agady-talmudyczne.pdf

Ta lektura , podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie

wolnelektury.pl .

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fun-

dację Nowoczesna Polska .

Agady talmudyczne

 ś, ś, , ś, 

 ł   almudu

ł. ł 

almud składający się z zny i emay zawiera ustną tradycję opartą na wyjaśnieniu

przepisów y w nowych czasach i nowych warunkach. Składa się z dwóch części —

„halachy” i „agady”. Halacha (po aramejsku agada , po hebrajsku agada ) pochoǳi od he-

brajskiego słowa „ alac ” — „iść, choǳić, postępować”. Zawiera przepisy prawa i normy

postępowania.

Agada od słowa „ agad ” — „opowiadać” — to część ustnej tradycji. Jest swoistą for-

mą literackiej twórczości rozwĳanej przez stulecia. Składają się na nią opowieści, krótkie

opowiadania ze świata realnego i świata fantastycznego, przypowieści, sentencje, afory-

zmy, mity, wiersze, a nawet anegdoty. Opowieści agadyczne są zwięzłe. Oǳnaczają się

często stylem l . Można w nich znaleźć motywy zaczerpnięte z twórczości literackiej

innych narodów. Wiele też opowieści agadycznych za pośrednictwem almudu weszło

do folkloru europejskiego.

Celem agad jest nie tylko opowiadanie, ale też pouczanie.

Halacha wnika we wszystkie zjawiska życia, traktuje i rozwĳa teoretyczne przepisy

prawne i rytualne.

Agada zaś za pomocą łatwo dostępnych środków przekazu literackiego przysposabia

naród do dostosowania się do przepisów prawa.

Prezentowane w tym wyborze agady stanowią część większej całości zawartej w e

Agady eee aagada opracowanej przez Rawnickiego i Bialika.

M.F.

  ś

Jeśli chcesz poznać Stwórcę świata, czytaj agadę. Przez nią zrozumiesz istotę Boga, oby

był błogosławiony. ǲięki niej bęǳiesz wieǳiał, jak się zachować i kroczyć Jego drogami.

Nie traktuj lekko przypowieści. Z małą, groszową świeczką można czasem znaleźć monetę

albo cenną perłę. ǲięki lekkiej przypowieści czy prostemu przykładowi można czasem

zrozumieć najgłębszą myśl.

Kohelet¹ [Kaznoǳieja] był mądry nie tylko dla siebie. Był także nauczycielem narodu.

Zaszczepił w nim wieǳę. Wymyślił dla niego wiele przypowieści.

— Tora — powiada rabi Nachman — była do czasów króla Salomona labiryntem

Książka

krętych korytarzy i skrytych komnat. Kto tam wszedł, w krótkim czasie zaczynał błąǳić.

Tracił orientację. Nie wieǳiał, którędy dalej iść i jak wyjść. Przyszedł Salomon i stworzył

przypowieść, która stała się jakby ową nicią przywiązaną do drzwi wejściowych labiryn-

tu, za pomocą której człowiek mógł się posuwać naprzód, zwieǳić wszystkie tajemnicze

i skryte komnaty i bezpiecznie wrócić.

Można też przyrównać Torę z okresu poprzeǳającego Salomona do gęstego, ǳiko

rosnącego lasu. Przypowieść Salomona posłużyła za toporek, którym wyrąbany został

pierwszy krzaczek zagraǳający drogę do wejścia i wyjścia z lasu. Rabi Jose przyrównuje

Torę z okresu przedsalomonowego do kosza pełnego przeróżnych drogich owoców. Kosz

Religia

¹ elet — kaznoǳieja króla Salomona.

ten jednak nie miał uchwytów i dlatego nikt nie potraﬁł go ruszyć. Przypowieść Salomona

stała się jego uchwytem, ǳięki któremu każdy był w stanie dźwignąć i nieść kosz. Rabi

Chanina powiada:

— Aż do Salomona Tora podobna była do studni z zimną, słodką wodą. Z powodu

niezmierzonej głębokości studni nikt nie mógł się z niej napić. Aż pewnego dnia znalazł

się człowiek, który wziąwszy do ręki jeden sznurek, przywiązał go do drugiego, trzeciego

i następnych i uczyniwszy z nich jeden długi sznur, przymocował do niego wiadro, które

spuścił w głęboką studnię, i czerpie wodę dla wszystkich. Tego dokonał właśnie Salomon

za pomocą swoich przypowieści. Przypowieść do przypowieści, przykład do przykładu

i głębia Tory zostaje wnikliwie poznana.

  

„Chleb” — to halacha. „Wino” — to agada. „I nie tylko chlebem żyje człowiek”.

Rabi Abahu i rabi Chĳa spotkali się kiedyś w pewnym mieście, gǳie obaj mieli

wygłosić kazania przed zebranym tłumem. Pierwszy mówił o agaǳie, a drugi o halasze.

I oto luǳie opuścili rabiego Chĳę i tłumnie udali się rabiego Abahu. Rabi Chĳa poczuł

się dotknięty. Upadł na duchu. Rabi Abahu pocieszył go taką oto przypowieścią:

— Do pewnego miasta przyszli kiedyś dwaj handlarze. Jeden sprzedawał brylanty

i perły, a drugi mało wartościowe przedmioty, jak igły, szpilki i różne inne tanie, lecz

barǳo potrzebne drobiazgi. Czyj towar znalazł więcej nabywców? Rozumie się, że tego

drugiego. Raw Ami i raw Asi sieǳieli kiedyś przed swoim nauczycielem rabim Icchakiem

Nafchą. Jeden z nich poprosił rabiego, żeby przytoczył którąś z halach, drugi zaś chciał

usłyszeć agadę. Zaczyna rabi agadę, przerywa mu zwolennik halachy; zaczyna halachę

— przerywa mu miłośnik agady. Wtedy rabi Icchak Nafcha opowieǳiał im taką oto

przypowieść: „Wasz spór przypomina mi historię pewnego podeszłego wiekiem męża,

Małżeństwo

który miał dwie żony — młodą i starą. Młoda żona wyrywała mu z głowy siwe włosy,

stara zaś czarne. W rezultacie mąż kompletnie wyłysiał”.

  Agady talmudyczne



PIERWSZE POKOLENIA

,  ł

Bóg stworzył na świecie tylko jednego człowieka, lecz gdyby było dwóch, każdy z nich

chwaliłby się, że to on jest ważniejszy. Ich potomkowie mogliby też powtarzać: „Mój

rodowód jest szlachetniejszy od twego, bo mój praǳiad jest piękniejszy od twego”.

Wszyscy luǳi są równi. Pochoǳą bowiem od jednego ojca. Najpierw Bóg stworzył

świat i wszystkie stworzenia, a człowieka dopiero w wigilię szabatu, kiedy już było po

wszystkim!

Zrobił to dlatego, że gdyby człowiek chciał się wywyższyć nad innymi, mógłby mu

powieǳieć, że nawet mały robaczek został stworzony przed nim.

Uczynił to również dlatego, że człowiek, przychoǳąc na świat, miał już wszystko

gotowe. Tak postępuje król. Najpierw wznosi pałac, mebluje go, ozdabia, przygotowuje

wspaniałą ucztę, a dopiero potem wprowaǳa do niego miłego gościa.

Kiedy Bóg przystąpił do stworzenia człowieka, aniołowie zawołali:

— Władco świata, do czego potrzebny Ci człowiek? Po co powołujesz go do życia?

— Jeśli jego nie bęǳie, to dla kogo stworzone zostały owce i pozostałe bydło? A ptaki

pod niebem i ryby w morzach, komu się przydaǳą?… Do czego potrzebny jest królowi

pałac z całym wyposażeniem, jeśli nie ma w nim gości? Jeśli nikt nie skorzysta z jego

przyjemności?

— Masz rację, Boże wszechmogący — odpowieǳieli aniołowie — stwórz człowieka

zgodnie ze swoją wolą.

 ś

Stworzywszy człowieka, Bóg przyjął go i zaczął oprowaǳać po rajskim ogroǳie. Poka-

zując mu wszystkie drzewa, powieǳiał:

— Popatrz na moje ǳieła. Zobacz, jakie są piękne! Jak wspaniale wyglądają! Stwo-

Grzech

rzyłem je wszystkie dla ciebie. Uważaj przeto, żebyś nie zgrzeszył. Nie zniszcz swoim

postępowaniem mego świata. Jeśli cokolwiek w nim zepsujesz, nie bęǳie komu go na-

prawić!

„I spojrzał Bóg na wszystko, co uczynił, a było to barǳo dobre”. Wszystko, co przez

Stworzenie

Boga zostało stworzone, było dobre. Świat stworzony został we właściwym czasie. Przed-

tem nie powinien był zostać stworzony.

Bóg, oby był błogosławiony, stworzył wiele światów, po czym je zniszczył. Tworzył

i niszczył, aż powstał obecny świat.

Spojrzawszy nań, powieǳiał:

— Oto świat, który mi się podoba!

