REHABILITACJA PSYCHIATRYCZNASEMINARIUM
mgr Magdalena Strząska
Rehabilitacja psychiatryczna
Poprawa stanu zdrowia:
Złagodzenie lub ustąpienie objawów
Uzyskanie wglądu
Lepsze rozumienie siebie i swoich związków z innymi ludźmi
Wzrost zdolności i umiejętności, które pozwalają na lepsze radzenie sobie w otoczeniu społecznym
Procesy blisko powiązane, zależą od:
Fazy choroby
Indywidualnej historii chorowania
Cele rehabilitacji i jej kompleksowość
Rehabilitacja obejmuje:
Wszelkie formy oddziaływań psychoterapeutycznych odnoszących się do chorego
Terapię i edukację rodziny
Działania środowiskowe
Cel rehabilitacji:
Wyposażenie chorego z zaburzeniami psychicznymi w umiejętności fizyczne, intelektualne i emocjonalne potrzebne do życia, uczenia się i pracy w społeczności, przy możliwie najmniejszym wsparciu ze strony osób i instytucji zajmujących się zawodowo pomaganiem
Nastawiony na autonomię i niezależne życie
Rehabilitacja:
Obejmuje najważniejsze problemy pacjenta
Wymaga opracowania indywidualnego planu dla każdego chorego
Zasada optymalnej stymulacji
Obniżony u większości chorych próg możliwości adaptacyjnych
Depresja rehabilitacyjna
Skierowana ku środowisku
Ścisła współpraca między oddziałami szpitalnymi i ośrodkami pozaszpitalnymi
Kompleksowy model rehabilitacji
Pozwala na:
Zdobywanie coraz pełniejszej wiedzy o chorobie i sposobach radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych
Przeciwdziałanie nawrotom choroby
Nabywanie coraz szerszych kompetencji społecznych
Nabywanie umiejętności życiowych umożliwiających coraz większą samodzielność, współodpowiedzialność i rzeczywiste dążenie do partnerstwa uznającego ogromny wkład własny
Kompleksowy model rehabilitacji – zasady:
Partnerstwo: odwoływanie się do współpracy z chorym (nie można leczyć i rehabilitować pacjenta bez jego czynnego współudziału)
Jedność metod
Wielostronność oddziaływań
Optymalna stymulacja
Stopniowanie trudności – „krok po kroku”
Powtarzalność oddziaływań
Zasada optymalnej stymulacji w rehabilitacji
Psychoedukacja i trening społecznych kompetencji
Obejmują umiejętności ze wszystkich sfer życia potrzebnych do samodzielnego funkcjonowania
Udział zależy od motywacji własnej pacjentów
Terapeuci:
Własne modelowe funkcjonowanie
Bezpośrednie wzmocnienia
Spontanicznie wyrażana krytyka konkretnego zachowania
Informacje zwrotne
Psychodramatyczne odtwarzanie sytuacji społecznych
Zadania domowe
Trening kompetencji społecznej
Przyjęcie współodpowiedzialności za leczenie
Trening udanej komunikacji w grupie
Trening umiejętności życiowych
Trening w zakresie rozwiązywania problemów rodzinnych
Trening radzenia sobie ze stresem
Trening funkcji poznawczych
Rozszerzenie ekspresji własnej chorych
Tworzenie sieci społecznej (baza dla przenoszenia doświadczeń treningowych do realnego życia)
Znaczenie psychoedukacji w rehabilitacji
Edukacyjno – psychoterapeutyczne interwencje ukierunkowane na informowanie pacjenta i członków jego rodziny na temat choroby i jej leczenia
Cel:
Pomóc zrozumieć chorobę
Bardziej samodzielnie i odpowiedzialnie radzić sobie z chorobą
Wsparcie (od terapeutów i od siebie nawzajem)
Cele psychoedukacji
Poprawa przebiegu choroby poprzez:
Przekaz wiedzy
Przekaz sposobów radzenia sobie z zaburzeniami
Budowanie kultury dialogu
Kształtowanie empatycznej wrażliwości na uczucia uczestników terapii
Cele cząstkowe psychoedukacji
Poprawa wiedzy na temat obrazu choroby, jej przyczyn, przebiegu i możliwości leczenia
Stworzenie wspólnej, funkcjonalnej koncepcji choroby (na bazie modelu podatność na zranienie – stres)
Odciążenie emocjonalne pacjenta, budzenie motywacji u chorego, wspieranie jego długotrwałej gotowości do leczenia
Poprawa zdolności do przezwyciężania kryzysów
Zyskanie przez pacjentów większej pewności siebie (umacnianie)
Wzrost samoskuteczności
Psychoedukacja rodzin/partnerów
Wspieranie kompetencji w postępowaniu z pacjentem w celu polepszenia przebiegu choroby
Umiejętność zwalczania problemów wynikających z choroby w życiu osobistym i społecznym pacjenta oraz jego rodziny jako całości
Poprawa stanu informacji na temat obrazu choroby, jej przyczyn, przebiegu i możliwości leczenia
Stworzenie wspólnej, funkcjonalnej koncepcji choroby
Odciążenie emocjonalne rodziny
Wspieranie długotrwałej gotowości do współpracy
Poprawa zdolności do przezwyciężania kryzysów i do wzajemnego wspierania się w przypadku ich wystąpienia
Psychoedukacja: cele profesjonalistów
Lepsze postrzeganie subiektywnych potrzeb chorych i ich rodzin
Wrażliwość na niezależne od choroby zasoby pacjenta i jego rodziny, które mogą służyć zdrowieniu
Stworzenie bardziej partnerskiej relacji w leczeniu poprzez uzgadnianie i negocjacje
Ekonomizacja przekazu informacji poprzez wykorzystanie grupy
Systematyczne odnoszenie się do ochronnego potencjału rodziny
Rozszerzenie perspektywy dotyczącej różnych możliwości przeżywania i przezwyciężania choroby
Rehabilitacja w warsztacie terapii zajęciowej
Dbanie o indywidualny rozwój każdego uczestnika w zakresie:
Podstawowych umiejętności życiowych
Podstawowych umiejętności społecznych
Umiejętności współżycia w rodzinie
Podstawowych umiejętności zawodowych
Zdolności rozumienia choroby i nabywania skutecznych sposobów radzenia sobie z nią
Zadania warsztatów:
Zapewnienie uczestnikom odpowiedniej formy treningu pracą
Animacja grup pacjentów poszukujących pracy
Utrzymanie kontaktów z uczestnikami, którzy podjęli zatrudnienie i wymagają dalszego wsparcia zespołu terapeutycznego
Udzielanie porad z zakresu prawa socjalnego
Utrzymywanie stałych kontaktów z placówkami lecznictwa psychiatrycznego, centrami rehabilitacji, miejscami pracy chronionej i służbami zatrudnienia
Program „Schizofrenia – Otwórzcie Drzwi”
Łagodzić piętno choroby
Przeciwstawiać się dyskryminacji i wykluczeniu z życia społecznego chorych psychicznie
Dostarczać wiedzy o chorobie
Oswajać społeczny lęk przed niezrozumiałym
Włączać pacjentów i ich krewnych jako partnerów w proces popularyzacji idei i wybranych grup społecznych
Wpływanie na system leczenia
Podnoszenie standardów opieki nad chorymi
Rozwój środowiskowo zorientowanej opieki psychiatrycznej
Mylne i krzywdzące stereotypy:
Schizofrenia jest zawsze chorobą nieuleczalną o niekorzystnym przebiegu
Chorzy na schizofrenię są zwykle agresywni i niebezpieczni
Chorzy na schizofrenię mogą zarazić innych swoim szaleństwem
Osoby na schizofrenię są leniwe i nie można na nich polegać
Schizofrenia jest wynikiem świadomej słabości woli i charakteru („mógłby się z tego otrząsnąć, gdyby tylko chciał”)
Chorzy na schizofrenię zawsze mówią „od rzeczy”, są nieprzewidywalni
Osoby ze schizofrenią są niezdolne do podejmowania racjonalnych decyzji dotyczących własnego życia (np. miejsce zamieszkania)
Stan chorych na schizofrenię stale się pogarsza
Winę za schizofrenię ponoszą rodzice
Cel rehabilitacji – pokonywanie stereotypów
Samopiętnowanie czy raczej uwewnętrznione piętno
Zmiana percepcji własnej osoby poprzez przyjęcie negatywnego społecznego stereotypu, co powoduje:
Utratę nadziei
Brak motywacji do podejmowania aktywności
Większy lęk w kontaktach z innymi
Wycofanie ze środowiska
Badania nad poczuciem własnej wartości – duże różnice indywidualne:
Piętnowani nie uwewnętrzniają, en masse, negatywnego wizerunku samych siebie
Poczucie wartości może być zmienne w czasie
Zmiana poczucia wartości może zaistnieć poprzez pojawienie się ważnych informacji i znaczenia określonej sytuacji dla danej osoby
Samoocena nie jest stabilną cechą osoby, lecz jest konstruowana w określonej sytuacji, w zależności od znaczenia nadawanego jej przez „ja”.
Strategie modyfikacji piętna: protest, edukacja i kontakt.
Najbardziej skuteczną metodą modyfikacji piętna: kontakt.
Istotne „czynniki działające” w rehabilitacji
„Aktywna pomoc” w zrozumieniu i pokonywaniu problemów. Wszystkie formy terapeutyczne, które pozwalają lepiej radzić sobie ze stresem.
Perspektywa edukacyjna – lepsze rozumienie własnych przeżyć i zachowań (często odległe od rzeczywistości) przez wspólne, współodczuwające „przetestowanie” wzorów przeżywania i myślenia.
„Orientacja na zdrowienie” – aktywacja zasobów i posiadanych umiejętności (koncentrując się automatycznie na deficytach, działamy nieskutecznie).
„Aktualizacja problemów”, praca „tu i teraz” (opisywanie i rozwiązywanie problemów) – taki model ujawnia siły i słabości, zdolności uczenia się.
Techniki niewerbalne
Komunikacja niewerbalna i jej znaczenie
Techniki niewerbalne jako zabawa
Cele stosowania technik niewerbalnych
Przykłady kliniczne
Ćwiczenia
Komunikacja:
Funkcja referencyjna – odnosi się do przedmiotu konwersacji
Funkcja transakcyjna – określa naturę społecznej interakcji między uczestnikami
Funkcja transakcyjna: powiązana z komunikacją niewerbalną
Aspekt transakcyjny jest stale obecny
Kontekst i swoistość
Komunikacja zawsze ma miejsce
Łączenie interwencji psychomotorycznych, pozawerbalnych i werbalnych:
Psychoterapia zorientowana na proces
Muzykoterapia
Artepsychoterapia
Terapia tańcem
Choreoterapia
Komunikat niewerbalny: szczególnie istotny, gdy odnosi się do sfery uczuć i relacji
Narzędzia niewerbalne stosowane także w pracy z konstruktami pochodzącymi z okresu przedwerbalnego
Nieświadomy charakter komunikacji niewerbalnej – zdecydowana część niewerbalnych komunikatów odbywa się poza świadomością i kontrolą
Systemy komunikacji niewerbalnej: proksemiczna, dotyk, wygląd fizyczny, komunikacja wokalna, komunikacja ciałem, ekspresja twarzy, zachowania wzrokowe
Wskazują na zainteresowanie i pobudzenie, inicjują i regulują intensywność relacji, komunikują emocje, określają status oraz wagę relacji
Lata 60. XX wieku – określenie technik niewerbalnych terminem „psychogimnastyka”
Zapożyczenie z języka czeskiego, gdzie psychogimnastyka powstawała
Inaczej: techniki ustrukturowane, techniki kreatywne, psychozabawa
Pacjenci: mają wejść w spontaniczny, swobodny stan zabawy, poprzez którą odkrywają i odbudowują zdeformowane części self
Robią to w grupie i dzięki niej
Rozumienie zabawy oraz jej roli w powstawaniu zdrowej osobowości (wg Winnicotta)
Psychogimnastyka:
Wzmacnia spójność grupy
Daje podwaliny pod budowę matrycy grupowej (daje bezpieczeństwo i poczucie wspólnego zaufania)
...
ABCneuropsychologia