brzydkie-kaczatko.pdf

Ta lektura , podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie

wolnelektury.pl .

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fun-

dację Nowoczesna Polska .

HANS CHRISTIAN ANDERSEN

Brzydkie kaczątko

ł.  

Prześlicznie było na wsi. Lato gorące, pogodne, żółte zboże na polach, owies jeszcze zie-

Wieś, Lato

lony, na łąkach wielkie stogi pachnącego siana, a bociany przechaǳają się powoli, na

wysokich, czerwonych nogach i klekoczą po egipsku, bo takim językiem nauczyły się

mówić od matek. Dokoła wielkie lasy, cieniste, szumiące, a w nich głębokie i ciche je-

ziora. Prześlicznie i cudownie było na wsi.

Na pochyłości wzgórza jasne słońce oświetlało stary zamek z wieżycami i gankami,

otoczony murem i szeroką wstęgą wolno płynącej wody. Z muru zwieszały się pnące ro-

śliny, a wielkie liście łopianu schylały się aż do wody. I było pod nimi cicho i ciemno, jak

w cienistym lesie.

Pod jednym z takich liści młoda kaczka usłała sobie gniazdo i sieǳiała na jajach.

Matka, Nuda

Nuǳiło jej się barǳo, bo żadna z sąsiadek nie miała chęci w tak piękną pogodę rozmawiać

z nią o tym, co słychać na świecie. Każda wolała pływać po przejrzystej woǳie, pluskać

się i osuszać na ciepłym słoneczku, a ona tylko jedna, jak przykuta, sieǳi w cieniu na

gnieźǳie.

Skończyło się wreszcie jej udręczenie, jajka zaczęły pękać i główka pisklęcia co chwila

wysuwała się z innej skorupki, oznajmiając cienkim głosikiem, że żyje.

— Pip, pip! — wołały wszystkie.

— Kwa, kwa! — odpowieǳiała im poważnie matka, a maleństwa zaczęły jej głos

naśladować, opowiadając sobie, co wiǳą dookoła, i rozglądając się na wszystkie strony.

Matka pozwalała im mówić i patrzeć, ile im się podoba, bo kolor zielony barǳo

zdrowy na oczy.

— Ach, jaki ten świat duży! — wołały kaczęta, dobywając się z ciasnej skorupy i pro-

stując z przyjemnością nóżki i skrzydełka.

— Nie myślcie, że to cały świat widać z tego gniazda — rzekła matka — ho, ho!

Obraz świata

Ciągnie on się ogromnie daleko, jeszcze za tym ogrodem, za łąką proboszcza, het, het!

Ale nigdy tam nie byłam. Czyście już wszystkie wyszły ze skorupek? — dodała, wstając.

— Jeszcze nie! Największe ani myśli pęknąć. Ciekawam barǳo, jak długo będę na nim

tu pokutowała¹! Przyznam się, że mam tego już zupełnie dosyć.

I usiadła z gniewem na upartym jajku.

— A cóż tam słychać u was, kochana sąsiadko? — spytała stara kaczka, która wybrała

się wreszcie w odwieǳiny do młodej matki.

— Z jednym jajkiem mam kłopot: ani myśli pęknąć. A tak jestem zmęczona! A inne

ǳieci ślicznie się wykluły, zdrowe, żwawe, żółciutkie, aż przyjemnie patrzeć. Ładniejszych

kacząt w życiu nie wiǳiałam.

— Pokaż–no mi to jajko, które pęknąć nie chce — rzekła sąsiadka. — Ho, ho! Takie

duże! To indycze jajko. Znam się na tym, bo mi się niegdyś zdarzyło wysieǳieć takie. Nie

ma z tego pociechy; wody się obawia, pływać nie umie. Namęczyłam się i namartwiłam

nad nim. Wszystko na próżno: niczego nauczyć nie można. Pokaż–no jeszcze jajko. Tak,

tak, to indycze. Zostaw je i zajmĳ się lepiej swoimi. Czas puścić ǳieciaki na wodę.

