AKSJOMATY TERAPII POZNAWCZEJ dla zaburzen nerwicowych i wstę.doc

AKSJOMATY TERAPII POZNAWCZEJ (Alford, Beck, 1997)

1.      Podstawowym elementem funkcjonowania psychologicznego lub procesu adaptacyjnego są struktury poznawcze odpowiedzialne za „nadawanie znaczenia”, nazwane „schematami”. „Znaczenie” odnosi się do subiektywnej interpretacji danego kontekstu sytuacyjnego, oraz do relacji pomiędzy osobą a tym kontekstem.

2.      Nadawanie znaczenia (zarówno na poziomie procesów działających automatycznie jak na poziomie przemyślanych decyzji) pełni funkcję kontrolowania rozmaitych psychologicznych systemów (np. behawioralnego, emocjonalnego, uwagi i pamięci). Tak więc, znaczenie aktywizuje strategie adaptacji.

3.      Oddziaływanie pomiędzy systemami poznawczymi a innymi systemami są interaktywne.

4.      Każda kategoria znaczenia ma implikacje , które są przekładane na specyficzne wzorce emocji, uwagi, pamięci, i zachowania. Stanowią one „specyficzne zawartości poznawcze”.

5.      Chociaż znaczenia są raczej konstruowane przez osobę, niż są składnikami istniejącej wcześniej rzeczywistości, są one właściwe bądź niewłaściwe ze względu na relację do danego kontekstu lub celu. Wtedy, gdy występują „poznawcze zniekształcenia” lub „uprzedzenia”, to znaczenia są dysfunkcjonalne lub dezadaptacyjne (z punktu widzenia aktywizowanych systemów). Zniekształcenia poznawcze obejmują błędy w poznawczej treści (znaczeniu), poznawczym przetwarzaniu informacji (opracowaniu znaczenia) lub obaw rodzaje błędów.

6.      Jednostki mają predyspozycje do tworzenia specyficznych błędnych konstruktów poznawczych (zniekształceń poznawczych). Takie predyspozycje do specyficznych zniekształceń poznawczych określane są mianem „poznawczych podatności”. Specyficzne poznawcze podatności predysponują jednostkę do specyficznych zespołów objawowych; poznawcza specyficzność i poznawcza podatność są ze sobą wzajemnie powiązane.

7.      Psychopatologia jest wynikiem skonstruowanych dezadaptacyjnych (zakłócających adaptacyjne procesy) znaczeń i odnoszących się do samego siebie (self), kontekstu środowiskowego (doświadczenie osobiste) i przyszłości (cele). Te trzy wymiary zwane są triadą poznawczą. W każdym klinicznym zespole objawowym pojawiają się charakterystyczne, nieprzystosowawcze znaczenia skojarzone ze składnikami triady poznawczej. W depresji wszystkie trzy komponenty są interpretowane negatyw­nie. W stanach lękowych własne „ja" jest postrzegane jako nieade­kwatne (z powodu ubogich zasobów wewnętrznych), kontekst sy­tuacyjny jest postrzegany jako niebezpieczny a przyszłość jawi się jako niepewna. W gniewie i zaburzeniach paranoicznych własne „ja" jest interpretowa­ne jako ofiara złego traktowania przez innych, a świat jest widzia­ny jako niesprawiedliwy i pozostający w opozycji do potrzeb pod­miotu. W ten sposób specyficzna zawartość poznawcza jest ściśle związana z triadą poznawczą.

8.      Istnieją dwa wymiary znaczenia: a) obiektywne lub „powszechne znaczenie" wydarzenia, które może mieć niewiele istotnych implikacji dla jednostki oraz b) osobiste lub „prywatne znaczenie". Osobiste znaczenie, w odróżnieniu od „powszechne­go", zawiera implikacje, poziom istotności lub uogólnienia, wyni­kające z zaistnienia danego wydarzenia (Beck, 1976: 48). Osobi­sty lub prywatny wymiar znaczenia był wcześniej prezentowany jako koncepcja „domeny osobistej" (Beck, 1976: 56).

9.      Istnieją trzy poziomy procesów poznawczych: a) poziom przed­świadomy, nieintencjonalny, automatyczny („myśli automatyczne"); b) poziom świadomy oraz c) poziom metapoznawczy, który zawiera odpowiedzi „realistyczne” lub „racjonalne” (adaptacyjne). Wszystkie z wyróżnionych poziomów pełnią użyteczne funkcje, ale  poziom świadomy jest podstawowym obszarem zainteresowania z punktu widzenia klinicznej poprawy osiąganej w psychoterapii.

10.  Schematy powstawały e celu ułatwienia jednostce adaptacji do środowiska i w tym sensie są strukturami teleonomicznymi (służącymi nadawaniu znaczenia). Tak więc określony stan psychiczny (powstały w wyniku aktywacji systemów) sam w sobie nie jest ani przystosowawczy, ani nieprzystosowawczy, ale staje się takim w relacji do środowiska, albo w  kontekście większego środowisk społecznego lub materialnego, w którym człowiek przebywa.