Ekologia sciaga.doc

1.    Zakres i podział ekologii.

Ekologia – to nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, oraz o stosunkach i zależnościach pomiędzy organizmami żywymi i środowiskiem.

Podział ekologii:

*autekologia-zajmuje się badaniem pojedynczych organizmów lub gatunków

*synekologia - zajmuje się badaniem tych organizmów stanowiących pewną całość np. ekologię lasu, jeziora itd.

2.    Grupy organizmów występujących w biocenozie.

W biocenozie najważniejszymi zależnościami pomiędzy organizmami są zależności pokarmów, w związku z tym wyróżnia się ich podział na 3 współzależne grupy:

I grupa- PRODUCENCI-czyli organizmy autotroficzne samożywne, które korzystając z energii słońca wytwarzają materię organiczną ze związków mineralnych i dwutlenku węgla. Do grupy tej należą rośliny asymilujące i organizmy chemosymtetyzujące.

II grupa- KONSUMENCI-organizmy heterotroficzne- to jest cudzożywne, które odżywiają się materią organiczną wyprodukowaną głównie przez producentów, należą do nich zwierzęta roślinożerne, są to konsumenci I-go stopnia oraz zwierzęta mięsożerne- konsumenci II-stopnia (i wyższych).

III grupa- REDUCENCI- organizmy demineralizujące (rozpadające) złożone substancje organiczne wyprodukowane przez producentów i konsumentów. Do grupy tej należą baterie i niektóre grzyby.

3.    Struktura ekologiczna populacji.

Strukturą ekologiczną populacji nazywamy skład populacji w konkretnym momencie. Określa śię go liczbą zagęszczenia osobników, ich właściwościami i powiązaniami między osobnikami i przedstawia ona stopień przystosowania się populacji do środowiska oraz siły przyrody, jakie na nią oddziaływają.

4.    Charakterystyka ekosystemów.

EKOSYSTEM- jest to podstawowa jednostka funkcjonalna w  przyrodzie oraz podstawowa jednostka jaką zajmuję się ekologia. Mówiąc o ekosystemie mamy na myśli obszar, na którym żywe i nieożywione elementy środowiska oddziaływają na siebie. Ekosystem łączy całość biocenozę i biotop (środowisko biocenozy). Ekosystem składa się z części autotroficznej, w której zachodzi wiązanie energii świetlnej z zużywaniem odpowiednich substancji nieograniczonych i synteza skomplikowanych związków. Układ biocenozy i biotopu stanowi całość w przestrzeni, w której zachodzi ciągła wymiana materii między biocenozą i jej biotopem. Obieg materii wymusza działalność producentów, konsumentów i reducentów. Ekosystemie występuje również przepływ energii, z tym, że w odróżnieniu od materii, utrzymanie funkcjonowania ekosystemu wymaga stałego dopływu energii z zewnątrz. Ekosystemy mogą zajmować bardzo różne obszary takie jak pola uprawne, rozległe obszary leśne, jeziora, kałuże.

5.    Fazy rozwoju populacji.

I-faza- faza pozytywnego wzrostu- po pojawieniu się kilku osobników danego gatunku na danym obszarze, wzrost populacji jest na początku wolny

II faza- logarytmiczna- w której następuje ciągły wzrost postępujący wykładniczo,

III faza- negatywnego wzrostu- po pewnym czasie tempo wzrostu maleje w miarę jak opór środowiska staje się coraz większy,

IV faza- równowagi- w końcu wzrost osiąga poziom nasycenia i wydolności środowiska, którego opór równoważy się z tendencjami wzrostowymi populacji,

6.    Typy dynamiki liczebności populacji.

W badaniach ekologicznych wyróżnia się 4 podstawowe typy dynamiki liczebności populacji:

I typ- logistyczny- jest on charakterystyczny dla populacji opanowujących nowe środowiska o ograniczonych zasobach

II typ- wykładniczy występuje w nich ciągły wzrost w formie postępu geometrycznego po osiągnięciu szczytu liczebności następuje jej spadek. Okres zmian jest zależny od właściwości biologicznych gatunków.

III typ- graficzny jest on charakterystyczny dla populacji znajdujących się w nieustabilizowanych warunkach biocenotycznych i siedliskowych.

IV typ- ustabilizowany- charakterystyczny dla populacji znajdujących się w stałych warunkach środowiska i dysponujących sprawnymi mechanizmami regulacji liczebności. Jest to typ wyjątkowy w przyrodzi.

7.    Czynniki ekologiczne.

Tworzą one swoiste środowisko danego obszaru i oddziaływają na zamieszkujące je organizmy, populacje i biocenozy. Spośród czynników ekologicznych można wyróżnić czynniki biotyczne i abiotyczne.

Czynniki biotyczne są to czynniki dotyczące przyrody żywej natomiast abiotyczne elementy przyrody nieożywionej.O istocie czynników biotycznych danego obszaru decydują zamieszkujące go organizmy żywe. Czynniki te wynikają biotopów wzajemnych relacji między organizmami jak symbiozy, pasożytnictwa, kooperacji, drapieżnictwa. Wśród czynników biotycznych można wyróżnić łańcuchy troficzne, które odnoszą się do zależności pokarmowych. Mówiąc biotopów czynnikach biotycznych należy mieć na myśli, nie tylko skład fauny i flory określony w przestrzeni ale także zależności między organizmami i wpływ tych organizmów na przyrodę nieożywioną. W zakresie czynników abiotycznych należy ująć czynniki klimatyczne takie jak temperatura, światło, powietrze biotopów jego wilgotnością i ciśnienie, wiatry, opady i wody oraz czynniki edaficzne (glebowe) a więc te cechy gleby, od których zależy życie na niej właściwości fizyczne gleby, od których zależy życie na niej i w niej. Należą do niej właściwości fizyczne gleby jak struktura, temperatura, wilgotność oraz właściwości chemiczne jak kwasowość, zawartość soli mineralnych i innych związków. Wielka różnorodność czynników ekologicznych i ich właściwości w skali całej ziemi wywołana jest przede wszystkim zróżnicowaniem dopływu energii od kąta padania promieni słońca. Energia ta ma bezpośredni wpływ na szybkość reakcji chemicznych co warunkuje tempo produkcji materii organicznej, jej rozkładu i mineralizacji a więc szybkości obiegu materii. Następstwem tej zależności jest epigeosfera określona jako prawidłowe następstwo komponentów krajobrazowych i geograficznych wraz ze zmianą szerokości geogr.. Jednym z najbardziej reakcyjnych czynników, jest człowiek i jego działalność. Wyjątkowość tego czynnika wymusza użycie pojęcia środowiska antropogeniczne, w którym układy naturalnych komponentów środowiska mogą zostać poważnie zmienione.

8.    Rodzaje biotopów wodnych i czynniki ograniczające w środowiskach wodnych.

EKOLOGIA ŚRODOWISK WODNYCH

Ekosystemy wodne zajmują większą część powierzchni Ziemi. W ekosystemach wodnych rozróżniamy trzy rodzaje organizmów:

1.    Bentosowe – związane z dnem akwenów wodnych, jak np. ostrygi, szkarłupnie itp.

2.    Nektonowe – żyjące w strefie gdzie zachodzą procesy fotochemiczne, np. ryby, ssaki morskie, żółwie itp.

3.    Planktonowe – biernie unoszące się na powierzchni wody, np. plankton.

Czynnikami decydującymi o rozwoju życia w akwenach wodnych jest ilość światła przedostająca się w głąb oraz stopień zasolenia. Generalnie, środowiska wodne dzielimy na słodkowodne i morskie.

9.    Ekologia środowisk słodkowodnych.

Biotopy słodkowodne dzielą się na wody stojące lemityczne  takie jak stawy, jeziora, oraz wody płynąco – lotyczne, do których należą źródła potoki i rzeki. Mimo zajmowania przez biotopy słodkowodne bardzo małej powierzchni ziemi ich znaczenie dla życia jest ogromne. Zbiorniki słodkowodne stanowią najtańsze źródło wody dla cywilizacji i zanieczyszczanie zbiorników i cieków wodnych doprowadza do stanu, w którym woda staje się czynnikiem ograniczającym życie ludzi i innych organizmów żywych. Degradacja zbiorników i akwenów słodkowodnych może doprowadzić do stanu, w którym woda stanie się czynnikiem ograniczającym życie na ziemi. Spośród wielu czynników wpływających negatywnie na rozwój różnych form życia w akwenach słodkowodnych do najważniejszych możemy zaliczyć: temperaturę, stężenie gazów, przeźroczystość, występowanie prądów itp.

Temperatura jest istotnym czynnikiem ograniczającym rozwój organizmów żywych. Wzrost temperatury w wodach słodkich powoduje obniżenie zawartości tlenu i w konsekwencji zahamowanie rozwoju organizmów zwierzęcych. Woda ma największą gęstość w temperaturze 4 stopni Celsjusza. Powyżej i poniżej tej temperatury woda zwiększa swoją objętość i staje się lżejsza. Największa gęstość wody – przy wymienionej temperaturze – powoduje, że w stojących akwenach woda nie zamarza do dna w okresie zimowym. Dzięki temu może nastąpić przechowanie życia do momentu zakończenia okresu zimowego. Największym zagrożeniem dla podwyższenia temperatury wody jest działalność antropogeniczna. Duże ilości wody o podwyższonych temperaturach jest spuszczane do rzek i jezior w wyniku prowadzenia procesów technologicznych w przemyśle oraz wynikających z urbanizacji terenów. Wzrost temperatury powoduje intensywniejszy rozrost roślinności wodnej. Jest to szczególnie niekorzystne w stojących akwenach, gdyż powoduje zarastanie dna jezior i stawów oraz ich brzegów.

Stężenie gazów w wodach słodkich jest związane głównie z ilością O2 i CO2. Składniki te szczególnie są związane, poza temperaturą, ze stanem zanieczyszczenia. Wprowadzenie zanieczyszczeń do wody słodkiej powoduje powstanie tzw. deficytu tlenowego, który hamuje rozwój życia. CO2 natomiast z powiązaniu z podwyższoną temperaturą przyśpiesz proces fotosyntezy, powodując szybszy rozwój roślinności wodnej.

Przeźroczystość wody jest istotna, gdyż ułatwia lub utrudnia przenikanie światła. Większa mętność wody powodowana zanieczyszczeniami ogranicza przenikanie światła, a tym samym przebieg procesów fotosyntezy. Ogranicza to rozwój roślinności wodnej.

Prądy rzeczne, biorąc pod uwagę rozwój różnych form życia, są również czynnikiem ograniczającym. Szybki przepływ wody nie pozwala na stabilny rozwój roślinności i zagnieżdżenie się organizmów żywych. Szczególnie widoczne jest to w strumieniach górskich.

10.  Ekologia środowisk morskich.

ŚRODOWISKO MORSKIE

Strefy morskie obejmują trzy rodzaje form rozwoju życia. Rozróżniamy następujące strefy: pływów, nerytyczną, oceaniczną.

Strefa pływów – teren pomiędzy linią, do której sięgają wody podczas przypływu a linią, do której sięgają wody podczas odpływu. Wzajemne oddziaływanie ziemi, słońca i księzyca powoduje, że w ciągu doby powierzchnia mórz i oceanów zmienia się dwukrotnie. Występuje przypływ i odpływ. Z uwagi na dużą zmienność tej strefy wynikającą z zalewania wodą możliwość rozwoju różnych form życia jest utrudniona. Środowisko nie jest stabilne, zarówno dla zakorzenienia się roślin jak i organizmów zwierzęcych.

Strefa nerytyczna – strefa morza lub oceanu, która rozciąga się pomiędzy strefą pływów a linią wyżnaczającą głębokość 200 metrów. Potencjalnie do głębokości 200 metrów mogą występować różne formy życia zarówno roślinnego jak i zwierzęcego. W większości mórz i oceanów możliwość rozwoju zycia ogranicza się do głębokości 60 metrów. Wynika to z faktu przenikania do tej głębokości dostatecznej ilości światła zapewniającej rozwój materii organicznej. Do tej głębokości występuje najwięcej form roślinnych, koralowców, skorupiaków, zdecydowana większość gatunków ryb, delfiny, rekiny itp. Praktycznie przenikanie światła wgłąb wód morskich i oceanicznych nie przekracza 100 metrów

Strefa oceaniczna – występuje powyżej głębokości 200 metrów. Prawie 88% łącznej powierzchni mórz i oceanów przekracza 1500 metrów głebokości. Wody tej strefy są bardzo ubogie w organizmy żywe. Nie dociera tu światło i jest bardzo mało materii organicznej.

11.  Środowiska estuariów.

To częściowo odcięty przybrzeżny zbiornik wodny mający swobodne połączenie z otwartym morzem. Zbiorniki takie są w dużym stopniu uzależnione od przypływu i odpływu morza. W ich obrębie następuje mieszanie się wody słonej pochodzenia śródlądowego z wodą słodką. Przykładami estuariów mogą być lejkowate ujścia rzek, błota w zasięgu przypływów. Płytkie zatoki oraz zalewy poza mierzejami. Wiele z pośród istotnych, fizycznych i biologicznych cech estuariów jest charakterystycznych tylko dla tych środowisk i unikatowych w przyrodzie. Podstawową

12.  Główne biomy lądowe i czynniki ograniczające w środowiskach lądowych

Na kuli ziemskiej lądy są najbardziej zmiennym środowiskiem. Głównym czynnikiem decydującym o rozwoju różnych form życia są strefy klimatyczne. W strefach klimatycznych decydującym parametrem w rozwoju świata roślinnego i zwierzęcego jest wilgotność. Na przestrzeni ostatnich dziesiątków lat odwodnienie zagraża coraz większym obszarom naszego globu. Na lądach temperatura jest zmienna, a jej wartości skrajne są znacznie większe niż w akwenach wodnych. W przeciwieństwie do mórz i oceanów ląd nie wykazuje ciągłości, ponieważ występują na nim bariery geograficzne utrudniające przemieszczanie się szczególnie świata zwierzęcego. Zbiór wszystkich ekosystemów zamieszkujących rozległy teren kuli ziemskiej, który charakteryzuje się podobnym klimatem, glebami roślinami i zwierzętami nazywa się biomem. Granice biomu są określane głównie przez warunki klimatyczne, na co szczególny wpływ ma temperatura i wielkość opadów na danym terenie.

BIOMY:

Tundra – biom dalekiej północy. Na półkuli południowej brak jest biomu tundry arktycznej, dlatego, że na odpowiednich szerokościach geograficznych nie występuje tam ląd. Występuje tu bardzo krótki okres wegetacji, z uwagi na to, że okres wiosny, lata i jesieni waha się w granicach 70 – 80 dni w roku. Suma opadów rocznych wynosi w tym biomie 10-25 cm3 . Opady te występują głównie w miesiącach letnich. Dlatego też biocenozę tundry stanowi bardzo niewiele gatunków. Dominują tu mchy. Porosty i trawy. Ekosystemy tundry są wyjątkowo wrażliwe na jakiekolwiek zanieczyszczenia zewnętrzne. Skutki działalności antropogenicznej są widoczne w tym biomie przez wiele dziesiątków lat.

Tajga – biom ten występuje poniżej biomu tundry i charakteryzuje się duzymi kompleksami leśnymi ciągnącymi się przez Amerykę Pólnocną i Euroazję. Zimy wyjątkowo srogie, podobnie jak w tundrze. Biom tajgi zajmuje na kuli ziemskiej 11% powierzchni lądowej  świata. Biom ten ma niewielką ilość opadów rocznych <50 cm3 . Gleba zakwaszona, co jest spowodowane grubą warstwą materii organicznej pochodzącej głównie z igieł świerkowych. W tajdze spotyka się niewiele gatunków zwierząt, są one znaczących rozmiarów (renifery, łosie, niedźwiedzie). Obszary tego biomu nie nadają się na  uprawy rolne ze względu na krótki okres wegetacji oraz ubogie gleby. Znaczenie przemysłowe natomiast jest istotne, ponieważ pozyskuje się tutaj duze ilości drewna do celów przemysłowych i budulcowych oraz znaczne ilości skór zwierzęcych.

Lasy strefy umiarkowanej – lasy strefy umiarkowanej występują na obszarach o znacznych, ale zróżnicowanych opadach atmosferycznych, a drzewostan zmienia się na lądzie wraz ze zmianą długości geograficznej i zależnie od odległosci od wybrzeża morskiego. Tam, gdzie suma opadów rocznych wynosi 200-300 cm3 występuje tzw. wilgotny las strefy umiarkowanej. Lasy takie występują na zachodnich wybrzeżach Ameryki Północnej oraz na południowo-wschodnich wybrzeżach Australii. Bliskość oceanów łagodzi tam zmiany temperatury, dlatego zimy są łagodne, a lata mało upalne. Następną grupą lasów w tej strefie jest las liściasty. Wykształca sie on głównie tam, gdzie średnia suma opadów rocznych waha się 75-175 cm3. Na obszarach tych lata są upalne, a zimy stosunkowo ostre. Lasy liściaste strefy umiarkowanej to głównie dęby, buki, klony, brzozy, itp. Charakterystycznym jest to, że drzewa te tracą w okresie zimowym swoje liście. W całej strefie umiarkowanej lasy liściaste były tego typu ekosystemami, które najwcześniej zostały przekształcone przez ludzi w pola uprawne i osady.

Ekosystemy trawiaste strefy umiarkowanej – występują na obszarach o średnich opadach atmosferycznych – 25-75 cm3 rocznie. Lata są tu gorące, zimy mroźne, opady nieregularne i trudne do przewidzenia. Gleby są bogate w materię organiczną powstającą z obumierających traw i roślin, np. Stany Zjednoczone – ekosystem ten znany jest pod nazwą preria. Tereny te charakteryzują się brakiem drzew, lub pojedynczym ich występowaniem. Innym ekosystemem trawiastym w strefie umiarkowanej, gdzie opady atmosferyczne <30 cm3 rocznie jest ekosystem zwany stepem. Rośnie tu bardzo dużo gatunków traw o dużej gęstości. Gatunki te są odporne na długotrwałą suszę. Takie ekosystemy występują na zachodzie USA, obszarach Ukrainy i Kazahstanu. Gleby są tu bardzo żyzne z uwagi na obumieranie traw bogatych w zróżnicowane sole mineralne. Obszary te zwane są tradycyjnymi spichlerzami świata i nadają się głównie do uprawy wszelkiego rodzaju zbóż. W strefie umiarkowanej występuje jeszcze jeden ekosystem pod nazwą wiecznie zielonych krzewów i niskich drzew. Występuje on na terenach strefy umiarkowanej, gdzie zimy są bardzo łagodne, a lata stosunkowo suche. Taki ekosystem występuje na wybrzeżach Morza Śródziemnego, w Kalifornii, na zachodniej Australii i w Chile. Dominują tu gatunki odporne na długotrwałą suszę, a dominującym są sosny o niewielkiej wysokości i karłowatym rozgałęzieniu. Pora deszczowa przypada tutaj na zimę i wówczas roślinność jest intensywnie zielona, podobnie jak w okresie pozostałych pór roku. W strefie tej często występują naturalne pożary wynikłe z samozapalenia.

Pustynie – są ekosystemami występującymi najczęściej na granicy strefy umiarkowanej i tropikalnej. Na terenach tych opady atmosferyczne nie przekraczają rocznie 25 cm3. Niewielka ilość wilgoci w atmosferze jest przyczyną dużych róznic temperatury między dniem i nocą. Roślinność jest tutaj wyjątkowo uboga lub nie występuje wogóle.

Strefa tropikalna – Charakterystycznym ekosystemem tej strefy jest sawanna – rzadko rozmieszczone drzewa lub kępy drzew. Tereny sawanny mają małe wahania temperatury między dniem i nocą, a opady są w granicach 85-150 cm3. Istotą tych opadów jest to, że występują one jedynie z bardzo dużym natężeniem w porze deszczowej. Największe obszary sawanny występują w Afryce i Północnej Australii. Np. w Afryce na sawannie żyją największe stada zwierząt kopytnych świata (antylopy, żyrafy, zebry, gazele). Zwierzęta te są podstawą życia ssaków drapieżnych, które występują tu również  w dużej ilości ze względu na mnogość pożywienia (lwy, lamparty, hieny). Na terenach, gdzie suma opadów rocznych waha się średnio 200-450 cm3 występuje tzw. wilgotny las tropikalny. Jest on ze wszystkich ekosystemów lądowych najbogatszy w gatunki roślin i zwierząt. Jest ekosystemem o największej różnorodności i nigdy nie dominuje tutaj jeden gatunek jak ma to miejsce w innych ekosystemach. Las ten charakteryzuje się dużym zagęszczeniem, gdzie korony drzew tak ściśle zachodzą za siebie, że zasłaniają niemal całkowicie podłoże przed dostępem światła. W drzewostanie i roślinach można tu wyróżnić trzy piętra:  największe (korony najwyższych drzew), środkowe (gęste korony drze niższych), najniższe (składające się z krzewów i bogatej, niskiej roślinności). Szczególnie wykształciły się tu pewne gatunki roślin o bardzo wysokich pnączach, z uwagi na brak dostępu światła do podłoża. Wszystko to powoduje, że przy dużym zagęszczeniu dużej ilości krzewów i roślin poruszanie się tropikalnym lesie jest utrudnione.

Strefowość w górach – ekosystemy górskie jako odrębne ekosystemy nie występują, natomiast na wszystkich lądach i pod róznymi szerokościami geograficznymi góry stanowią warunki specyficzne. Przemieszczając się w górach wraz ze zwiększaniem wysokości wyczuwamy postępujący spadek temperatury. Każde 60 metrów wysokości daje efekt klimatyczny podobny jak przemieszczenie się o 1 stopień szerokości geograficznej w kierunku bieguna. Przemieszczenie się o 1 stopień w zmianach klimatycznych jest mało odczuwalne, ale gdy wzniesiemy się o 600 metrów wówczas róznice klimatyczne są oczywiste. Szczyty górskie o wysokości powyżej 3500 metrów najczęściej pokrywa wieczny śnieg i lód (jak Antarktydę i Arktykę). Strefa wiecznych lodów i zmrożonego śniegu jest granicą życia roślinnego i zwierzęcego. Idąc w górę mijamy kolejno piętra roślinności podobne do tych ekosystemów jakie występują kierując się w stronę bieguna. W Tatrach najniżej rośnie mieszany las liściasty, który odpowiada lasom liściastym strefy umiarkowanej, wyżej rośnie las świerkowy, który przypomina drzewostan tajgi, wyżej rośnie kosodrzewina i roślinność wysokogórska, która przypomina roślinność tundry.

13.  Strefowość w górach.

Odrębny system górski nie istnieje także niezależnie od szerokości geograficznej oraz na wszystkich lądach góry wytworzyły warunki sobie właściwe i są omawiane osobno. Idąc w górach odczuwamy zmianę temperatury ze wzrostem wysokości. Przemieszczenie się o 60 m w górę daje efekt klimatyczny podobny do przemieszczenia się o jeden stopień szerokości geograficznej w kierunku bieguna. Szczyty wysokich gór pokrywają wieczne śniegi i lodowce podobnie jak Arktykę i Antarktydę. Strefa ta jest granicą życia roślinności i granicą istnienia pełnych ekosystemów. Idąc w górę mijamy piętra roślinności podobne do tych jakie spotykamy kierując się w stronę bieguna. Przykładowo w polskich Tatrach najniżej występuje regiel dolny, który jest lasem liściastym odpowiadającym lasom liściastym klimatu umiarkowanego. Kolejnym piętrem jest regiel górny stanowiący bór świerkowy, który odpowiada tajdze. Nad nim występuje piętro kosodrzewiny, która przypomina strefę przejściową laso- tundry. Powyżej znajduje się roślinność wysokogórska odpowiadająca arktycznej tundrze. Pomimo występujących podobieństw pomiędzy strefami w górach a biomami lądowymi występują istotne różnice. Ilość światła docierającego do powierzchni ziemi niezależny w górach od wysokości tylko od szerokości geograficznej. Gleba pod roślinnością wysokogórską nie jest wieczną zmarzliną i nie występuje np. okres wielomiesięcznej nocy. Opady atmosferyczne w górach są znacznie większe niż na nizinach i bardziej równomierniej rozłożone w ciągu całego roku. W górach prawie nie ma zwierząt zmienno cieplnych prowadzący nocny tryb życia.

14.  Bariery rozwoju cywilizacji.

Wyróżnia się 3 rodzaje barier:

*Bariery uniwersalne

*Bariery zasobowe (surowcowe) - Zasoby naturalne dzielą się na odnawialne i nieodnawialne. Ograniczenia te dotyczą możliwości bezpośredniego wykorzystania zasobów odnawialnych i nieodnawialnych. Rozwijany przez ponad 100 lat przemysł oparty na energetyce jądrowej przyczynił się do znacznego wyczerpania zasobów nieodnawialnych i doprowadził do zachwiania się równowagi biologicznej. Przykładem tego jest wyczerpanie się zasobów wody pitnej.

*Bariery przestrzenne (regionalne) – Walory środowiskowe danego obszaru w dużej mierze warunkują rozwój społeczny i gospodarczy. Z rozwojem tym wiąże się tzw. Planowanie przestrzenne. Uwzględnianie walorów środowiska przyrodniczego i naturalną odporność ekosystemu. Z walorami przyrodniczymi danego środowiska wiąże się pojęcie tzw. Bariery krajobrazowe. Wyróżnia się podział obszarów na cztery klasy: pierwsza klasa są to obszary zanieczyszczeń zdegradowanym środowisku przyrodniczym jak np. miasta i obszary przemysłowe, druga klasa – obszary leśno – rolne zanieczyszczeń przeciętnych walorach przyrodniczych, trzecia klasa są to obszary zanieczyszczeń wyróżniających się walorach krajobrazowych jak lasy chronione i obszary chronionego krajobrazu, czwarta klasa są to obszary zanieczyszczeń wybitnych walorach przyrodniczych np. parki, rezerwaty, parki krajobrazowe.

15.Charakterystyka zanieczyszczeń powietrza

ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA

Atmosferą ziemską nazywamy powłokę gazową otaczającą ziemię, składającą się z mieszaniny gazów zwanej powietrzem. Atmosfera ta jest układem dynamicznym, w którym zachodzi ciągłe przemieszczanie się powietrza. Składa się ona z: 78% azotu, 21% tlenu, 1% wodoru, CO2, tlenku węgla, gazów szlachetnych. Atmosfera jest środowiskiem życia organizmów lądowych. Ma szczególną wartość jako środowisko życia człowieka. Substancje szkodliwe znajdujące się w powietrzu oddziaływują bezpośrednio lub pośrednio na zdrowie organizmów żywych, dlatego problemy ochrony powietrza są tak bardzo istotne dla populacji ludzkiej. Podstawową cechą atmosfery jest jej ciągłość w przestrzeni. Na rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń w powietrzu mają wpływ różne czynniki, często trudne do przewidzenia, z których do najważniejszych zaliczamy: wiatry (kierunek i siła), opady atmosferyczne (intensywność i czas występowania), konfiguracja tlenu, wilgotność, temperatura i ciśnienie otoczenia, czynniki charakterystyczne samego zanieczyszczenia (stan skupienia), wysokość emitera zanieczyszczeń (np. wysokość komina). Niestabilność atmosfery jako środowiska rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń utrudnia oprognozowanie tych zanieczyszczeń dla danego terenu. Znane są przypadki  przenoszenia zanieczyszczeń na duże odległości, np. około 50% zanieczyszczeń gazowych nad terenami Polski pochodzi z Niemiec, Czech i Słowacji. Zanieczyszczenia emitowane w naszym kraju są przenoszone najczęściej na tereny państw nadbałtyckich i Skandynawię. Uwarunkowane jest to głównie kierunkiem wiatrów. Bardzo często są przypadki kumulacji zanieczyszczeń na niewielkim obszarze, które powstają w wyniku wytworzenia się specyficznych, lokalnych warunków meteorologicznych. Mamy wówczas do czynienia z bardzo groźnym zjawiskiem tzw. smogiem. Z angielskiego: smoke+fog (dym+mgła). Smog charakteryzuje się dużym stężeniem zanieczyszczeń utrzymujących się przez dłuższy czas  nad danym obszarem. Dwa technicznie opisane rodzaje smogów: Kalifornijski - (koniec lat 60-tych zauważony) mgiełka ograniczająca widoczność do 600 metrów; gazy z aut, londyński – mżawki i mgły; wiosna oraz jesień, zanieczyszczenia motoryzacyjne i przemysłowe; wilgotne powietrze; widoczność ograniczona do 150-200 metrów; Grecja, Ateny, Mediolan. Uprzemysłowienie i wzrost liczby ludności pogorszyły znacznie jakość powietrza. Rosnące zapotrzebowanie na energię uczyniło ze spalania główne źródło zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego. Do najważniejszych zanieczyszczeń mających negatywne skutki na środowisku zaliczamy: CO2, CO, tlenek siarki, fluor, pyły, substancje pyliste.

16. Strefy zanieczyszczeń dwutlenkiem siarki.

DWUTLENEK SIARKI – gaz o 8% ostrym zapachu, bezbarwny, powstaje m. in. w zakładach energetycznych, w zakładach zasiarczanego węgla, w zakładach chemicznych przy produkcji kwasu siarkowego oraz w hutach podczas przetwarzania rud metali zawierających siarkę. Dwutlenek siarki utrzymując się długo w powietrzu łączy się z występującą tam wilgocią, co powoduje prz...