— Nie — odparła kaczka — posieǳę jeszcze; tak długo sieǳiałam, wytrwam parę

dni dłużej.

¹ oktoaa — tu: tkwiła nad nim, musiała je wysiadywać.

— Jak chcesz, moja kochana.

I sieǳiała kaczka cierpliwie, aż pękło i wielkie jajo.

— Pip, pip! — odezwało się pisklę i prędko wydostawać się zaczęło ze skorupki. Było

Naroǳiny

barǳo duże i brzydkie! Kaczka patrzyła na nie z ciekawością i uwagą.

— Ogromne pisklę — rzekła wreszcie — i do żadnego z moich niepodobne. Czyżby

to rzeczywiście było indycze jajko? No, o tym się przekonamy: musi iść do wody, choćbym

je miała wciągnąć za łeb własnym ǳiobem!

Nazajutrz była prześliczna pogoda. Gładka powierzchnia wody błyszczała jak lustro

i prawie zapraszała do pływania. Kaczka z całą roǳiną wybrała się do kąpieli i na dalszą

wycieczkę. Plusk!… I skoczyła w wodę.

— Kwa, kwa! — zawołała, i ǳieci zaczęły skakać za nią jedno po drugim; na chwilę

kryły się w woǳie z łebkami, lecz zaraz wypływały, poruszały zgrabnie i szybko nóżkami

i raǳiły sobie tak dobrze, że przyjemnie było patrzeć.

Brzydkie kaczątko pływało z innymi.

— To nie indycze — rzekła do siebie kaczka — umie pływać i jak jeszcze! Może

Matka

najlepiej ze wszystkich. Jak prosto się trzyma, a jak doskonale przebiera nogami. To moje

własne ǳiecko. Nie jest ono nawet tak brzydkie, jeśli się dobrze przypatrzyć, tylko za

duże trochę, — no, barǳo duże.

— Kwa, kwa! — odezwała się znów głośno — za mną, ǳieci! Muszę was w świat

wprowaǳić, przedstawić na dworze kaczym; tylko trzymajcie się koło mnie blisko, żeby

was kto nie zdeptał; a najbarǳiej strzeżcie się kota.

Przepłynąwszy kawałek drogi, kaczki wyszły znów na ląd i dostały się na kacze po-

dwórze. Hałas tu był niesłychany, gdyż dwie roǳiny kłóciły się zapamiętale o główkę

węgorza, którą tymczasem w zamieszaniu kot rozbójnik pochwycił.

— Tak to bywa na świecie — rzekła kaczka i obtarła ǳiób o piasek, gdyż sama miała

apetyt na główkę.

— A teraz naprzód! Równo poruszać nogami, a tej pięknej kaczce ukłońcie się grzecz-

Matka

nie, tak, głową; to barǳo znakomita osoba; jest Hiszpanką i dlatego taka tłusta. Wiǳicie

na jej noǳe ten czerwony znaczek? To największe oǳnaczenie, jakie kaczkę od luǳi spo-

tkać może: oznacza ono, że nie wolno jej wyrząǳić żadnej krzywdy, więc też wszyscy ją

szanują. No, dalej, dalej, nogi rozstawiać szeroko, nie do środka; kaczka dobrze wycho-

wana powinna umieć choǳić. Patrzcie zresztą na mnie. A teraz się ukłońcie i powieǳcie:

kwa, kwa!

Kaczątka wypełniły rozkaz matki. Inne kaczki otoczyły je dokoła i przypatrywały się

nowym przybyszom.

— Jeszcze nas widać mało! — rzekła wreszcie jedna — niedługo miejsca dla wszyst-

kich zabraknie. Ach, pfe! A cóż to znowu? Patrzcie tylko, patrzcie, jak to kaczę wygląda!

Obcy

Nie mogę znieść widoku takiego brzydactwa.

Podbiegła do brzydkiego kaczęcia i ze złością uszczypnęła je z całej siły w szyję.

— Daj mu pokój² — zawołała gniewnie matka — przecież nikomu nic złego nie robi.

— Ale jest takie wielkie i takie ǳiwaczne, że nie można patrzeć na nie. Po co takie

stworzenie mięǳy nami? Każdy ma prawo dać mu poznać, co sobie o nim myśli.

— Ładne masz ǳieci — rzekła stara kaczka z czerwonym strzępkiem na noǳe —

można ci powinszować. To duże tylko jakoś ci się nie udało. Czy nie można by go trochę

przerobić?

— Zdaje mi się, że nie można, proszę jaśnie pani — odrzekła kaczka skromnie. —

Nie jest ono ładne, ale posłuszne, dobre i doskonale pływa, mogę powieǳieć nawet,

że najlepiej ze wszystkich. Mam naǳieję, że wyrośnie z tej brzydoty i bęǳie mniejsze

z czasem. Za długo sieǳiało w jajku i dlatego takie niezgrabne.

ǲiobnęła je po szyi, wyprostowała piórka, pogłaǳiła. Niewiele to jednak pomogło.

— To kaczor — rzekła jeszcze — więc da sobie radę, zwłaszcza, że bęǳie silny.

— Inne ǳieci barǳo ładne, barǳo ładne. No, możecie już odejść. Bądźcie tu jak

u siebie, moje małe. A jeśli wam się zdarzy znaleźć główkę węgorza, możecie mi ją przy-

nieść.

I kaczęta były jak u siebie w domu.

ǲieciństwo, Obcy

² a ok — daj mu spokój.

   Brzydkie kaczątko



Tylko jedno brzydkie kaczę popychano, szczypano, odpęǳano, a znęcały się nad nim

nie tylko kaczki, ale nawet i kury.

— Za duże jest — powtarzali wszyscy bez wyjątku, a stary indyk, który przyszedł

na świat z ostrogami i wyobrażał sobie, że jest królem, nastroszył wszystkie pióra niby

żagle, aż mu się końce skrzydeł po kamieniach darły, poczerwieniał na szyi, głowie, aż po

oczy i patrzył na nie z groźnym oburzeniem. Biedne kaczątko samo nie wieǳiało, czy ma

przed nim uciekać, czy zostać na miejscu. Było mu barǳo smutno, że jest takie brzydkie,

lecz cóż na to poraǳi?

Tak upłynął ǳień pierwszy, a następne były coraz gorsze. Brzydkie kaczątko zewsząd

odpęǳano, nawet własne roǳeństwo stroniło od niego i życzyło mu nieraz, żeby je kot

porwał. Matka zaczęła wstyǳić się go także.

— Idź–że sobie ode mnie — powtarzała coraz częściej. — Czego się przy mnie plą-

czesz!

Kaczki je biły, kury je ǳiobały, nawet ǳiewczyna, która jeść ptactwu dawała, odtrącała

je nogą.

Uciekło wreszcie i przedostało się przez płot na drugą stronę, w krzaki. Gdy upadło

na ziemię, przestraszone ptaszki unęły i uciekły.

— To dlatego, że jestem takie brzydkie — pomyślało kaczę i zamknęło oczy, aby nic

nie wiǳieć przez jedną chwilę. Lecz skoro odpoczęło, zerwało się znowu i biegło dalej,

dalej, aż do wielkiego błota, gǳie mieszkały ǳikie kaczki. Tutaj noc przepęǳiło³.

Nazajutrz ǳikie kaczki zaczęły mu się przypatrywać.

— Coś ty za jedno? — pytały zǳiwione. A kaczątko kłaniało się na wszystkie strony,

jak umiało i mogło.

— Jesteś potwornie brzydkie — rzekły ǳikie kaczki — ale cóż nam z tego? Bylebyś

nie zechciało żenić się w naszej roǳinie, nic nam do twej urody.

Rozumie się, że biedne pisklę nie myślało o małżeństwie. Choǳiło mu tylko o to,

aby się mogło przespać w gęstej trzcinie i napić wody z błota.

Tego mu nie broniły ǳikie kaczki, i przebyło dni parę w tym cichym ukryciu.

Razu pewnego z sąsiedniego stawu przyleciały dwa gąsiory, jeszcze barǳo młode,

gdyż niedawno wykluły się z jajek, ale właśnie dlatego dość zarozumiałe. Popatrzyły one

na kaczę ciekawie, a jeden odezwał się:

— Jesteś tak brzydki, kochany kolego, że nie potrzebujemy obawiać się ciebie, więc

jeśli zechcesz, możesz lecieć z nami na nasze błoto. Tam dopiero życie! Nie brak i młodych,

ślicznych, białych gąsek. A jakie wszystkie wesołe, rozmowne, jak pięknie śpiewać umieją!

Mój drogi, zakochasz się z pewnością i choć jesteś tak brzydki, kto wie, czy się której nie

spodobasz.

— A ja myślę… — zaczął drugi.

Śmierć, Polowanie

Wtem — pif–paf! I obaj dorodni młoǳieńcy padli nieżywi w błoto, które się zaczer-

wieniło od krwi rozlanej.

— Pif–paf! — rozległo się znowu — pif–paf — i całe stada ǳikich gęsi uniosły

się w powietrze ponad trzcinę. Ale teraz dopiero zaczęła się strzelanina! Było to wielkie

polowanie: strzelcy otoczyli błoto, niektórzy nawet sieǳieli na drzewach, rosnących na

wybrzeżu. Smugi dymu rozciągały się nad wodą i zasłaniały wszystko. Plusk, plusk, i psy

myśliwskie zaczęły przebiegać wśród trzciny, chwytając nieszczęśliwych zbiegów. Sądny

ǳień!

Biedne kaczę, odwróciło głowę, aby z wielkiego strachu schować ją pod skrzydło, ale

w tej samej chwili ujrzało przed sobą straszliwą paszczę z wiszącym językiem i oczy, niby

dwa ognie złośliwe. Pies rzucił się na kaczę, zęby mu błysnęły, wtem — plusk, plusk!

Poszedł sobie w inną stronę.

— O, ǳięki Bogu, że jestem tak brzydkie! — zawołało kaczątko. — Pies mnie nawet

tknąć nie chciał.

I zamknąwszy oczy, leżało cichutko, przytulone do trzciny, pośród huku wystrzałów,

duszącego dymu i świszczącego śrutu, który śmierć roznosił.

Późno uciszyło się na krwawym stawie, lecz wystraszone kaczę jeszcze przez kilka

goǳin nie śmiało ruszyć się z miejsca. Na koniec cisza je uspokoiła, podniosło głowę,

³ oc rzeio — tu: spęǳiło noc.

   Brzydkie kaczątko



otworzyło oczy, a nie wiǳąc nikogo, zaczęło uciekać, ile mu sił starczyło, dalej, dalej,

dalej!

W droǳe zaskoczyła je okropna burza. Pioruny biły, deszcz lał strumieniami, a wicher

Burza, Żywioły

miotał biednym pisklęciem, jak listkiem. Nigdy w życiu nic podobnego nie wiǳiało,

i zdawało mu się, że to koniec świata.

Co począć? Gǳie się schronić?

Wieczór już zapadł. Brzydkie kaczę upadało ze znużenia, kiedy ujrzało wreszcie małą

chatkę. Była ona tak stara, nęǳna, pochylona, iż dlatego tylko stała, że nie wieǳiała,

w którą stronę się przewrócić. Kaczę przytuliło się do ściany chatki, ale wiatr w nią

uderzał z taką gwałtownością, iż wydawało się, że lada chwila je zabĳe.

Więc ma tu zginąć?

Wtem spostrzegło, że drzwi chaty wisiały tylko na jednej zawiasie, skutkiem czego

pod spodem utworzyła się szpara, przez którą można było wsunąć się do środka. Uczyniło

to spiesznie, choć z niemałym trudem.

W chatce mieszkała stara kobiecina z kotem i kurą. Kot umiał mruczeć, wyginać

Kot

grzbiet w pałąk, a nawet sypać iskry trzaskające, lecz na to trzeba było pod włos go po-

głaskać. Staruszka go kochała i nazywała wnukiem. Kura znosiła jajka, a że miała nogi

naǳwyczaj krótkie, staruszka ją przezwała swoją córką Krótkonóżką.

Z rana zauważono zaraz obecność kaczki, i kura zagdakała, a kot zaczął mruczeć.

— Co to jest? — rzekła stara, patrząc na nowego gościa.

Wzrok miała barǳo słaby, więc wydało jej się, że to jest duża kaczka, która się przy-

błąkała podczas burzy.

— A to szczęśliwie! — rzekła — bęǳiemy mieli teraz i kacze jaja. Żeby tylko nie był

kaczor. Ha, trzeba się przekonać, poczekajmy.

Minęły trzy tygodnie, a kaczych jaj nie ma, Staruszka już przestała się ich spoǳiewać.

Kot był w tej chatce panem, kura panią, i oni tu rząǳili.

— My i ten świat — mówili, co miało oznaczać, że się uważają za coś lepszego od

świata. Kaczę chciało wyrazić inne zdanie pod tym względem, lecz kura się rozgniewała.

— Umiesz znosić jajka? — rzekła.

— Nie.

— No, to się nie oǳywaj, z łaski swojej.

— Umiesz mruczeć, grzbiet wyginać, iskry sypać? — zapytał kot z kolei.

— Nie.

— No, to siedź cicho, kiedy mówią rozumniejsi od ciebie.

I kaczątko usiadło w kącie, smutne i zawstyǳone.

Wtem przez drzwi otwarte wpadła smuga światła, wiatr przyniósł zapach wody, trzci-

ny, tataraku, i kaczę opanowała taka chęć pływania, że zwierzyło się z tego kurze.

— A to co! — rzekła kura. — Nic nie robisz, i dlatego ci takie głupstwa przychoǳą

do głowy. Noś jajka, albo mrucz sobie, a zaraz wywietrzeją⁴ ci fantazje.

— Kiedy to tak przyjemnie — zapewniało kaczę — zanurzać się, wypływać, pluskać

Kot

w czystej woǳie, a potem skryć się głęboko i wiǳieć, jak woda zamyka się nad głową.

— O tak, to wielka rozkosz! — zaśmiała się kura. — Zupełnie zwariowałeś, mój drogi.

Zapytaj kota — przecież mądrzejszego stworzenia nie ma na świecie — zapytaj, czy lubi

pływać albo zanurzać się w woǳie? O sobie już nie mówię, ale możesz spytać naszej pani.

Żyje tak długo na świecie i jest barǳo rozumna. Nie znam rozumniejszej nad nią. Więc

zapytaj, czy to przyjemnie zanurzać się z głową w woǳie i czy ma ochotę pływać.

— Nie rozumiecie mnie — rzekło kaczątko.

— My ciebie nie rozumiemy? Doprawdy? Więc któż cię może zrozumieć? Czy sobie

nie wyobrażasz czasem, ty głuptasie, żeś mądrzejszy od kota, albo od naszej pani? O sobie

już nie mówię. Nie bądź tak zarozumiałe, moje ǳiecko, i ǳiękuj Bogu za te dobroǳiej-

stwa, które ci tu wyświadczono. Mieszkasz w ciepłej izbie i masz towarzystwo, z którego

mógłbyś skorzystać barǳo wiele. Ale na to trzeba słuchać i rozważać, a nie bajać⁵ bez

sensu. Powiem ci otwarcie, że niezbyt przyjemnie żyć z tobą pod jednym dachem. Możesz

Przyjaźń

mi wierzyć. Zresztą mówię ci o tym przez życzliwość. Przyjaciel ma obowiązek mówić

⁴ yietrzeą — tu: zaraz ci przejdą.

⁵ aa — opowiadać bajki.

   Brzydkie kaczątko



Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: