Dominik KRYZIA
Energia elektryczna jest postrzegana jako dobro o charakterze strategicznym. Obecnie na świecie do jej produkcji wykorzystuje się głównie paliwa kopalne, których złoża systematycznie się wyczerpują. Wysokie uzależnienie energetyki od kopalnych surowców energetycznych sprawia, że wszelkie zakłócenia na rynkach tych surowców są przenoszone na rynek energii elektrycznej. Dlatego ograniczenia dostaw lub znaczące wahania cen kopalnych nośników energii powodują wzrost kosztów wytwarzania energii elek-trycznej, co może prowadzić do destabilizacji gospodarki. Z tego powodu dywersyfikacja nośników energii i źródeł dostaw jest bardzo ważnym elementem polityki energetycznej zmierzającej do zapewnienia właściwego poziomu bezpieczeństwa energe-tycznego. Równie ważnym elementem polityki energetycznej powinno być zapewnienie optymalnej struktury produkcji energii elektrycznej, zwłaszcza gdy dominuje w niej produkcja oparta na kopalnych surowcach energetycznych, ponieważ możliwa jest minimalizacja ekspozycji na wahania cen paliw poprzez wybór efektywnej struktury. Bezpieczeństwo energetyczne można rozu-mieć jako zapewnienie wiarygodnych i nieprzerwanych dostaw energii w ilości wystarczającej do zaspokojenia bieżących i per-spektywicznych potrzeb gospodarki po rozsądnej cenie przy minimalnym oddziaływaniu na środowisko i warunki życia spo-łecznego. W tej definicji można wyróżnić cztery wymiary bezpieczeństwa energetycznego, to jest: fizyczny, ekonomiczny, środowiskowy i społeczny. Polska ma unikatową w skali międzynarodowej strukturę produkcji energii elektrycznej, w której przeważają elektrownie cieplne opalane węglem. Dominujący udział paliw stałych w krajowej strukturze produkcji energii ele-ktrycznej korzystnie wpływa na poziom bezpieczeństwa energetycznego w wymiarze fizycznym i ekonomicznym. Jednak ze wzglę-du na dużą emisję substancji szkodliwych bezpieczeństwo energetyczne w wymiarze środowiskowym kształtuje się na niskim poziomie. Ponadto obowiązek ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i związane z tym wprowadzenie uprawnień do emisji CO2 ma coraz większy wpływ na poziom bezpieczeństwa energetycznego w wymiarze ekonomicznym i społecznym. Ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że istnieje niepewność co do poziomu bezpieczeństwa energetycznego nawet w przypadku produkcji energii opartej na krajowych zasobach paliw kopalnych. Źródła energii odnawialnej, pomimo że aktualnie – ze względu na wysokie koszty i niski potencjał w Polsce – mają niewielki udział w krajowej produkcji energii elektrycznej, to mogą obniżać ryzyko portfela w sposób opłacalny, zwiększając tym samym bezpieczeństwo energetyczne. Podstawowym problemem jest zidentyfikowanie i okre-ślenie czynników ryzyka, a następnie uwzględnienie ich w strukturze produkcji energii elektrycznej poprzez taką jej zmianę, aby uzyskać optymalny poziom bezpieczeństwa energetycznego.
Kluczową rolę dla bezpieczeństwa elektroenergetycznego pełni regulator. Od jego strategii zależy rentowność poszczególnych seg-mentów rynku elektroenergetycznego. Poprzez dobór bodźców przekazuje on sygnały, które elementy wymagają w danym okresie szczególnej troski, które rynek przekształca w nową strukturę mixu energetycznego. Podobnie ważną rolę odzwierciedla decydent polityczny, który jest odpowiedzialny za całościową architekturę mixu energetycznego w Polsce. Obecnie system administracyjny nie odzwierciedla planów rządu i wyzwań stojących przed sektorem elektroenergetycznym. W ciągu ostatnich kilku lat wiele krajów europejskich zdecydowało się usprawnić koordynację działań w stosunku do energetyki poprzez wyodrębnienie osobnego ministerstwa energetyki i klimatu. Tak stało się m.in. we Francji, Wielkiej Brytanii, we Włoszech i w Hiszpanii. Podobna ewolucja powinna mieć miejsce w Polsce.
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz o zmianie innych ustaw implementuje dyrektywę 2005/89/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 stycznia 2006 r. dotyczącą działań na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i inwestycji infrastrukturalnych (Dz. Urz. WE L 33 z 4.02.2006, str. 22). Projekt zawiera również zmiany służące wdrożeniu zmian rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1228/2003/WE z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie warunków dostępu do sieci w odniesieniu do transgranicznej wymiany energii elektrycznej (Dz. Urz. WE L 176 z 15.07.2003, str. 1, z późn. zm.) wprowadzonej decyzją Komisji z 9 listopada 2006 r. (Dz. Urz. WE L 312 z 11.11.2006). W związku z implementacją ww. dyrektyw i doświadczeniami z funkcjonowania dotychczasowych rozwiązań w projekcie uregulowano następujące kwestie:
1) Umożliwienie operatorom systemów elektroenergetycznych podejmowania skutecznych i efektywnych działań w sytuacji wystąpienia niedoborów mocy energii elektrycznej w systemie.
Obowiązujący tryb wprowadzania ograniczeń przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia nie przewiduje możliwości ich wcześniejszego wprowadzenia przez operatora w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii.
Projekt ustawy wprowadza tryb postępowania i obowiązki operatorów oraz użytkowników systemu w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej.
Przyznaje operatorowi systemu przesyłowego elektroenergetycznego prawo do wprowadzania, w przypadku wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej przed wejściem w życie rozporządzenia Rady Ministrów wprowadzającego te ograniczenia.
Wskazuje Prezesa URE jako organ opiniujący zasadność wprowadzenia przez operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego ograniczeń.
Określa zasady odpowiedzialności za szkody powstałe w wyniku wprowadzenia przez operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej.
2) Wprowadzenie podziału kompetencji i nałożenie odpowiedzialności za zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej na wszystkich istotnych użytkowników systemu elektroenergetycznego oraz organy administracji publicznej.
Rozdzielenie działalności operatorskiej od działalności związanej z dostarczaniem energii elektrycznej wymaga przeniesienia części odpowiedzialności za bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej z operatora systemu przesyłowego na dostawców tej energii i organy administracji publicznej oraz podziału odpowiedzialności za bezpieczeństwo pracy sieci pomiędzy operatorów systemów przesyłowych i systemów dystrybucyjnych.
W projekcie ustawy wyraźnie wskazano, że operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego realizuje w pierwszej kolejności działania służące zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, a także, że środki wypracowane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej jakie osiąga przeznacza w pierwszej kolejności na ten cel.
Operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego określa w instrukcji ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej wymagania i wskaźniki w zakresie bezpieczeństwa pracy sieci oraz zapewnia ich dotrzymanie. Cała instrukcja będzie podlegała zatwierdzeniu przez Prezesa URE.
Nakłada się na przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej obowiązki w zakresie wytwarzania i utrzymywania rezerw mocy wytwórczych, sporządzania prognoz dotyczących m.in. przedsięwzięć w zakresie modernizacji, rozbudowy i budowy nowych źródeł energii elektrycznej, współpracy z operatorami systemu, informowania o zużyciu i stanie zapasów paliw oraz ich zmniejszeniu i odbudowie w określonym terminie.
Nadzór właścicielski nad operatorami systemu przesyłowego zostaje przeniesiony na ministra właściwego do spraw gospodarki ustawowo dotychczas odpowiedzialnego za bezpieczeństwo energetyczne kraju.
3) Zagwarantowanie wyznaczenia operatora systemu dla wszystkich sieci i instalacji gazowych i elektroenergetycznych oraz zapewnienie im niezależności funkcjonowania.
Zgodnie z prawem każdy element systemu elektroenergetycznego lub gazowego powinien posiadać operatora systemu odpowiedzialnego za realizację zadań nałożonych w ustawie – Prawo energetyczne na operatorów systemu. W praktyce wymóg ten nie jest w pełni realizowany, zwłaszcza w odniesieniu do małych sieci dystrybucyjnych i magazynów paliw gazowych. Projektowana ustawa wprowadza w tym zakresie zmiany i pozwoli na uporządkowanie tej kwestii.
W projekcie ustawy na przedsiębiorstwo energetyczne będące właścicielem sieci przesyłowej, sieci dystrybucyjnej, instalacji magazynowania paliw gazowych lub instalacji skroplonego gazu ziemnego został nałożony obowiązek złożenia wniosku o wyznaczenie go operatorem systemu lub wystąpienia z wnioskiem do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki o wyznaczenie innego przedsiębiorstwa energetycznego będącego operatorem systemu, operatorem dla tej sieci lub instalacji. W przypadku braku wniosku właściciela sieci Prezes Urzędu Regulacji Energetyki będzie mógł wyznaczyć operatora systemu z urzędu spośród innych podmiotów biorąc pod uwagę ich efektywność ekonomiczną, skuteczność zarządzania systemami gazowymi lub elektroenergetycznymi, bezpieczeństwo dostaw paliw gazowych lub energii elektrycznej oraz spełnianie warunków niezależności.
Na terytorium RP wyznaczony będzie tylko jeden operator systemu przesyłowego albo systemu połączonego elektroenergetycznego lub gazowego.
4) Zobowiązanie Prezesa URE do przygotowania (co 2 lata) raportu o warunkach wykonywania działalności przez przedsiębiorstwa energetyczne, w tym propozycji zmian przepisów określających warunki funkcjonowania systemu elektroenergetycznego i zasad kształtowania taryf dla energii elektrycznej, służących rozwojowi zdolności wytwórczych i przesyłowych energii elektrycznej.
Ponadto w projekcie wprowadza się następujące zmiany:
5) Usprawnienie procedury zmiany sprzedawcy paliw gazowych lub energii.
Zapewnienie konkurencyjnych cen energii elektrycznej kształtowanych na rynku energii wymaga wprowadzenia przejrzystych i jednolitych w kraju procedur zmiany sprzedawcy.
W ustawie wprowadzono podstawowe zasady zmiany sprzedawcy energii elektrycznej. Sprzedawca paliw gazowych lub energii został zobowiązany do sporządzania i publikowania ofert sprzedaży tych paliw.
6) Ograniczenie działań spekulacyjnych przy rezerwowaniu mocy przyłączeniowej farm wiatrowych w systemie elektroenergetycznym.
maniekchomikuj