08.04.2014r.
WYKŁAD VII
Temat: Rozród owiec i kóz.
Reprodukcja – rozmnażanie, rozpłód, rozród, amfigonia.
Rozpłodnik – reproduktor, składnik.
Dojrzałość płciowa – wiek zwierzęcia, w którym pojawiają się spermatogeneza u samca i oogeneza u samicy, inaczej zdolność wydania na świat potomstwa.
Dojrzałość rozpłodowa – wiek młodego samca lub młodej samicy, w którym hodowca może użyć ich do rozpłodu bez obawy, że spowoduje to ujemne skutki w ich wzroście, rozwoju i przyszłej wydajności.
Dojrzałość fizyczna – wiek, w którym u zwierząt ustaje wzrost i rozwój tkanki kostnej (szkieletu).
Spermatogeneza:
-ze spermatocytu I rzędu powstaje 4 plemniki zawierające w swoich jądrach haploidalną (n) liczbę chromosomów;
-cały cykl od momentu wytworzenia spermatogonii do wysunięcia się do światła kanalika jądra wykształconego plemnika trwa około 40 dni;
-czas magazynowania (dojrzewania) w ogonie najądrza – około 20 dni;
-cały proces (powstawanie + dojrzewanie) trwa około 60 dni.
Oogeneza:
-z oocytu I rzędu powstaje 1 komórka (oocyt) zawierająca haploidalną (n) liczbę chromosomów oraz 3 ciałka kierunkowe (połocyty);
-proces powstawania oocytów I rzędu został zakończony już w życiu płodowym.
Długość plemnika – 75-78µm. Plemnik zbudowany jest z: witki, wstawki, szyjki, główki.
Właściwości ejakulatu tryka:
-barwa: biała lub żółtobiaława;
-konsystencja: śmietanki;
-pH: 6,2-7,2;
-plemniki anormalne 5-10%, plemniki martwe 5-10%;
-objętość ejakulatu: 1-2ml (po 1 skoku);
-koncentracja: 2-5ml/1mm3 (2-5mld/1ml).
Cykl płciowy – cykl jajnikowy, cykl estralny = cykl rujowy – okres od pierwszego dnia po wystąpieniu zewnętrznych objawów rui do ostatniego dnia przed następną rują.
Długość cyklu płciowego u owiec wynosi 16-17 dni (z odchyleniami 14-19 dni).
Okresy cyklu płciowego:
-przedrujowy (proestrus) – trwa około 3 dni; narządy płciowe przygotowują się do aktu płciowego;
-rujowy (oestrus) – trwa 24-36-48h; tylko w tym czasie możliwe jest krycie; pochwa i macica wytwarzają śluz ułatwiający przemieszczanie się plemników;
-porujowy = lutealny = ciałka żółtego (metaestrus) – trwa 7-8 dni – rozpoczyna się owulacja (około 24h po rozpoczęciu rui), jajniki i macica przygotowują się do ciąży;
-międzyrujowy (anestrus) – trwa 3-5 dni; to okres spokoju seksualnego.
Regulacja hormonalna cyklu płciowego:
1.hormony podwzgórza: GnRH (LHRH) = gonagoliberyna;
2.hormony przysadki mózgowej:
a)części gruczołowej:
-hormony gonadotropowe (gonadotropiny): FSH, LH – hormon luteinizujący, LTH – hormon luteotropowy = laktogenny = prolaktyna;
-gonadotropiny poza przysadkowe: HCG – gonadotropina kosmówkowa człowieka; PMSG – gonadotropina surowicy źrebnej klaczy; hMG – ludzka gonadotropina menopauzalna;
b)części nerwowej: oksytocyna;
3.hormony jajnika:
-oksytocyna;
-inhibina;
-progesteron;
-estrogeny (17beta-estradiol, estriol, estron);
-androgeny (testosteron);
4.prostaglandyny – prostaglandyna PGF2 alfa;
5.hormon szyszynki – melatonina.
RUJA:
-okres, w którym maciorka akceptuje pokrycie przez tryka (bekanie);
-może wystąpić ruja cicha;
-długość rui owcy i kozy – 24-36h (do 48h).
Owulacja u owcy ma miejsce 24-30h od początku rui.
Rodzaje owulacji (owulacje spontaniczne):
-pojedyncza (monoowulacja);
-mnoga (poliowulacja);
-superowulacja.
OBJAWY RUI:
-stanie przy obskakiwaniu (odruch tolerancji);
-objawy drugorzędowe:
*skaknie na inne samice;
*poobcierana nasada ogona;
*przyjazne zachowanie;
*nerwowość i pobudzenie;
*czysty śluz pochwy;
*obrzmiały srom;
*krwawy śluz jest oznaka niedawnej rui.
WYKRYWANIE RUI:
1.obserwacja;
2.pomoce do wykrywania rui:
-próbniki;
-androgenizowane samice lub kastraty;
-rzetelna dokumentacja;
-test progesteronowy;
-pomiar elektryczny oporu śluzu pochwowego;
-pomiar temperatury ciała i temperatury mleka;
-psy.
