PRAWO – uporządkowany zespół norm (reguł postępowania), wydanym przez państwo i zagwarantowanym przymusem państwowym regulującym różnorodne stosunki społeczne (np.majątkowe, rodzinne, osobiste, wynikające z faktu popełnionych przestępstw).

GAŁĘZIE PRAWA:

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA METODY REGULACJI:

Prawo wewnętrzne:

prawo konstytucyjne

prawo cywilne

prawo pracy

prawo karne (eliminuje zachowania aspołeczne)

prawo administracyjne

prawo rodzinne i opiekuńcze

prawo finansowe

Prawo międzynarodowe (Prawo europejskie jest prawem międzynarodowym.)

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA PRZEDMIOT REGULACJI:

Autorskie

Budowlane

Bankowe

Konstytucyjne

Lotnicze

O ruchu drogowym

Podatkowe

Celne

Energetyczne

Kanoniczne

Medyczne

Międzynarodowe

Ochrony środowiska

ŹRÓDŁA PRAWA – akty prawne zawierające przepisy prawa oraz tryb tworzenia takich aktów.

SYSTEM TWORZENIA PRAWA:

System kontynentalny (przepisy „na wyrost”)

Common law (prawo precedensu – rozstrzyganie spraw na podstawie wyroków lub wykonań, jakie były wcześniej)

ŹRÓDŁA POLSKIEGO PRAWA:

powszechnie obowiązujące:

konstytucja (ustawa zasadnicza)

ustawy

ratyfikowane umowy międzynarodowe

rozporządzenia

akty prawa miejscowego (obowiązujące terytorialnie)

wewnętrznie obowiązujące:

uchwały Rady Ministrów

zarządzenia Rady Ministrów

KONSTYTUCJA – (ustawa zasadnicza) zasadniczo wpływa na prawo w państwie.

USTAWY – jak Konstytucja uchwalane są przez Parlament; akty prawne nakładające na obywateli jakieś obowiązki.

RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE – istnieją dwa sposoby ratyfikacji (przez Parlament zatwierdzający umowę lub przez poddanie umowy pod narodowe referendum).

ROZPORZĄDZENIA – są wydawane przez różne organy, na przykład przez Radę Ministrów, Ministra Edukacji itd.; musi mieć delegację ustawową (ustawę uchwaloną wcześniej, ale pozwalającą na dopowiedzenia i regulacje).

ZWYCZAJ PRAWNY – mimo, że jest opisany w aktach prawnych, to obowiązuje.

PRZEPIS PRAWNY – jednostka redakcyjna tekstu aktu prawnego.

NORMA PRAWNA – reguła postępowania (jest zawarta w przepisie prawnym) składa się z:

adresata (do kogo jest adresowana),

dyspozycji (jak adresat ma się zachować, nakaz lub zakaz),

hipotezy (określa okoliczności, w których dyspozycja ma miejsce),

sankcji (co grozi adresatowi, jeśli nie zastosuje się do określonej dyspozycji; kara – odszkodowanie).

CHARAKTER NORM PRAWNYCH:

normy bezwzględnie obowiązujące (w żaden sposób nie mogą być zmienione, np. w prawie karnym, kara za zabójstwo; wyjątkiem jest eutanazja)

normy względnie obowiązujące (np. w prawie cywilnym; przy zawieraniu umów – zamiast dać komuś gwarancję na towar, obniżamy jego cenę)

normy połowicznie bezwzględnie obowiązujące (mogą być zmieniane, ale na korzyść tylko jednej ze stron, np. w prawie pracy dać dodatkowe dni urlopu)

PUBLIKOWANIE AKTÓW PRAWNYCH:

organy promulgacyjne (wydające akty prawne, w Polsce to dziennik Ustaw, Monitor Polski itp.)

znaczenie promulgacji (dopiero promulgacja aktu prawnego oznacza, że ten akt wchodzi w życie)

Żeby akt prawny mógł funkcjonować, musi on zostać opublikowany.

Opublikowanie aktu prawnego jest niezbędne dla wejścia aktu w życie, jednak dopiero po promulgacji.

ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z PROMULGACJĄ:

wejście ustawy w życie (w ustawie jest określona data jej wejścia w życie np. w 2011r., 2 tygodnie od daty publikacji, data publikacji nie jest datą wejścia w życie)

spoczywanie ustawy (od momentu publikacji do momentu jej wejścia w życie następuje okres, w którym zainteresowani mają czas na zapoznanie i przygotowanie się do wejścia ustawy)

ustawa nie działa wstecz (obowiązuje tylko od dnia wejścia w życie)

ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą (jeśli jakaś sfera zagadnień jest już uregulowana, a ktoś chce ją zmienić i wprowadza akt prawny, to ta wcześniejsza ustawa wygasa)

WYKŁADNIA PRAWA

WYKŁADNIA PRAWA – służy w miarę jednakowemu czytaniu i rozumieniu aktów prawnych. Rozróżniamy:

ze względu na podmiot dokonujący wykładni:

autentyczna – interpretacji aktu prawnego dokonuje twórca (np. w ministerstwie finansów)

legalna – interpretacja dokonywana przez organy powoływane do przestrzegania prawa, np. sądy)

praktyczna – interpretacja może być dokonywana przez wszystkich w praktyce (np. sądy lub każdy obywatel)

doktrynalna – stosowana przez naukę; prowadzić może do debat i zmian prawnych (interpretują badacze naukowi)

ze względu na sposób dokonywania wykładni:

językowa/gramatyczna – dosłowny zapis aktu prawnego; dokonujemy analizy w sposób językowy i gramatyczny

historyczna – analiza aktu prawnego, który istniał w historii i wyjaśniał problem

logiczna – np. analiza wnioskowania poprzez analogię; branie zktu prawnego „na logikę”

funkcjonalna

systemowa

ze względu na wynik:

stwierdzająca

rozszerzająca

ścieśniająca

KLAUZULE GENERALNE – są to założenia (czasem trudne lub niemożliwe do określenia) ale mają zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia np. „zasada sprawiedliwości społecznej”, „słuszny interes stron”. W określonym stanie rzeczy, dopiero interpretowane przez sądy dają określony stan prawny.

DOBRA I ZŁA WIARA – przy dobrzej wierze, z góry zakładamy, że druga osoba ma dobre intencje (np. przy kupnie samochodu od innej osoby mamy założenie, że nie jest od kradziony). W stosunkach prawnych powołuje się na dobrą wiarę.

DOMNIEMANIA PRAWNE – w sprawie domniemuje się, że może być tak, jak myślimy, ale niekoniecznie tak musi być.

KONSTYTUCJA – ustawa zasadnicza z 2 kwietnia 1997r.

KONSTYTUCJA JEST TO:

akt prawa o najwyższej mocy prawnej w systemie prawnym danego państwa,

akt określający podstawowe zasady ustroju państwa, regulujący naczelny ustrój organów państwa, zakres ich kompetencji i wzajemne relacje oraz formułujące podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki

akt uchwalany i zmieniany w szczególnej procedurze „trudniejszej” niż procedura ustaw zwykłych.

SYSTEM PRAW, WOLNOŚCI I OBOWIĄZKÓW

PRAWA I WOLNOŚCI OSOBISTE:

Prawo do życia (prawo naturalne)

Nietykalność osobista:

Zakaz poddawania eksperymentom naukowym bez zgody,

Zakaz poddawania torturom,

Zakaz pozbawiania wolności,

Nienaruszalność mieszkalna,

Prawo do rzetelnej procedury sądowej:

Prawo do sądu,

Prawo do obrony (nullum crimen – domniemanie niewinności),

Prawo do ochrony prywatności (życie prywatne, rodzinne, cześć i dobre imię, decydowanie o życiu osobistym);

Wolność przemieszczania się;

Wolność sumienia i religii;

Wolność wyrażania opinii i poglądów;

Prawo do uzyskiwania w Rzeczypospolitej Polskiej azylu lub statusu uchodźcy

PRAWA I WOLNOŚCI POLITYCZNE:

Prawa związane z udziałem w życiu politycznym:

Prawo głosowania (czynne prawo wyborcze)

Prawo kandydowania (bierne prawo wyborcze)

Inicjatywy ustawodawczej (wola grupy ludzi do tego, żeby coś uregulować)

Prawo składania petycji, wniosków i skarg

Wolność zgromadzeń

Wolność zrzeszania się

PRAWA I WOLNOŚCI EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE:

prawo własności

swoboda działalności gospodarczej

wynagrodzenia pracownika

wolności wyboru i wykonywania zawodu i miejsca pracy

prawo do minimalnego wynagrodzenia

prawo do BHP

prawo do wypoczynku

prawo do zabezpieczenia społecznego (zasiłki, świadczenia-emerytury, renty itd.)

prawo do ochrony zdrowia

prawo do nauki

KONSTYTUCYJNE OBOWIĄZKI JEDNOSTKI:

Obowiązek wierności (troska o dobro wspólne, obrona ojczyzny)

Obowiązek przestrzegania prawa

Obowiązek ponoszenia ciężarów świadczeń publicznych (płacenie podatków, składek, itp.)

Obowiązek dbałości o stan środowiska.

PRAWO EUROPEJSKIE

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ – prawo składające się na system prawny Unii Europejskiej.

PODSTAWOWYM PODZIAŁEM PRAWA UE JEST:

Prawo pierwotne – stanowione przez państwa członkowskie jako część prawa międzynarodowego,

Prawo wtórne – stanowione przez organy UE

PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE – zespół norm prawnych regulujących stosunki między państwami, organizacjami międzynarodowymi, podmiotami prawa międzynarodowego.

PRAWO MIĘDZYNARODOWE PRYWATNE- stanowi odrębną gałąź prawną

Za „Konstytucję” współczesnej społeczności międzynarodowej i najważniejszy dokument prawa międzynarodowego uważa się KARTĘ NARODÓW ZJEDNOCZONYCH powołującą do życia ONZ i proklamującą szereg zasad, na których opiera się prawo międzynarodowe. Zobowiązania wynikające z Karty (np. zakaz agresji, zakaz użycia siły, zakaz mieszania się w sprawy wewnętrzne innych państw, nakaz pokojowego rozwiązywania sporów) mają pierwszeństwo przed innymi zobowiązaniami państw członkowskich ONZ.

DZIAŁY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO:

Prawo traktatów (umów międzynarodowych),

Służba zagraniczna (prawo dyplomatyczne i konsularne),

Prawo dotyczące terytorium (morza, rzek międzynarodowych, lotnicze),

Prawo dotyczące ludności (ochrona praw człowieka, zagadnienia obywatelstwa cudzoziemców, ekstradycji, azylu, ochrony uchodźców),

Prawo kosmiczne,

Prawo organizacji międzynarodowych,

Rozwiązywanie sporów międzynarodowych,

Prawo konfliktów zbrojnych (prawo humanitarne),

Międzynarodowe prawo karne.

PODSTAWY OBOWIĄZYWANIA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO:

Koncepcja naturalistyczna – odnosi się do praw natury (np. prawo do istnienia, niepodległości, równości, szacunku i uczestnictwa w obrocie międzynarodowym),

Koncepcja pozytywistyczna – wskazuje, że podstawą obowiązywania prawa międzynarodowego jest wspólna wola państwa.

ŹRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO:

Umowa międzynarodowa (ma postać traktatu),

Zwyczaj międzynarodowy (obowiązywał wcześniej niż umowa, zmobilizował do określenia ich na piśmie; istnieją do dziś).

INSTYTUCJE EUROPEJSKIE

KOMISJA EUROPEJSKA – organ wykonawczy UE

Siedziba – Bruksela

Skład – 27 komisarzy (tylu, ile jest państw), od 01.11.2014r. będzie 2/3 liczby członków Unii. Komisarze nie reprezentują interesów własnych państw.

Prerogatywy, zakres działań:

Bieżące zagadnienia dotyczące funkcjonowania Unii (polityka rolna, gospodarcza, społeczna, obronności, itd.),

Konstruowanie i przedstawienie Radzie lub Parlamentowi Europejskiemu wszystkich aktów prawnych,

Przygotowanie propozycji traktatów i innych aktów prawa międzynarodowego,

Nadzór nad rządami państw członkowskich w sprawie wdrażania zmian prawa poszczególnych krajów wynikających z przystosowania prawa krajowego do ustaleń unijnych,

Prowadzenie negocjacji z krajami kandydującymi do Unii,

Tworzenie białych i zielonych ksiąg (postulaty, kierunki i koncepcje, które „zmieniają rzeczywistość”, np. edukację, obronę, itd.)

Przewodniczący Komisji – wybierany jest przez Parlament na wniosek Rady Europejskiej.

RADA UNII EUROPEJSKIEJ – główny organ decyzyjny UE (w Traktatach figuruje jako Rada)

Siedziba – Bruksela (Luksemburg w kwietniu, czerwcu i październiku)

Organizacja Rady – w zależności od rozpatrywanych spraw składa się z ministrów spraw zagranicznych każdego z państw członkowskich UE (tzw. Rada Ogólna), bądź z takiej samej liczby ministrów innego resortu (tzw. Rada Branżowa np. Rada do Spraw Zagranicznych, Gospodarczych, Finansowych, Środowiska, Rolnictwa i Rybołówstwa.

Kompetencje:

PRAWODAWCZE:

Wydawanie aktów prawotwórczych (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje),

Wydawanie aktów prawnych, nie mających mocy prawnie wiążącej (zalecenia, opinie, memoranda, stanowiska),

Wzywanie Komisji Europejskiej do określonych działań, w tym do inicjatywy ustawodawczej,

Zmiana traktatów założycielskich,

Zawieranie umów międzynarodowych (po negocjacji przez Komisję Europejską)

Decyzje dotyczące wzmocnionej współpracy

KREACYJNE:

Zatwierdzanie list członkowskich Komitetu Ekonomiczno – Społecznego,

Projektowanie budżetu i decydowanie o wydatkach obligatoryjnych,

Koordynowanie polityki gospodarczej w przypadku braku kompetencji wyłącznych UE,

KONTOLNE:

Uprawnienia do kierowania skarg do Trybunału Sprawiedliwości UE o stwierdzenie nieważności aktów prawa UE oraz skargi na bezczynność organów.

Tryb funkcjonowania:

Obrady mogą być tajne lub jawne

Członkowie Rady reprezentują interesy poszczególnych państw,

Przedstawiciele państw muszą uczestniczyć osobiście (wyjątkowo przez pełnomocnika)

Posiedzenia Rady przygotowywane są przez Komitet Stałych Przedstawicieli, składający się z ambasadorów państw członkowskich. Decyzje w mniej kontrowersyjnych sprawach są podejmowane przez Komitet i tylko formalnie zatwierdzane przez Radę.

Przewodniczącym Rady jest Minister z kraju sprawującego aktualnie prezydencję.

RADA EUROPEJSKA – wyznacza ogólne kierunki rozwoju Unii i jej priorytety polityczne.

Skład – głowy państw lub szefowie rządów, przewodniczący i przewodniczący Komisji Europejskiej,

Tryb działania – spotkania dwa razy w ciągu półrocza (ewentualnie nadzwyczajne). Decyzje podejmowane w formie konsensusu, rzadziej w drodze głosowania.

Uprawnienia:

Kreacyjne:

Wybiera Przewodniczącego Rady,

Mianuje Wysokiego Przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa,

Wskazuje kandydata na przewodniczącego Komicji Europejskiej,

...