Uregulowana kazuistycznie, zawiera luki i niedokładności.
Art. 72.
§ 1. Za nadpłatę uważa się kwotę:
1) nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku;
2) podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej;
3) zobowiązania zapłaconego przez płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji, o której mowa w art. 30 § 4, określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej;
4) zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej.
§ 2. Jeżeli wpłata dotyczyła zaległości podatkowej, na równi z nadpłatą traktuje się także część wpłaty, która została zaliczona na poczet odsetek za zwłokę.
Nadpłata dotycząca podatnika – ogólnie brak podstaw do świadczenia w całości bądź w części:
a) kwota nienależnie zapłacona – świadczona bez podstawy prawnej;
b) kwota nadpłacona – do świadczenia podatnik był zobowiązany (istniała podstawa prawna) ale w niższej kwocie;
Czy w przypadku nadpłaty można w ogóle mówić o podatku?
Każda kwota inna niż wynikająca z przepisów nie ma cechy podatku, powinna być ona określona nadpłatą ponad kwotę podatku.
Uwzględniając powyższą uwagę organy podatkowe nie pozwalały na zwrot odsetek za zwłokę od nadpłaconego podatku – zwracały tylko podatek nadpłacony ale nie odsetki. Sądy dokonywały zwrotu odsetek, co zmusiło organy podatkowe do zmiany postępowania ale te dalej nie przyznawały podatnikom innych praw, w tym oprocentowania nadpłaconych odsetek (forma odsetek za zwłokę). Po nowelizacji art. 72 § 2 OP przesądzono obowiązek oprocentowania nadpłaty odsetek na równi z nadpłaconym podatkiem.
Nadpłata legalna – nadpłata wynikająca z uiszczenia kwoty zgodnie z prawem, powstająca w związku z określonym mechanizmem poboru podatku – systemem zaliczek, np. w podatku dochodowym, akcyzowym, VAT. Definicja legalna nadpłaty w art. 72 nie obejmuje nadpłat legalnych.
Przykład:
dochód roczny = 200j.
Po pobraniu zaliczek od dochodu 400j. w ciągu 10 mies. Powstanie nadpłata, gdyż podatek należy pobrać od kwoty 200j.
Inne nadpłaty mieszczące się w definicji ustawowej, do których nie można jednak zastosować dalszych przepisów OP:
Zwrotu tych nadpłat dokonuje się w oparciu o przepisy prawa budżetowego (przepisy wykonawcze ustawy o finansach publicznych). Przed ich powstaniem stosowano reguły bezpodstawnego wzbogacenia.
Moment powstania nadpłaty – art. 73 OP - kazuistyczny
Art. 73.
§ 1. Nadpłata powstaje, z zastrzeżeniem § 2, z dniem:
1) zapłaty przez podatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej;
2) pobrania przez płatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej;
3) zapłaty przez płatnika lub inkasenta należności wynikającej z decyzji o jego odpowiedzialności podatkowej, jeżeli należność ta została określona nienależnie lub w wysokości większej od należnej;
4) wpłacenia przez płatnika lub inkasenta podatku w wysokości większej od wysokości pobranego podatku;
5) zapłaty przez osobę trzecią lub spadkobiercę należności wynikającej z decyzji o odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy, jeżeli należność ta została określona nienależnie lub w wysokości większej od należnej.
6) (uchylony).
§ 2. Nadpłata powstaje z dniem złożenia:
1) zeznania rocznego – dla podatników podatku dochodowego;
2) deklaracji podatku akcyzowego – dla podatników podatku akcyzowego;
3) deklaracji o wpłatach z zysku za rok obrotowy – dla jednoosobowych spółek Skarbu Państwa i przedsiębiorstw państwowych;
4) deklaracji kwartalnej dla podatku od towarów i usług – dla podatników podatku od towarów i usług.
Znaczenie terminów z art. 73 – przy ustalaniu wysokości oprocentowania nadpłaty, które liczy się od momentu powstania nadpłaty; nie wszystkie nadpłaty są oprocentowane.
Dochodzenie zwrotu nadpłat – R. X, Dz. III OP – tryb szczególny stwierdzenie nadpłaty, który nie przysługuje wszystkim podmiotom. Podatnik/płatnik/inkasent może wystąpić do organu podatkowego o stwierdzenie nadpłaty tylko gdy takie uprawnienie wynika z art. 75 OP.
Do nadpłat legalnych nie ma zastosowania tryb stwierdzenia nadpłaty – organ podatkowy sam jest zobowiązany do zwrotu nadpłaty.
Gdy nadpłata nie jest objęta trybem z art. 75 OP podatnik składa wniosek o zwrot nadpłaconego podatku.
Tryb stwierdzania nadpłaty:
1) Podatnik składa wniosek o stwierdzenie nadpłaty;
2) Organ podatkowy rozpatruje wniosek i gdy nie budzi on wątpliwości – od razu zwraca się nadpłaconą kwotę; jeżeli niezbędne są wyjaśnienia organ podatkowy prowadzi postępowanie kończące się wydaniem decyzji (także odmownej);
Oprocentowanie nadpłat – w wysokości odsetek za zwłokę, co do zasady zawsze przysługuje gdy wynika z winy organu podatkowego.