ZAPŁODNIENIE
Akt płciowy –plemniki-> szyjka maciczna -> macica -> jajowód -> zapłodnienie -> 5h-1/3 długości jajowodu.
Komórka jajowa zdolna jest do zapłodnienia do około 24h od momentu owulacji. Przeżywalność plemników tryka w narządach rodnych maciorki – 16-24h.
Zachowanie płciowe samców.
Znaczenie poszczególnych zmysłów w kształtowaniu zachowania płciowego:
-zmysł wzroku;
-zmysł węchu;
-zmysł słuchu;
-zmysł dotyku;
-odruch tolerancji.
Sezonowość seksualna owiec.
Owce są zwierzętami poliestralnymi, sezonowymi.
Czynniki odpowiedzialne za występowanie sezonowości płciowej to:
-długość dnia świetlnego;
-hormon – melatonina.
Efekt fotoperiodyzmu – skracanie dnia świetlnego -> szyszynka -> melatonina -> zahamowanie procesów rozrodczych -> jajniki, jądra.
Większość ras to owce sezonalne.
Są rasy o wydłużonym rytmie sezonowości, np. merynosy, lacoune, wrzosówka + zwierzęta praktycznie asezonalne.
Rasy asezonalne:
-ile de france, dorset horn, cambridge;
-romanowska, fińska;
-dorper.
Dla ras asezonalnych plenność jest największa przy kryciu jesiennym. W okresie wiesennym nasienie jest gorszej jakości, samce kryją z mniejszym zapałem.
ROZRÓD KÓZ
Właściwości nasienia kozła:
-objętość ejakulatu: 0,8-1,5ml;
-koncentracja plemników w 1ml 2,4mld;
-ilość plemników ruchliwych 80%;
-ilość plemników normalnych 70%.
Użytkowanie rozpłodowe kóz:
-dojrzałość płciowa 5-7miesięcy;
-dojrzałość rozpłodowa 7-8 miesięcy;
-starczy zanik zdolności rozpłodowej 6-10lat.
Cykl płciowy kóz trwa 19-23 dni (średnio 21) z odchyleniami 8 do 40 dni.
Ruja 24-36h (do 49h) – bekanie, parkot:
-ruja cicha;
-owulacja pod koniec rui między 24 a 36h od początku rui;
-owulacja może być pojedyncza, mnoga – zawsze spontaniczna.
Objawy rui:
1.stanie przy obskakiwaniu (odruch tolerancji);
2.objawy drugorzędowe:
-zauważalny niepokój kozy;
-nastroszone włosy na grzbiecie;
-zwiększony lub obniżony apetyt;
-częstsze meczenie;
-częstsze oddawanie moczu;
-merdanie ogonem (szczególnie przy dotknięciu okolic lędźwi);
-obrzmienie błon śluzowych pochwy;
-rozchylanie warg sromowych;
-wypływ śluzu z pochwy ze śladem krwi;
-obniżenie wydzielania mleka.
Sezonowość seksualna kóz.
Kozy są zwierzętami poliestralnymi i sezonowymi.
U kóz występuje zjawisko fotoperiodyzmu.
Ruja występuje w czasie skracającego się dnia, czyli w drugiej połowie roku od lipca do grudnia.
Nasilenie jej przypada na miesiące między końcem września a listopadem.
WSKAŹNIKI ROZRODU
PŁODNOŚĆ – zdolność do rozmnażania.
płodność stada=liczba maciorek wykoconychliczba maciorek przeznaczonych do rozpłodu×100%
płodność maciorki= liczba wykotówliczba lat użytkowania rozpłodowego×100%
płodność tryka= liczba maciorek wykoconychliczba maciorek kojarzonych z trykiem×100%
h2 = 0,05-0,10
Płodność owiec ≈95%
Płodność kóz ≈98%
PLENNOŚĆ – liczba urodzonych młodych.
plenność stada= liczba jagniąt urodzonychliczba maciorek wykoconych×100%
plenność maciorki= liczba urodzonych jagniątliczba wykotów×100%
plenność tryka= liczba jagniąt spłodzonychliczba maciorek wykoconych po danym tryku×100%
h2 = 0,15 (0,07-0,40)
Plenność owiec ≈150%
Plenność kóz ≈170%
ODCHÓW – liczba młodych żywo odchowanych.
odchów jagniąt koźląt= liczba jagniąt koźlątodchowanych (odsadzonych)liczba jagniąt koźlątżywo urodzonych×100%
h2 = 0,13
odchów jagniąt (koźląt) ≈optymalny 95%
UŻYTKOWOŚĆ ROZPŁODOWA – plenność gospodarcza = efektywność rozrodu.
użytkowość rozpłodowa= liczba jagniąt koźlątodchowanych (odsadzonych)liczba maciorek przeznaczonych do rozpłodu×100%
Gacololo00