PODAWANIE LEKÓW DROGĄ DOTKANKOWĄ
Wstrzyknięcie – zastrzyk, iniekcja. Wprowadzenie do organizmu leku lub środka diagnostycznego. W zależności od miejsca, w które lek się wprowadza, rozróżniane są następujące rodzaje wstrzyknięć:
ü śródskórne
ü podskórne
ü domięśniowe
ü dożylne
ü dotętnicze
ü dosercowe
ü dostawowe
ü doszpikowe
ü dokanałowe
Wstrzyknięcia pielęgniarka wykonuje na zlecenie lekarza i są to iniekcje śródskórne, podskórne, domięśniowe i dożylne, podobnie jak podawanie leków we wlewie dożylnym kroplowym.
Wstrzyknięcia śródskórne:
1. wykonuje się je głównie w celach diagnostycznych:
- sprawdzenie odczynu alergicznego
- podanie szczepionki np. BCG
2. śródskórnie podaje się 0,1 ml leku, bardzo płytko, tak by powstał widoczny pęcherzyk o średnicy około 0,5 cm.
3. miejscem wstrzyknięcia może być wewnętrzna strona przedramienia, część boczna przedramienia w linii kciuka, okolica stawu barkowego.
Próba śródskórna – polega na wprowadzeniu określonej ilości substancji mogącej wywołać odczyn alergiczny zawartej w 0,1 ml rozpuszczalnika. W celu oceny reakcji skórnej wykonuje się II próbę wprowadzając śródskórnie 0,9 % NaCl w ilości 0,1 ml w inne miejsce. Wyniki obu prób odczytuje się i porównuje po 30 minutach (odczyn wczesny) i po 24 godzinach (odczyn opóźniony).
Ocena polega na obserwacji:
ü miejsca wstrzyknięcia
ü stanu ogólnego badanego
Jeżeli w miejscu wstrzyknięcia pojawi się przynajmniej jeden znastępujących objawów:
- zaczerwienienie
- bąbel
- obrzęk
- naciek
- świąd
- wysypka
próbę odczytuje się jako dodatnią (+). Jeżeli odczyn jest bardzo nasilony, rozległy – jako mocno dodatnią (++)lub (+++).
Wynik ujemny jest wtedy, gdy brak jest zmian miejscowych – miejsce wstrzyknięcia wygląda tak, jak w próbie kontrolnej z NaCl 0,9%.
!!! Należy pamiętać, że nawet mała dawka alergenu może spowodować uogólnioną reakcję zwaną wstrząsem anafilaktycznym. Dlatego też przed zabiegiem i po nim należy obserwować ogólny stan pacjenta:
- tętno
- ciśnienie tętnicze krwi
- oddech
- wygląd
- zachowanie.
W razie zaobserwowania niepokojących objawów konieczna jest pilna interwencja i odwrócenie działania podanego alergenu !!!
Pielęgniarka powinna wiedzieć też o próbach fałszywie ujemnych, kiedy wynik próby jest ujemny (-), a pacjent jest uczulony na daną substancję. Powtórne wprowadzenie substancji w większej dawce może być przyczyną wstrząsu anafilaktycznego.
Wstrzyknięcia podskórne (s.c.) :
Można je wykonywać w miejscu, gdzie jest dużo luźnej tkanki podskórnej:
ü okolica zewnętrzna środkowej części ramienia
ü środkowa zewnętrzna część uda
ü okolica pępka
ü okolica podłopatkowa
Ilość leku podawanego ta drogą nie powinna przekraczać 2 ml, ponieważ tkanka podskórna jest słabo unaczyniona (lek wchłania się bardzo wolno) i mocno unerwiona, co powoduje bolesność przy podawaniu leku w większych objętościach. Wchłanianie leku trwa około 15 – 20 minut.
Wstrzyknięcia domięśniowe (i.m.) :
Wykonuje się w większe i dostępne mięśnie, czyli:
ü górna zewnętrzna część mięśnia pośladkowego wielkiego (okolica pośladkowa tylna)
ü mięsień czworogłowy uda (środkowa, zewnętrzna część uda)
ü mięsień naramienny i dwugłowy ramienia (2-3 cm poniżej wyrostka barkowego – małe objętości leku!)
ü okolica pośladkowa przednia (między kolcem biodrowym przednim górnym, krętarzem większym kości udowej a wyniosłością grzebienia biodrowego).
Drogą domięśniową podaje się leki w objętości do 10 ml, większa objętość może spowodować uszkodzenie (rozerwanie) tkanki mięśniowej. Leki podawane tą drogą wchłaniają się w ciągu 10 – 15 minut.