Wyłączenia:
· gdy oprocentowanie byłoby bardzo niskie – nie będzie podlegało zwrotowi;
· jeżeli wysokość oprocentowania nie przekracza kwoty upomnienia – nie przysługuje;
· nadpłaty legalne i wynikłe z winy podatnika– oprocentowanie nalicza się tylko gdy organ nie zwróci nadpłaty w terminie;
Zaliczanie nadpłat – kolejność:
1. Na poczet istniejącej zaległości podatkowej;
2. Zwrot, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie na poczet bieżących zob.
Prawo do zwrotu nadpłaty wygasa po upływie 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin zwrotu; można bieg tego terminu przerwać przez złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty.
Zwrot nadpłaty nie przysługuje, choć żaden przepis tego nie wyłącza – w orzecznictwie dotyczącym podatków konsumpcyjnych (akcyza, VAT):
· podatki te z założenia obciążają konsumentów, są nakładane na producentów/zbywców, doliczane do cen i przerzucane na konsumenta;
· jeżeli w wyniku błędu wykładni prawa podatkowego podatnik uiści podatek to nastąpi jego przerzucenie na konsumenta;
· WSA rozstrzygały, pod wpływem orzecznictwa unijnego, że zwrot tej nadpłaty nie przysługuje, bo podatnik już go uzyskał w cenie towaru;
· NSA zakwestionował tą linię orzecznictwa, bo państwo było w jej myśl bezpodstawnie wzbogacone i nakazał zwrot;
Co do zasady odpowiada podatnik, ale OP ustanawia odp. innych osób pozostających w określonej relacji z podatnikiem.
Względy ustanowienia odp. os. trzecich:
· Podatnik przetransferował określone kwoty na rzecz os. trzecich i uszczuplił swój majątek;
· Gdy istnieją między podatnikiem a os. trzecią określone relacje ekonomiczne ułatwiające uniknięcie opodatkowania;
· Gdy działanie os. trzecich doprowadziło do tego, że podatnik nie uiścił podatku (np. członkowie zarządu a spółka kapitałowa);
· Osoby, które zgodziły się na poniesienie odpowiedzialności (gwarant, poręczyciel);
Ogólne zasady odpowiedzialności osób trzecich:
1. Art. 107 § 1 – odpowiadają wyłącznie osoby wymienione a Rozdziale XV OP – numerus clausus odpowiedzialności osób trzecich.
Od tej zasady jest przewidziany jeden wyjątek – małżonkowie pozostający we wspólności majątkowej – odpowiadają do majątku wspólnego. Ponieważ nie jest to odpowiedzialność os. trzeciej wg art. 107 OP, małżonek nie będzie miał praw przysługujących os. trzeciej – w praktyce będzie pozbawiony prawa do obrony.
SN orzekł, że w niektórych sytuacjach nie jest wykluczane stosowanie actio Pauliana, co budzi kontrowersje w kontekście treści art. 107.
2. Odpowiedzialność całym majątkiem (obecnym i przyszłym) oraz solidarnie z podatnikiem.
Odp. solidarna w OP jest uregulowana swoiście:
Art. 108
§ 4. Egzekucja zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności podatkowej
osoby trzeciej może być wszczęta dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku
podatnika okazała się w całości lub w części bezskuteczna.
Odpowiedzialność solidarna o subsydiarnym charakterze (bezskuteczność egzekucji nie jest przesłanką solidarności!! - ona istnieje od początku)
Decyzja o odpowiedzialności os. trzecich może być wydana także przed wszczęciem egz. wobec podatnika; termin początkowy jej wydania określa art. 108 § 2 OP:
§ 2. Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej nie może zostać wszczęte przed:
1) upływem terminu płatności ustalonego zobowiązania;
2) dniem doręczenia decyzji:
a) określającej wysokość zobowiązania podatkowego,
b) o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta,
c) w sprawie zwrotu zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług,
d) określającej wysokość należnych odsetek za zwłokę;
3) dniem wszczęcia postępowania egzekucyjnego – w przypadku, o którym mowa w § 3.
§ 3. W razie wystawienia tytułu wykonawczego na podstawie deklaracji, na zasadach przewidzianych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, przed orzeczeniem o odpowiedzialności osoby trzeciej nie wymaga się uprzedniego wydania decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego i decyzji, o której mowa w art. 53a.
3. Zakres odpowiedzialności os. trzecich:
· Do kwoty samego podatku;
· Do wysokości kosztów postępowania egzekucyjnego;
· Mogą odpowiadać za: podatki niepobrane lub niewpłacone przez płatników/inkasentów; niezwrócone w terminie zaliczki od naliczonego podatku VAT
· Niektóre przepisy mogą wprowadzać dalsze ograniczenia zakresu odpowiedzialności
· 1798/1799 – Anglia – pierwszy podatek dochodowy; pierwotnie miał mieć charakter przejściowy; klasowy – obciążał klasy najbogatsze; pod. cedularny (ang. schedule) – opodatkowany był dochód z konkretnych źródeł przychodów, ustawa ustalała katalog źródeł przychodów, które podlegały opodatkowaniu i dla każdego z nich odrębne reguły wymiaru podatku i stawki podatkowe; pierwotnie był liniowy i proporcjonalny.
· Po I WŚ stawki gwałtownie wzrosły i niezbędna była reforma – obniżono stawki i wprowadzono podatek od ogółu (sumy) dochodów podatnika obok podatku cedularnego, zaczęto wprowadzać progresję podatkową.
· Po II WŚ pozostawiono jedynie podatek od całości dochodów (unitarny), wyeliminowano system podatku cedularnego.
· Obecnie – podatek od dochodów osobistych, obciąża osoby fizyczne; w połowie XIXw. powstał podatek obciążający dochód osób prawnych (pierwotnie stosowano podatek cedularny od osób fizycznych ale szybko zarzucono ten sposób i wprowadzono regulację odrębną).
Stosunek podatku dochodowego od os. fiz. do podatku dochodowego od os. pr.
Modele:
1. Całościowe opodatkowanie dochodu spółki a następnie opodatkowanie wypłaconego wspólnikom dochodu;
2. Opodatkowanie całego dochodu spółki stosunkowo niskim podatkiem a następnie opodatkowanie wypłaconego wspólnikom dochodu także stosunkowo niskim podatkiem; suma podatków dawała odpowiednik jednokrotnego opodatkowania;
3. Opodatkowanie dochodu spółki, który nie został jeszcze wypłacony a następnie opodatkowanie dochodu u wspólnika, który uzyskuje tzw. kredyt podatkowy – może odliczyć podatek zapłacony przez spółkę, unikając podwójnego opodatkowania; obecnie stosowany w Polsce
Współczesny polski system podatków dochodowych wykształcił się wraz z uchwaleniem ustaw o podatku dochodowym od osób fizycznych (1991r.) oraz o podatku dochodowym od osób prawnych (1989r., nowa ustawa 15 II 1992r).
Art. 1.
Ustawa reguluje opodatkowanie podatkiem dochodowym dochodów osób fizycznych.
Osoba fizyczna na gruncie ustawy jest rozumiana zgodnie z kc. W podatku od osób prawnych opodatkowaniu podlegają jedynie osoby prawne i spółki kapitałowe oraz ułomne osoby prawne z wyjątkiem spółek osobowych (nie są one podatnikiem podatku dochodowego). Opodatkowanie spółek osobowych opiera się o koncepcję tzw. spółek transparentnych – nie mają zdolności podatkowoprawnej a ich dochód uznaje się za dochód ich wspólników i to oni płacą podatek stosownie do uczestnictwa w zyskach spółki.
Status podatkowy osoby fizycznej:
1. Miejsce zamieszkania
na terytorium RP – nieograniczone opodatkowanie, na terytorium RP opodatkowaniu podlegają wszelkie dochody takich osób bez względu na położenie ich źródła (tzw. zasada opodatkowania dochodów światowych);
poza terytorium RP – opodatkowaniu podlegają jedynie te dochody, których źródło znajduje się na teryt. RP.
Ustalanie m-ca zamieszkania – autonomiczna od kc regulacja
Art. 3.
1a. Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:
1) posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
2) przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Jak liczyć przybywanie (pobyt)? Czy wliczać wszystkie dni czy tylko pełne doby? Brak regulacji ustawowej – należy liczyć wszystkie dni (włącznie z dniem przyjazdu i wyjazdu).
W przypadku umów m-nar. o zapobieżeniu podwójnemu opodatkowaniu są określone reguły liczenia pobytu, które znajdą zastosowanie, gdy brak umowy – podatnik jest „poszkodowany”.
2. Dochód osiągany na terytorium RP dla osób nie mających m-ca zamieszkania na terytorium RP – brak reguł m-nar.; enumeratywne wyliczenie w ustawie dochodów podlegających opodatkowaniu:
2b. Za dochody (przychody) osiągane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się w szczególności dochody (przychody) z:
1) pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia;
2) działalności wykonywanej osobiście na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia;
3) działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
4) położonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieruchomości, w tym ze sprzedaży takiej nieruchomości.
Taka regulacja może prowadzić do podwójnego opodatkowania; ponadto art. 29 poddaje bezwzględnemu opodatkowaniu kolejne rodzaje dochodów, co faktycznie poszerza katalog z art. 3 ust. 2b
3. Międzynarodowe immunitety podatkowe – określone osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych i konsularnych nie podlegają opodatkowaniu w RP z tytułu osiągania dochodów w innych państwach. Pierwotnie wynikało to ze zwyczaju m-nar., obecnie są to normy skodyfikowane w konwencjach międzynarodowych. Ustawa podatkowa odwołuje się do tych regulacji.
3. Od podatku dochodowego od dochodu uzyskanego ze źródeł przychodów położonych za granicą wolni są członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz inne osoby korzystające z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych lub konsularnych na podstawie umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych, jak również członkowie ich rodzin pozostający z nimi we wspólnocie domowej, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
4. ...
katybekier