Problem pochodzenia Sumerów
Istnieje wiele spekulacji na temat pochodzenia Sumerów, ponieważ pojawili się w Mezopotamii nie wiadomo skąd. Jest kilka teorii, dotyczących tej kwestii. Sugerują one, że Sumerowie przybyli z Afryki, Indii, Tybetu, Iranu lub z gór Kaukazu (Ryc.1).
Skrzydlaty dysk - symbol bogów sumeryjskich
Badacze spekulują na ten temat od momentu odkrycia Sumerów w XIX wieku i debatowali o tym przez 150 lat, nie dochodząc do żadnego ostatecznego wniosku. Zagadka pochodzenia Sumerów do dzisiaj irytuje i nazywana jest „sumeryjskim problemem”. Kwestia ta dotyczy ustalenia miejsca pochodzenia Sumerów na podstawie podobieństw języka sumeryjskiego do innych.
Mapa pokazująca możliwe migracje z i do Sumeru
Ryc. 1/ Istnieje wiele spekulacji na temat pochodzenia Sumerów, ponieważ pojawili się w Mezopotamii nie wiadomo skąd. Mapa pokazująca możliwe migracje z i do Sumer
u.
Jednym z przykładów była próba połączenia języka sumeryjskiego z grupą starożytnych języków uralo-ałtajskich skąd wywodzą się współczesny język węgierski i fiński. Ta teoria zakłada, że Sumerowie i obecni Europejczycy pochodzą od tego samego pnia genetycznego, który swoje źródło ma w górach Kaukazu. Europejczycy wyruszyli na północ, a Sumerowie na południe i ich języki zaczęły rozwijać się niezależnie od siebie. Istnieją także próby połączenia sumeryjskiego z językiem cywilizacji Indusu na subkontynencie indyjskim oraz z językiem Tybetu. Te teorie zakładają, że Sumerowie wywodzą się z tamtych regionów świata lub na odwrót – wcześni Sumerowie zawędrowali w te miejsca, wpływając na tamtejsze języki.
Podstawowa trudność polega na tym, że sumeryjski jest językiem izolowanym, co oznacza, że nie jest powiązany z żadnym znanym językiem starożytnym ani współczesnym. Gdyby istniało wyraźne podobieństwo sumeryjskiego do innego języka to badacze przez 150 lat poszukiwań odkryliby to i obecnie wiedza na ten temat byłaby powszechna. Jeżeli nie ma możliwości odnalezienia powiązań językowych, należy poszukać innych dowodów, które dadzą wskazówkę pochodzenia Sumerów.
Często uważa się, że Sumerowie najechali Mezopotamię i podporządkowali sobie tubylcze ludy. Brzmi to jednak mało prawdopodobnie, ponieważ trudno jest narzucić własny język całej nacji i wątpliwe aby Sumerowie byli w stanie przez tysiące lat, biorąc pod uwagę zmienne koleje losu, forsować swoją kulturę wśród nieprzychylnej populacji. Poza tym teoria ta nie odpowiada na pytanie skąd i w jaki sposób Sumerowie przybyli do Międzyrzecza.
Sumerowie byli prawdopodobnie pierwszymi myśliwymi, którzy zawitali do dorzecza Tygrysu i Eufratu. Ziemia była żyzna i rosły na niej dzikie zboża, które można było kosić, a także było pod dostatkiem wody, aby zapoczątkować irygację, co gwarantowało gromadzenie zapasów jedzenia. Było to wystarczające do tego, aby myśliwi osiedlili się na tej ziemi i stali się rolnikami. W dalszym ciągu to jednak nie wyjaśnia skąd przybyli myśliwi. Ludzie nie wyrastają z ziemi. Każdy przybywa z jakiegoś jeszcze innego miejsca.
Zatem skąd przybyli Sumerowie? Nie ma archeologicznych możliwości, aby śledzić ścieżką, którą podążali, a także nie ma żadnych lingwistycznych dowodów ani wskazówek. Być może najlepszą próbą rozwiązania problemu pochodzenia Sumerów jest spojrzenie na geografię. Można przyjrzeć się niektórym regionom na świecie i spróbować ustalić najbardziej prawdopodobne miejsce narodzin Sumerów.
Jednym z najbardziej możliwych miejsc jest Półwysep Arabski. Najprostszym i najbardziej oczywistym założeniem jest to, że Sumerowie byli Semitami, tak jak Akadowie i wszystkie ludy, z którymi sąsiadowali. Semici są przodkami nie tylko współczesnych Żydów, ale także Arabów. Sumerowie byli dosłownie otoczeni przez Semitów, zatem dlaczego sami także nie mieliby nimi być? Otóż jest poważny problem z tym założeniem, ponieważ język którym mówili Sumerowie nie był językiem Semickim. W takiej sytuacji to absolutnie nieprawdopodobne, żeby Sumerowie byli Semitami. Również badania archeologiczne pokazują, że Sumerowie etnicznie nimi nie byli.
Około roku 2350 p.n.e. Sumerowie zostali podbici przez Akadów i byli przez nich rządzeni przez następne 150 lat. Przez ten czas Sumerowie bardzo łatwo zasymilowaliby się z semickimi najeźdźcami, gdyby rzeczywiście również sami nimi byli. Zamiast tego utrzymali swoją kulturę i etniczność przez ponad 200 lat aż do momentu odzyskania niezależności politycznej. Jeśli Sumerowie nie byli Semitami, to jakie są jeszcze inne możliwości?
Czasami można natrafić na informacje, że Sumerowie przybyli z Tybetu. Polski sumerolog z Uniwersytetu Warszawskiego Jan Braun opisał w swojej pracy, że sumeryjski ma wiele wspólnego z grupą języków tybeto-birmańskich. Swoją tezę popierał analizą ich budowy gramatycznej, zwracając uwagę na takie zjawiska jak: niepełny podział wyrazów na części mowy, kompozycja rdzeni wyrazowych, pre- i sufiksacja, podobieństwo składni, itp. Sporządzony słownik porównawczy obejmował około dwustu wyrazów. Wszystko to jednak musi być niewystarczające, aby stwierdzić bezpośrednie pokrewieństwo tych języków, ponieważ praca Jana Brauna została wydana w 1964 roku, a język sumeryjski nadal jest językiem izolowanym. Tybet ponadto jest bardzo daleko od Mezopotamii. Ludzie musieliby iść przez Indie, Pakistan i Iran. Poza tym w Sumerach nie ma nic azjatyckiego, zatem tą hipotezę należy odrzucić.
Sumerowie mogli przybyć z Indii. Cywilizacja z Doliny rzeki Indus rozwinęła się dosyć wcześnie, jednak należy zadać pytanie po co tamtejsi ludzie mieliby opuszczać swój kraj. Było tam wystarczająco dużo miejsca, aby rozwijać populację – dużo więcej niż w Mezopotamii. Mieszkańcy opuszczając Indie musieliby przejść przez rozległe górzyste obszary Iranu i walczyć z miejscowymi ludami. Oczywiście mogliby podróżować drogą morską, aby uniknąć takich problemów i wtedy znaleźliby się w Sumerze dosyć szybko, ale gdyby tak było w kulturze i języku Sumerów byłby wyraźny ślad cywilizacji Indusu, a takiego nie ma.
Całkiem uzasadnione wydaje się być, że Sumerowie przybyli z Iranu, ponieważ Iran sąsiaduje z Mezopotamią. Jednak to właśnie mieszkańcy Iranu, czyli Elamici zniszczyli ostatnie sumeryjskie państwo ok. 2004 p.n.e. Sumerowie przez całą swoją historię toczyli wojny z Elamitami, a także Gutejami oraz wieloma dzikimi plemionami z północnego Iranu, zatem jest mało prawdopodobne, aby Iran był ich ukochaną ojczyzną.
Niektóre artefakty i dzieła sztuki, na których przedstawieni są Sumerowie mogą sugerować, że pochodzili oni z Afryki. Teoria ta jest jednak nieco naciągana, ale przez wzgląd na to, że zostało to wysunięte jako argument za jeszcze jedną lokalizacją, należy go przeanalizować. Sumerowie, aby przybyć stamtąd do Mezopotamii musieli by przejść przez Pustynię Arabską, jednak przebycie jej dla nomadów epoki kamienia, wśród których znajdowały się kobiety i dzieci było niemożliwe.
Mogliby jednak ominąć pustynię, pójść na północ wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego i wtedy skręcić na wschód, ale do długa droga na około, a dodatkowo nomadzi musieliby walczyć przeciwko ludności osiadłej na tych terenach.
Płaskorzeźbione postacie Sumerów, mogą przywoływać skojarzenia z wyglądem ludów Afryki
Ryc. 2/ Twarze płaskorzeźbionych postaci przedstawione na ilustracjach nie pokazują prawdziwego wyglądu Sumerów - jest to tylko konwencja artystyczna. Gdyby Sumerowie wyglądali jak Afrykańczycy, byłoby to widoczne na wszystkich przedstawieniach, a nie tylko na kilku. Po lewej tragarz, po prawej ensi Gudea z Lagasz.
Twarze przedstawione na ilustracjach (Ryc.2) nie przedstawiają prawdziwego wyglądu Sumerów. Jest to tylko konwencja artystyczna, a ich prawdziwe twarze przedstawiają wszystkie rzeźby nowosumeryjskie odkryte w ruinach miasta Lagasz. Prawdziwy wygląd Sumerów przedstawiają realistyczne rzeźby Gudei.
Gdyby Sumerowie wyglądali jak Afrykańczycy, to byłoby to widoczne na wszystkich przedstawieniach, a nie tylko na kilku.
Podsumowując, Sumerowie nie byli Semitami tak jak wszystkie inne narody w regionie, ponieważ nie mówili oni językiem Semickim. Nie byli też Tybetańczykami, ponieważ w ich cywilizacji nie ma nic azjatyckiego, a poza tym Tybet jest położony bardzo daleko od Mezopotamii. Z tego samego powodu nie byli także przybyszami z Indii. Dodatkowo mieszkańcy Indii mieli bardzo dużo miejsca wokół siebie, które nadawało się do zasiedlenia i nie musieli opuszczać swojej ojczyzny i nie ma żadnych hinduskich elementów w sumeryjskiej kulturze. Nie byli także Irańczykami, ponieważ Sumerowie nienawidzili Elamitów i Gutejów. Z całą pewnością nie byli też Afrykanami. Zatem jedyna możliwość jaka pozostaje to góry Kaukaz.
Oprócz Iranu najbliższą Sumerowi z wymienionych wcześniej lokalizacji są góry Kaukaz. Przemieszczenie się z Kaukazu na południe w kierunku Zatoki Perskiej ułatwiało słabe zaludnienie terenów znajdujących się pomiędzy. W regionie mogły istnieć plemiona nomadów, ale opuścili oni zapewne te ziemie, gdy lud kaukaski osiedlił się i zaczął uprawiać ziemię. Jednocześnie na tereny wokół osadnictwa Sumerów zaczęły napływać inne ludy, skutecznie odcinając ich od ich ojczyzny na Kaukazie.
Był to wczesny okres formowanie się ludzkiej mowy, więc Sumerowie rozwijali swój język w izolacji, a ludy semickie zamieszkujące wokół swój. Ponieważ Sumerowie jako pierwsi osiedlili się w regionie, należy uważać ich za ludność tubylczą. Następnie trzeba było tysięcy lat, aby została uformowana cywilizacja. Jest to jedyny scenariusz, który ma sens.
Postacie na Sztandarze z Ur
Ryc. 3/ Król przedstawiony na Sztandarze z Ur z okresu wczesnodynastycznego (2900-2350 p.n.e.). Na fragmencie znajdują się również przyjaciele króla oraz dwaj słudzy. Twarze ich wszystkich są takie same. Autor nie próbował indywidualizować poszczególnych przedstawień.
Kolejnym argumentem za tym, ze Sumerowie byli Kaukazyjczykami jest ich wygląd. Sumerowie tworzyli wizerunki, które wiernie pokazywały ich prawdziwy wygląd. W sztuce wczesnodynastycznej wizerunki postaci były bardzo prymitywne, zatem wczesne portrety Sumerów są bezużyteczne przy określaniu ich wyglądu. Dotyczy to wszystkich artefaktów z okresu wczesnodynastycznego (2900-2350 p.n.e.), włączając w to Sztandar z Ur i Stelę Sępów. Przedstawienia ludzi na nich są surowe i schematyczne. Ich zadaniem miało być reprezentowanie ludzkich postaci, a nie pokazanie ich prawdziwego wyglądu (Ryc.3).
Bardzo późno w sumeryjskiej historii za panowania Gudei w XXII wieku p.n.e. artyści zaczęli tworzyć rzeźby, których twarze były rozpoznawalnymi portretami różnych ludzi. Po raz pierwszy w historii rzeźby przypominały wyglądem osoby, które reprezentowały. Te rzeźby pokazują Sumerów takimi jakimi byli naprawdę. Zagadka pochodzenia Sumerów może być najlepiej rozwiązana przez nich samych. Wystarczy tylko popatrzeć na ich rzeźby z okresu nowosumeryjskiego, aby przekonać się, że byli ludźmi rasy kaukaskiej, czyli białymi ludźmi, takimi samymi, którzy zamieszkują Europę.
Cechami ich wyglądu były zaokrąglone twarze i nosy. Sumerowie z reguły nie posiadali ostrych rysów i kanciastych twarzy, co było i jest charakterystyczne dla ludów semickich.
Głowa Gudei
Ryc. 4/ Rzeźbiony portret Gudei - przełom okresu gutejskiego i okresu nowosumeryjskiego - druga połowa XXII wieku p.n.e.
Oto jak wyglądali Sumerowie okresu nowosumeryjskiego, po tysiącu lat zamieszkiwania w sąsiedztwie Semitów (Ryc.4 oraz cała galeria zdjęć), a także po dwustu latach, przez które nie posiadali własnego państwa i byli przez nich podbici. Wciąż można w ich wyglądzie rozpoznać rasę kaukaską.
Określenie Sumerów jako ludzi rasy kaukaskiej nie oznacza, że mieli oni wyłącznie niebieskie oczy i byli blondynami. Wielu Sumerów przedstawianych na rzeźbach posiada niebieskie oczy zrobione z lapis lazuli, tak jak posąg Eannatuma (galeria zdjęć: pozycja nr 1), zatem niektórzy sugerują, że byli oni niebieskoocy. Robienie oczu z niebieskiego lapis lazuli niczego takiego jeszcze nie dowodzi. Niektóre rzeźby zwierząt również posiadają oczy zrobione z tego minerału. Bydło oczywiście nie posiada niebieskich oczu, ani żaden z Sumerów przedstawionych na posągach o ile wiadomo. Nie ma żadnych odniesień do niebieskich oczu w sumeryjskiej literaturze.
Sumerowie byli rasą kaukaską na takiej samej zasadzie jak starożytni Grecy, podobnie jak większość starożytnych Europejczyków. Mają czarne włosy i brązowe oczy. Można przypuszczać, że Sumerowie przeszliby niezauważeni obok czy to współczesnych czy też starożytnych Europejskich miast.
Galeria zdjęć
Figurka Eannatuma Głowa anonimowego Sumeryjczyka Głowa anonimowego Sumeryjczyka Głowa z posągu Gudei Profile Gudei Kapłanka bogini Ninsun Lugal-agrizi Synowie Gudei i bracia Lugal-agrizi oraz Ur-Ningirsu Ninalla - żona Gudei Szulgi Szulgi Szulgi Ur-Ningirsu
góra strony
data utworzenia: 09.11.2017
ostatnia aktualizacja treści: 09.11.2017
Źródła:
Sumerian Shakespeare
Zapomniany Świat Sumerów - Marian Bielicki
Danek85