Wstrzyknięcia dożylne (i.v.) :
Punkcja żyły, czyli nakłucie żyły wykonuje się w celu:
ü diagnostycznym
- pobranie krwi do badania
- podanie środka cieniującego
ü leczniczym
- podanie leku
- podanie krwi lub preparatów krwiopochodnych
- nawodnienie organizmu
- dokonanie upustu krwi
- pobranie krwi do przestrzyknięcia (autohemoterapia)
- podanie środka wywołującego znieczulenie ogólne
- pobranie krwi od dawcy
Drogą dożylna podaje się roztwory wodne leków, nie wolno podawać zawiesin i leków oleistych (zator w świetle żyły). Leki podawane ta drogą wchłaniają się natychmiast i momentalnie rozpoczynają swoje działanie. Miejsce nakłucia: żyły zgięcia łokciowego, przedramienia, grzbietu dłoni.
Kroplowy wlew dożylny:
ü Wykonuje się w celu przetoczenia płynów nawadniających lub krwi i preparatów krwiopochodnych, leków.
ü Ilość podawanych płynów zależy od stopnia odwodnienia organizmu, tempa utraty płynów, rodzaju zaburzeń występujących u chorego oraz wieku pacjenta.
ü Leki i płyny podaje się na zlecenie lekarza i w dawce przez niego oznaczonej.
ü Każdy płyn ma odmienny skład i w związku z tym inne zastosowanie.
ü Należy pamiętać, że zbyt szybkie podawanie płynów może być niebezpieczne (przewodnienie organizmu, przeciążenie krążenia, obrzęk płuc, powikłania po podaniu leku w zbyt szybkim tempie).
ü Konieczna jest wnikliwa obserwacja pacjenta podczas przetaczania płynów.
Niebezpieczeństwa grożące przy wykonywaniu wstrzyknięć:
ü wprowadzenie infekcji
ü wprowadzenie powietrza
ü podanie niewłaściwego leku
ü podanie leku w niewłaściwe miejsce
ü złamanie igły
ü zasłabnięcie pacjenta
ü powtórne wykonanie zabiegu
ü uszkodzenie naczyń krwionośnych
Przygotowanie leku do podania:
1. sprawdź zlecenie
2. wyjmij odpowiednią ampułkę z lekiem, przeczytaj etykietę (nazwa leku, ilość leku, objętość płynu w ampułce)
3. przygotuj zestaw
- igła 1,2 do pobrania leku z ampułki i odpowiednia igła do podania leku (0,45 – 0,9)
- strzykawka (dobrana do objętości leku (2-10 ml)
- rękawiczki
- płyn do dezynfekcji korka fiolki, ampułki
- gazik
- pojemniki na odpady (pojemnik na igły, worek czerwony na strzykawkę, gaziki i rękawiczki)
4. zdezynfekuj gazikiem nasączonym alkoholem gumowy korek fiolki lub główkę ampułki
5. otwórz opakowanie ze strzykawką i wyjmij ją dotykając tylko tłoka i trzonu
6. otwórz opakowanie z igłą 1,2
7. połącz końcówkę strzykawki z kolorową nasadką igły (nie dotykaj końcem strzykawki opakowania igły!)
8. zdejmij plastikową nasadkę z igły
9. sprawdź jeszcze raz, czy nabierasz właściwy lek i odpowiednią jego ilość
10. trzymając strzykawkę pionowo w dół jedną ręką, a drugą fiolkę lub ampułkę, wsuń w nie igłę.
11. odwróć fiolkę/ampułkę tak, by znalazła się dnem do góry i trzymaj ją palcami: kciukiem i wskazującym, a środkowym przytrzymuj połączenie nasady igły ze strzykawką.
12. drugą ręką trzymaj strzykawkę i pociągając za tłok w swoim kierunku pobierz lek.
13. wyjmij igłę z fiolki/ampułki i wrzuć do pojemnika na igły.
14. nie dotykając końcówką strzykawki do niczego, otwórz opakowanie z igłą, przez którą podasz lek i połącz jak poprzednio strzykawkę z igłą. Nie zdejmuj plastikowej nasadki z igły.
15. możesz podpisać strzykawkę nazwa leku, ale nie jest to konieczne - odłóż strzykawkę z lekiem i igłą na tacę.
Podawanie leków śródskórnie:
Zestaw:
- miska nerkowata
- jałowe gaziki nasączone alkoholem
- suchy gazik
- przygotowany wcześniej lek
Algorytm:
(po powiadomieniu pacjenta o konieczności wykonania zabiegu)
1. sprawdź jeszcze raz zlecenie i upewnij się, że dobrze przygotowałeś właściwy lek
2. umyj ręce
3. załóż rękawiczki
4. wybierz miejsce właściwe dla iniekcji
5. zdezynfekuj skórę przecierając ją trzykrotnie (z góry do dołu) gazikiem z alkoholem (odrzuć do miski nerkowatej)
6. odczekaj 30-60 sekund aż alkohol wyparuje ze skóry
7. weź do ręki strzykawkę z igłą i zdejmij osłonkę plastikową z igły
8. przytrzymaj drugą ręką kończynę pacjenta napinając skórę na niej
9. delikatnym, ale stanowczym ruchem wprowadź igłę do tkanek pod kątem 15° i wstrzyknij powoli lek, aż powstanie pęcherzyk.
10. puść kończynę pacjenta i sięgnij po suchy gazik
11. przyłóż suchy gazik do miejsca wkłucia i usuń igłę (odrzuć do miski nerkowatej ze strzykawką)
12. nie przyciskając przytrzymaj chwilę gazik i odrzuć do miski nerkowatej
13. uporządkuj odpady medyczne, zdejmij rękawiczki, umyj ręce
14. udokumentuj zabieg
15. obserwuj pacjenta
Podawanie leków podskórnie:
8. przytrzymaj drugą ręką kończynę pacjenta ściskając ją kciukiem i palcem wskazującym i robiąc na niej luźny fałd skórny
9. delikatnym, ale stanowczym ruchem wprowadź igłę do tkanek pod kątem 45°
10. przytrzymując igłę w miejscu połączenia ze strzykawką cofnij tłok w swoją stronę (sprawdzasz w ten sposób czy igła nie znajduje się w naczyniu krwionośnym) i wstrzyknij powoli lek
12. nie przyciskając zbyt mocno przytrzymaj chwilę gazik i odrzuć do miski nerkowatej
Podanie leku domięśniowo:
8. przytrzymaj drugą ręką miejsce wkłucia na skórze pacjenta uciskając ją kciukiem i palcem wskazującym i napinając ją, oprzyj rękę na pośladku lub udzie pacjenta, tak by była stabilna
9. delikatnym, ale stanowczym ruchem wprowadź igłę do tkanek pod kątem 90°
11. sięgnij po suchy gazik ręką, którą wcześniej opierałeś na pacjencie
12. przyłóż suchy gazik do miejsca wkłucia i usuń igłę (odrzuć do miski nerkowatej ze strzykawką)
13. nie przyciskając zbyt mocno przytrzymaj chwilę gazik i odrzuć do miski nerkowatej
14. uporządkuj odpady medyczne, zdejmij rękawiczki, umyj ręce
15. udokumentuj zabieg
16. obserwuj pacjenta
Podanie leku dożylnie:
- staza
4. załóż na kończynę pacjenta stazę, zaciskając ją. Poproś by pacjent zaciskał i rozluźniał pięść, aż uwidocznią się żyły
5. wybierz miejsce właściwe dla iniekcji
6. zdezynfekuj skórę przecierając ją trzykrotnie (z góry do dołu) gazikiem z alkoholem (odrzuć do miski nerkowatej)
7. odczekaj 30-60 sekund aż alkohol wyparuje ze skóry
8. weź do ręki strzykawkę z igłą i zdejmij osłonkę plastikową z igły
9. przytrzymaj drugą ręką miejsce wkłucia na skórze pacjenta uciskając ją kciukiem i napinając ją,
10. delikatnym, ale stanowczym ruchem wprowadź igłę do tkanek (kąt zależny od uwidocznienia żyły)
11. przytrzymując igłę w miejscu połączenia ze strzykawką cofnij tłok w swoją stronę (sprawdzasz w ten sposób czy igła znajduje się w naczyniu krwionośnym), zwolnij stazę i odłóż na tacę i wstrzyknij powoli lek obserwując pacjenta
12. sięgnij po suchy gazik ręką, którą wcześniej napinałeś skórę
13. przyłóż suchy gazik do miejsca wkłucia i usuń igłę (odrzuć do miski nerkowatej ze strzykawką)
14. przyciskając mocno przytrzymaj chwilę gazik przylep plastrem lub poleć pacjentowi przytrzymanie go (uniknięcie krwiaka podskórnego)
15. uporządkuj odpady medyczne, zdejmij rękawiczki, umyj ręce
16. udokumentuj zabieg
17. obserwuj pacjenta
!!! Pamiętaj, że leki podawane dożylnie należy rozcieńczyć przed podaniem!!!
Zakładanie wenflonu:
- wenflony o różnej średnicy
- okleina
- gazik z alkoholem
Algorytm
1. sprawdź zestaw, wyjmij wenflon i okleinę z opakowania
4. załóż stazę na ramię pacjenta
5. wybierz żyłę do założenia wenflonu
6. zdezynfekuj miejsce wkłucia
7. weź wenflon do ręki i rozłóż skrzydełka na płasko, trzymaj jak strzykawkę podczas wkłucia
8. napnij palcami skórę poniżej miejsca wkłucia
9. wprowadź wenflon na 1/3 długości do żyły
...
Bejituga