Proces kształtowania się państw, przejście od życia w małych społecznościach do scentralizowanej administracji, stanowi przełomowy moment w historii ludzkości. 5 tys. lat temu w ledwie kilka stuleci powstało państwo faraonów.
Egipt
5 tysięcy lat temu Egipt stał się światową potęgą - jako 1 państwo miał dokładnie określone granice, konkretną religię, centralną administrację, sprawne zarządzanie i intensywne rolnictwo. Taki układ rządzenia krajem przetrwał potem tysiąclecia.
Cywilizacja Egiptu rozwijała się w podobnym czasie co Mezopotamii. Dzieli się go na Egipt Górny (od pierwszej katarakty do początków delty) i Egipt Dolny (w delcie Nilu). Pozbawiony był surowców naturalnych i musiał je zdobywać drogą handlową. Miedź pochodziła z półwyspu Synaj, kość słoniowa i metale szlachetne z terenów położonych na południe od pierwszej katarakty, drewno z Libanu. Centrum politycznym Górnego Egiptu były Teby, a Dolnego - Memfis.
Wydłużony i wąski kształt Egiptu, rzeka będąca głównym szlakiem komunikacyjnym, a także konieczność stworzenia jednolitego systemu irygacyjnego wymusiły zjednoczenie Egiptu znacznie szybciej niż Mezopotamii.
Najważniejsze wydarzenia:
Wg tradycji egipskiej, przekazanej przez Manetona, zjednoczenie Egiptu było dziełem Mensa, założyciela I dynastii pochodzącej z Tanis w środkowym Egipcie (dynastia tynicka).
Okres
Daty
Dynastie
Najważniejsze wydarzenia
Wczesne dynastie
XXXI/XXX – XXVIII/XXVII
I - II
Jednocześnie Górnego i Dolnego Egiptu.
Stare Państwo
XXVIII/XXVII – XII
III - VI
Budowa największych piramid. 2625-2500 p.n.e. - piramidy Cheopsa i Chefrena
I Okres Przejściowy
XXII – XXI
VII - XI (część)
Rozpad Egiptu na niezależne państewka.
Średnie Państwo
XXI – XVIII
(część) XI – XII
Zjednoczenie kraju; stolica – Teby, wzrost wpływów Egiptu w Nubii, Syrii i Palestynie.
II Okres Przejściowy
XVIII – XVI
XIII – XII
Najazd Hyksosów.
Nowe Państwo
XVI – XI
XVIII – XX
Ponowne zjednoczenie kraju (III tys. p.n.e.; inicjatorem Egipt Górny, symbolem tego stała się podwójna korona faraonów); rządy wielkich faraonów – Totmesa III, Amenhotepa IV (Echnatona), Ramzesa II; rozszerzenie wpływów Egiptu w Nubii, Syrii i Palestynie.
1300 p.n.e. - bitwa pod Kadesz, Ramzes II vs. Hetyci
Okres Późny
VII – IV
XXVI – XXX
Wyzwolenie i zjednoczenie Egiptu; 525 p.n.e. - uzależnienie Egiptu od Persji (Kambyzes II)
Epoka grecka
332–30 p.n.e.
dynastia Lagidów, 331 p.n.e. - założenie Aleksandrii, 331-31 p.n.e. - okres ptolemejski
Okres rzymski
30 p.n.e.–395 n.e.
31 p.n.e. - 642 n.e. - okres rzymski i bizantyjski
Pszent – Podwójna korona władców Górnego i Dolnego Egiptu. Powstała z połączenia białej, wysokiej korony Górnego E. (Hedżet) z czerwoną, niską Dolnego E. (Deszeret). Z przodu korony znajdowała się święta kobra (łac. ureusz), umieszczona na czole jako znak boskiej ochrony, symbolizującą boginię Wadżet, czczoną w Dolnym E., oraz sęp, symbol bogini Nechbet z Górnego E.
Królewskie insygnia
Horus, Ozyrys i Izyda.
Egipski amulet przedstawiający sokoła
struktura społeczna: faraon, kapłani, żołnierzy i urzędnicy, kupcy i rzemieślnicy, chłopi, niewolnicy
· Dziedzicznymi władcami starożytnego Egiptu byli faraonowie. Ich władza miała charakter absolutny i silnie usankcjonowany religijnie. Faraon był, bowiem nie tylko królem, głównodowodzącym armią i najwyższym kapłanem, ale zarazem ziemskim wcieleniem boga Horusa (uosabiającego Egipt)
· Wezyr był to urzędnik centralny posiadający ogromne uprawnienia, zarządzający skarbem (polityka fiskalna), rolnictwem, sprawiedliwością i archiwami królewskimi.