I przyjrzawszy się dokładnie nowemu, pięknemu światu, Bóg powieǳiał:

— Mój świecie, mój piękny świecie! Obyś zawsze w moich oczach posiadał ten sam

wǳięk.

Dumny był Bóg ze swego świata:

— Popatrzcie — mówił — na stworzenia. Popatrzcie na krajobrazy. Zobaczcie, jak

piękne jest niebo i śliczna jest ziemia. Stwórca je chwali, więc kto potraﬁ je zhańbić?

Artysta wzrusza się nimi. Kto znajǳie w nich błąd? Tak, piękne są Jego ǳieła. Wspaniałe

i cudowne!

 — 

I ukończył Bóg w siódmym dniu ǳieło swoje — król zbudował ślubną komnatę i pięknie

ją przyozdobił. Brakowało tylko oblubienicy.

Bóg, oby był błogosławiony, stworzył arcypiękny świat. Wszystko w nim było. Jednej

rzeczy w nim brakowało — szabatu.

Z szabatem ǳieło Boga zostało dokończone.

  Agady talmudyczne



  

Najmniejsza trawka i najdrobniejszy kwiatek mają w niebie swego anioła, który buǳi je

i woła:

— Rośnĳ!

Zielone drzewa przekomarzają się z sobą. Zielone drzewa przekomarzają się z ludźmi.

Ku przyjemności człowieka stworzone zostały zielone drzewa.



Zadrżały drzewa, kiedy doszła je wieść o tym, że zostało stworzone żelazo.

— Czego się boicie? — zapytało żelazo. — Jeśli wy same nie dacie mi drewna na

trzonek, moja siekiera nie wyrząǳi wam szkody.

ł  

Słońce i księżyc z początku równe były wielkością. Oba świeciły tak samo. Zaczął księżyc

uskarżać się przed Bogiem:

— Stwórco świata, czy goǳi się, żeby jedna korona pasowała na dwóch króli?

— Bądź więc ty mniejszy, księżycu — rzekł Bóg.

— Władco świata — użalał się dalej księżyc — czy dlatego, że zwróciłem Ci słuszną

uwagę, mam się zmniejszyć?

— Za to w nagrodę dodam ci gwiazdy.

   

Nie ma ani jednego nieprzydatnego stworzenia Bożego. Nawet te, które wydają się nie-

Zwierzęta

potrzebne, jak na przykład muszki, pchły czy wszy mają też swoje miejsce wśród stworzeń

świata. Pan Bóg realizuje swoje cele nawet za pośrednictwem węża, żaby czy najmniejszej

muszki.

Pewnego razu zapytano tanaitę² rabiego Nehoraja, w jakim celu Bóg stworzył gady

i płazy.

— Potrzebne są — odpowieǳiał tanaita. — Kiedy człowiek zgrzeszy i powinien za

to ponieść karę śmierci, Pan Bóg kieruje wzrok ku płazom i gadom i zastanawia się: „W

czym ten grzeszny człowiek jest gorszy od płazów i gadów? Jeśli tym niepożytecznym

stworzeniom pozwalam żyć, tym barǳiej powinienem pozwolić żyć człowiekowi, który

potraﬁ przynieść światu wiele korzyści”.



— Wasz Bóg jest złoǳiejem — powieǳiał rzymski cesarz do tanaity rabiego Gamliela.

— Uśpił pierwszego człowieka i wyrwał mu żebro!

— Pozwól — oświadczyła córka rabiego — że ja mu odpowiem. I zwróciwszy się do

cesarza powieǳiała:

— Proszę wezwać sęǳiego.

— Po co? — zapytał cesarz.

— Rozbójnicy napadli na nas w nocy i zrabowawszy srebrny ǳban, zostawili złoty.

— Oby tacy rozbójnicy — powieǳiał cesarz — co noc na nas napadali.

— Czy Adamowi przez to nie było lepiej? Bóg zabrał mu żebro, ale w zamian dał mu

żonę.

 

Adam spęǳał mile czas w raju. Aniołowie byli na jego usługach. Piekli dla niego mię-

Grzech

so i wyciskali z owoców wino. Wąż patrzył na to zazdrosnym okiem. A że był chytry

i zapragnął doprowaǳić człowieka do grzechu skosztowania z Drzewa Poznania, zaczął

² tanata a. tannata (z hebr. tannam : nauczać) — określenie stosowane dla pięciu (lub sześciu) generacji

uczonych i nauczycieli y , którzy ǳiałali od ok.  do ok.  r. n.e.

  Agady talmudyczne



Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: