Pajewski J. - Pierwsza wojna światowa 1914-1919.pdf

(4269 KB) Pobierz

Przedsłowie

Historia

pierwszej wojny światowej od dawna bu-

dziła moje najżywsze zainteresowanie. Pasjonował

mnie ten moment przełomowy w dziejach Europy

i świata całego, stanowiący przejście od jednej do dru-

giej epoki dziejowej. Wyobraźnię i uczucie pobudzały

zmagania potęg w tej „wojnie powszechnej za wolność

ludów”, o którą modlił się Adam Mickiewicz. Szcze-

gólne moje zainteresowanie budziły dwa łączące się ze

sobą ściśle zagadnienia: cele wojenne, jakie sobie sta-

wiały mocarstwa wszczynające wojnę, i osiągnięte wy-

niki.

Przystąpiłem do opracowania dziejów pierwszej

wojny światowej z niezmierną radością, ale i z obawa-

mi niemałymi.

Radość dawała mi praca badawcza, dążenie do

wykrywania prawdy o doniosłych wydarzeniach dzie-

jowych, których byłem świadkiem dalekim, o ich wy-

nikach, o ich następstwach.

Obawy budziła we mnie okoliczność, że wojna -

która chronologicznie rzecz ujmując nie stanowi okresu

długiego, trwała dokładnie 4 lata, 4 miesiące i 11 dni -

niesie taką mnogość zagadnień, iż dla badacza nie bę-

dącego specjalistą w wielu dziedzinach syntetyczne jej

opracowanie przedstawia trudności poważne.

Sprawę komplikuje również olbrzymia i ciągle ro-

snąca literatura przedmiotu w wielu językach; jej opa-

nowanie przez jednego autora nie jest możliwe. Ko-

nieczne było przeprowadzenie selekcji.

Zdecydowałem się jednak pomimo wszystko pod-

jąć próbę opracowania ogólnego obrazu dziejów pierw-

szej wojny światowej w przekonaniu, że synteza waż-

nego problemu dziejowego dokonana przez jednego au-

tora ma, czy raczej powinna mieć, pewne walory, któ-

rych brak opracowaniom wieloosobowym.

Czytelnika uderzą zapewne dysproporcje pomiędzy

niektórymi częściami książki. Może się wydawać, że

niektóre zagadnienia zostały opracowane zbyt obszer-

nie, inne zbyt wąsko. Dwie są tego przyczyny: niektóre

rozdziały rozbudowałem dlatego, że przywiązuję

szczególną wagę do omawianych w nich problemów,

np. sprawy niemieckie, inne dlatego, że dysponowałem

nowym, nieznanym a interesującym materiałem.

Feci quod potui

i oddaję książkę tę w ręce Czytel-

nika nie bez obaw, ale i nie bez nadziei, że wzbudzi ona

być może bliższe zainteresowanie tym tak doniosłym,

a tak mi bliskim okresem dziejowym.

Z maszynopisem zechcieli się zaznajomić prof.

Antoni Czubiński i prof. Andrzej Garlicki. Miły to dla

mnie obowiązek złożyć Im serdeczne podziękowanie za

Ich trud i za cenne uwagi.

Niektóre części pracy czytali również moi Ucz-

niowie. Za ich spostrzeżenia serdecznie Im dziękuję.

Głęboką wdzięczność winien jestem dr Aleksan-

drze Kosickiej, która wnikliwie przestudiowała cały

maszynopis. Jej pracy, Jej uwagom zawdzięczam bar-

dzo wiele, zwłaszcza gdy idzie o jasność i precyzję

wielu sformułowań.

JANUSZ PAJEWSKI, Poznań w styczniu 1988 r.

1. Obraz przyszłej wojny

Rok

1914 pokazał, że władze zarówno cywilne, jak

i wojskowe państw, które stanęły do walki, nie rozu-

miały, nie zdawały sobie sprawy z tego, czym jest,

wojna nowoczesna, jakie siły wyzwolić musi, jak głę-

bokie przemiany w życiu ludzkości przyniesie, ile ofiar

pochłonie, jak długo trwać będzie.

Przyszłą wojnę widziano w konflikcie między koa-

licjami wrogich sobie państw, upatrywano w bojach

armii zawodowych, ale opartych na powszechnym ob-

owiązku służby wojskowej; w narodach państw wal-

czących widziano tylko widzów, obserwatorów - nie

czynnik działania.

Pierwsi Niemcy mieli wizję przyszłych wojen, gdy

tworzyli jeszcze w XIX w. teorię „narodu pod bronią”.

Nie była to jeszcze wizja „narodu w wojnie”, wizja ca-

łego narodu toczącego wojnę. W narodzie upatrywano

jedynie rezerwuar niezbędnych sił, jedynie zbiornik za-

pasowy, skąd armia czerpać będzie potrzebne jej zaso-

by ludzkie i materiałowe. Nie dostrzegano jeszcze

w narodzie niepożytej siły, której armia jest częścią je-

dynie.

Zwracano się do przeszłości, spoglądano na wojny

toczone w XIX w. i wyciągano z nich naukę.

Gdy zakończyło się ćwierćwiecze wojen rewolu-

cyjnych i napoleońskich, prowadzono w Europie woj-

ny, ale obejmowały one jedynie część kontynentu i nie

trwały długo. Tak więc walki w ciągu jednego tylko

miesiąca lipca 1866 r. rozstrzygnęły wojnę Prus prze-

ciwko Austrii i mniejszym państwom niemieckim,

a wojna ta miała przecież doniosłe znaczenie dla całej

Europy. Siedem miesięcy trwała wojna francusko–

niemiecka 1870/71 r., a w jej wyniku Francja utraciła

stanowisko pierwszego mocarstwa w Europie. Stanowi-

sko to zajęły Niemcy.

Czy fakty te nie musiały wpłynąć na tok rozumo-

wania polityków, wojskowych, ekonomistów, publicy-

stów, którzy w ostatnich latach XIX w. głosili pogląd,

że wojna w ówczesnych, nowych warunkach może być

wojną tylko krótkotrwałą?

I czy mogło być inaczej? Rozważania sztabowców

zwracały się ku wielkim bitwom, które rozstrzygały

o losach całej kampanii, ku wielkim bitwom, które wy-

grywał Napoleon, które wygrywał Moltke. Strategia

zniszczenia wzięła górę nad strategią wyczerpania.

Takie poglądy dyktowały w Niemczech plany

Helmuthowi Moltkemu starszemu, Alfredowi Schlief-

fenowi, Helmuthowi Moltkemu młodszemu. Takie po-

glądy od końca XIX w. dominowały w myśli strate-

gicznej francuskiej. Ich wynikiem były francuskie pla-

ny wojenne XIV, XV, XVI, XVII, zapowiadające

szybkie działania zaczepne.

Wojna zaczepna, szybkie, błyskawiczne, druzgo-

cące zwycięstwo, szybki koniec wojny.

Odosobniony był głos francuskiego pisarza woj-

skowego Emila Mayera, który w 1889 r. pisał, że

wprowadzenie w życie „nowego prochu sprawiło, iż

ruch stał się niebezpieczeństwem. Siłą jest nierucho-

Plik z chomika:

ortega11111

Pajewski J. - Pierwsza wojna światowa 1914-1919.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: