§ narzędzia i instrumenty realizacji programu (ramy prawa – także w zakresie prawa lokalnego i decyzji organów samorządowych, planowanie przestrzenne, powiązania formalne i merytoryczne z analogicznymi programami niższego i wyższego szczebla administracyjnego, mechanizmy finansowania ochrony środowiska),
§ nakłady na realizację programu (wielkość nakładów i źródła finansowani),
§ kontrola jakości programu (procedury kontroli, mierniki realizacji programu, procedury weryfikacji programu).
Zadania własne powinny być w programie ujęte z pełnym zakresem informacji niezbędnej do kontroli ich realizacji (opis przedsięwzięcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty, źródła finansowania). Zadania koordynowane powinny być w programie ujęte z takim stopniem szczegółowości, jaki jest dostępny na terenie gminy.
Zgodnie z „Wytycznymi do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu lokalnym i regionalnym” (MŚ Warszawa 2002) programy gminne powinny się składać z dwóch części:
§ zadań własnych (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które finansowane w całości lub częściowo za środków będących w dyspozycji gminy);
§ zadań koordynowanych (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania, które z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego).
Jest rzeczą niezbędną, aby do prac nad gminnym programem ochrony środowiska były włączone wszystkie właściwe ze względu na zasięg swojej działalności instytucje, związane z ochroną środowiska i zagospodarowaniem przestrzennym oraz przedsiębiorstwa oddziaływujące na środowisko jak również przedstawiciele społeczeństwa. W tym ostatnim przypadku rozumie się, że są to organy samorządu terytorialnego, samorządu gospodarczego (jeśli istnieją na ternie gminy) i ekologiczne organizacje pozarządowe obejmujące zakresem swej działalności daną gminę.
Gminny program ochrony środowiska powinien być skoordynowany z:
§ lokalnym, miejscowym planem (planami) zagospodarowania przestrzennego,
§ lokalnymi planami rozwoju infrastruktury (jeżeli są): mieszkalnictwa, transportu, zaopatrzenia w energię itp.,
§ gminnym planem gospodarowania odpadami sporządzonym zgodnie z ustawą o odpadach,
§ obejmującym teren gminy programem ochrony powietrza, programem ochrony środowiska przed hałasem i programem ochrony wód, jeśli takie programy (dla obszarów obejmujących teren danej gminy) zostały lub zostaną opracowane w związku z wymaganiami wynikającymi z ustawy Prawo ochrony środowiska (zgodnie z tą ustawą naprawcze programy ochrony powietrza opracowuje się dla obszarów, gdzie zostaną stwierdzone przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu, natomiast programy ochrony wód – dla wchodzących w skład dorzeczy obszarów, na których nie są osiągnięte wymagane poziomy jakości wód),
§ programy ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
W „II Polityce ekologicznej państwa”, przyjętej przez Radę Ministrów w czerwcu 2000 r. a następnie przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej w sierpniu 2001 r. ustalone zostały następujące ważniejsze limity krajowe, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą stanu środowiska:
§ zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle),
§ ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB),
§ ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do roku 1990 i 25% w stosunku do 2000 r. również w przeliczeniu na jednostkę produkcji lub PKB,
§ dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r.
§ odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych,
§ pełna 100% likwidacja zrzutów ścieków nieczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych,
§ zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego, również o 30%,
§ ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 50%, tlenku azotu o 31%, niemetalowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do roku 1990.
Wszystkie wymienione limity dotyczą celów do osiągnięcia najpóźniej do 2010 r. Limity powyższe nie były korygowane przy sporządzaniu „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010”.
Szczegółowe wytyczne do sporządzania gminnych programów ochrony środowiska
Cele ekorozwoju gminy
Poniżej przedstawiono, w jaki sposób elementy ekorozwoju gminy mogą znaleźć swoje odzwierciedlenie przy formułowaniu polityki społeczno-gospodarczej.
ELEMENT EKOROZWOJU
CELE POLITYKI EKOROZWOJOWEJ
§ jakość środowiska
Poprawa, a przynajmniej nie pogorszenie:
- jakości powietrza,
- jakości wód,
- stanu powierzchni ziemi i gleb,
- gospodarki odpadami,
- poziomu natężenia hałasu,
- poziomu promieniowania niejonizującego,
- bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego.
§ konserwatorska ochrona przyrody
Zachowanie wartości przyrodniczych w ramach:
- przestrzennych form przyrody,
- gatunkowej ochrony roślin i zwierząt,
- ochrony indywidualnej.
§ racjonalna gospodarka zasobami
Racjonalna gospodarka:
- energią,
- wodą,
- przestrzenią,
- surowcami.
§ proekologiczne kierunki rozwojowe
Promowanie i rozwijanie funkcji zgodnych z predyspozycjami środowiska.
Promowanie i rozwijanie form działalności najmniej oddziaływujących ujemnie na środowisko.
Kształtowanie regionalnej struktury funkcjonalno-przestrzennej w nawiązaniu do systemów ekologicznych.
§ stan zdrowia społeczeństwa
Poprawa, a przynajmniej niepogarszanie stanu zdrowia społeczeństwa przez:
- działalność profilaktyczną,
- działalność leczniczą.
Główne elementy mogące tworzyć wizję gminnego programu ochrony środowiska
- Pożądany stan środowiska naturalnego – jakie w przyszłości cechy ma posiadać środowisko przyrodnicze gminy, jakie obiekty i obszary trzeba chronić, jakie obszary zachować
- Zakładane cechy społeczności lokalnej – jaki będzie efekt obecnych tendencji demograficznych, ile i jakich w przyszłości potrzeba będzie zasobów, aby zaspokoić potrzeby przyszłej ilości mieszkańców
- Pożądane składniki jakości życia – czy obecny stan zdrowia mieszkańców się poprawi, jakie wartości będą w przyszłości istotne dla mieszkańców
- Pożądane efekty rozwoju gospodarczego – jakie formy gospodarowania powinny być preferowane w gminie, co w przyszłości ma dominować w gminie, jaka będzie pozycja rolnictwa, czy celowy jest wielofunkcyjny rozwój gminy
- Zakładane mierniki wyposażenia technicznego – jak poprawa infrastruktury podniesie jakość życia mieszkańców, jakie elementy infrastruktury będą chronić zasoby przyrodnicze, a jakie im zagrażać
- Wysoki poziom ładu przestrzennego – jaka w przyszłości ma być struktura użytkowania terenów gminy, jak poprawi się jej krajobraz i architektura
- Postępy w zarządzaniu – czy należy zmienić strukturę zarządzania gminą, jak ją lepiej przygotować dla pełnej obsługi mieszkańców
- Zmniejszenie bezrobocia – czy jest możliwe wprowadzenie „zielonych” miejsc pracy
Proponowane zalecenia przy wyborze strategii ochrony środowiska w gminie
Przy wyborze strategii ochrony środowiska w gminnych programach ochrony środowiska, w tym celów i kierunków działań proponuje się uwzględnić następujące zalecenia:
- realizacja potrzeb społeczności lokalnej powinna odbywać się bez niszczenia funkcjonujących ekosystemów lub naruszania równowagi ekologicznej
- korzystanie z walorów przyrodniczych powinno zapewnić ich utrzymanie w nienaruszonym stanie lub nawet ich odtwarzanie
- przetwarzanie wszelkich zasobów w odpady i zanieczyszczenia powinno odbywać się w zamkniętym i odtwarzalnym układzie
- gmina powinna dążyć do stworzenia takiego potencjału własnych zasobów (ludzkich, finansowych, infrastrukturalnych, itd.), który umożliwi jej samowystarczalność i rozwój o własnych siłach.
Gmina przyjmując określoną strategię ochrony środowiska oraz tworząc program, jako główne zadania strategiczne może zaproponować np. następujące zagadnienia:
- wzmocnienie struktury ekologicznej np. przez zwiększenie powierzchni chronionych
- ograniczenie emisji, zmniejszenie wodo-, materiało-, i energochłonności oraz zajętości terenu
- zarządzanie środowiskiem
- edukacja ekologiczna i rozwijanie aktywności obywatelskiej
Gminny program ochrony środowiska – cele i zadania
Główną misją programów ochrony środowiska jest potrzeba poprawy jakości życia człowieka.
Program ochrony środowiska jest pisemną deklaracją celów i zadań w odniesieniu do użytkowania, ochrony i kształtowania środowiska. Program powinien wynikać z przyjętej wizji i strategii rozwoju gminy i wskazywać sposób rozwiązania bieżących problemów ekorozwojowych, a szczególnie:
- określać cele bezpośredniej i pośredniej ochrony środowiska w kontekście wszystkich oddziaływań powodowanych przez gminę oraz zasady podejmowania działań zapobiegawczych
- deklarować spełnienie obowiązujących wymogów prawnych w zakresie użytkowania, ochrony i kształtowania środowiska
- deklarować wdrażanie ciągłych usprawnień w systemie zarządzania gminą skierowanych na redukcję negatywnego oddziaływania na środowisko
- sprzyjać, a nawet promować wdrażanie najlepszej dostępnej technologii
- wskazywać priorytety i narzędzia zarządzania
- powinna być dostępna i zrozumiała dla całej społeczności
-...
gabi18153