· Podział Egiptu na prowincje (nomy) zarządzane przez nomarchów
Pismo klinowe – najstarsza na świecie odmiana pisma, powstała na Bliskim Wschodzie, stworzona najprawdopodobniej przez Sumerów ok. 3500 lat pne.
Pismo egipskie – 4 rodzaje pisma używane w starożytnym Egipcie:
Hieroglify - pismo używane do zapisu najważniejszych spraw państwa i świętych tekstów. Ostatni zapis tym rodzajem pisma pochodzi z 24 sierpnia 394 roku z wyspy File
Hieratyka - uproszczone pismo hieroglificzne używane początkowo przez kapłanów do szybkiego zapisu. Później stało się pismem skrybów. Używane od epoki tynickiej po czasy rzymskie. W schyłkowym okresie używane tylko do zapisywania tekstów religijnych
Demotyka - pismo wywodzące się z hieratyki powstałe w VII wieku p.n.e. służące do zapisu różnorodnych tekstów od umów handlowych, przez dokumenty państwowe po literaturę piękną i formuły magiczne. Obecną nazwę nadał mu Herodot, podczas gdy oficjalne dokumenty z epoki ptolemejskiej nazywały je "pismem ksiąg". Ostatni zapis tym rodzajem pisma pochodzi z 450 roku n.e. z wyspy File
Koptyjski - do zapisu używano alfabetu greckiego z zachowaniem siedmiu znaków ze starożytnego pisma egipskiego. Najstarsze zapisy pochodzą z I i II wieku n.e. - są to egipskie pisma magiczne. W znacznym stopniu zostało wyparte po podboju arabskim w VII wieku n.e.
hieroglify
demotyka - fragment z repliki Kamienia z Rosetty
Kamień z Rosetty
Bogowie Egiptu
religia była wszechobecna w życiu mieszkańców starożytnego Egiptu
Wiara: bogowie o twarzach zwierząt (politeizm), życie pozagrobowe (mumifikacja), II rodzaje: naturalna(piasek), sztuczna(balsamy i procesy medyczne[bogaci]), Sarkofagi - miejsca układania mumii, Piramidy – miejsca spoczynku faraonów
3 oficjalne kosmogonie: świat stworzony przez słońce z żywiołu symbolizującego Nil (chaos)
Początkowo w Egipcie uznawano wielu bogów. Główne wierzenia z wczesnego okresu formalizowały 5 wyraźnych grup terytorialnych
v dziewiątka (Ennead) z Heliopolis, której głównym bogiem był Atum
v ósemka (Ogdoad) z Hermopolis, której głównym bogiem był Re
v Chnum-Satis-Anukis triada z Elefantyny, gdzie głównym bogiem był Chnum
v Amon-Mut-Chonsu triada z Teb, gdzie głównym bogiem był Amon
v Ptah-Sechmet-Nefertum triada Memfis, niezwykła o tyle, że bogowie nie byli powiązani przed sformalizowaniem triady, nadrzędnym bogiem był Ptah
W końcowej fazie, kiedy Egipt znalazł się pod wpływem helleńskim, pozostała triada: Ozyrys, Izyda i Horus oraz ich wróg Set.
W wierzeniach egipskich ludzka dusza istnieje również po śmierci ciała. W celu zachowania tożsamości w istnieniu po śmierci, ciało było balsamowane i mumifikowane.
Istotną rolę odgrywała Księga Umarłych – zbiór prawie dwustu magicznych tekstów, rysunków i pieśni, dopasowywanych każdorazowo do osoby zmarłego, mających ułatwić mu przejście do świata pośmiertnego.
Według późniejszych wierzeń, dusza zmarłego zostaje przyprowadzona przed oblicze Anubisa, a ciężar jego serca – zapisu moralności – jest porównywany z ciężarem pióra Maat – bogini prawdy, sprawiedliwości i porządku. Jeśli wynik wypadnie na korzyść zmarłego, to zmarły jest prowadzony przez Horusa do Ozyrysa, w przeciwnym wypadku jest pożerany przez Ammit (por. Am-heh) – pożeraczkę grzeszników o głowie krokodyla, tułowiu geparda i zadzie hipopotama.
Tutenkhamun, 18th Dynasty
Nefretete z XVII dynastii
Gold Throne Depicting Tutankhamun and Wife
Pharaoh Menkaure with Two Goddesses
Pharaohs of the Sun, Sandstone Image of Akhenaten at Karnak
Tomb of Seti I
Goddes Maat
Horus and Isis to Either Side of Osiris upon a Column, Third Intermediate Period 985-715 BC
Tutankhamun and Ankhesenamun in Garden
Ka Statue of Tutankhamun, c.1332-22 BC 18th Dynasty
...
riochin