MILICKI.docx

MILICKI, „KONFLIKTY SPOŁECZNE. PUŁAPKI  I DYLEMATY DZIAŁAŃ ZBIOROWYCH”

Dylematy społeczne pojawiają się tam, gdzie maja miejsce działania zbiorowe.

Działanie definiuje się jako dowolne, celowe i świadome zachowanie się człowieka.

Działanie wielopodmiotowe rozumiane jest w sensie dystrybutywnym, nie kolektywnym. Działanie wykonuje każdy podmiot z osobna.

Mówiąc o grupie społecznej autor przyjmuję perspektywę holizmu strukturalnego, co zakłada, iż na opis rzeczywistości społecznej składają się jej właściwości emergentne oraz indywidualizm substancjalny (czyli jednostki ludzkie jako byty ontologiczne).

DYLEMAT SPOŁECZNY

"...to wymuszony przez strukturę sytuacji konflikt pomiędzy członkami grupy, dążącymi (racjonalnie) do maksymalizacji własnego zysku, a jednocześnie pragnącymi realizacji celu zbiorowego, który jest warunkiem koniecznym osiągnięcia ich celów jednostkowych. W wyniku tego konfliktu działanie zbiorowe, a w konsekwencji również działania poszczególnych jednostek, okazują się niesprawne."

Wynika z tego, iż najogólniejszą i najważniejszą cechą dylematów społecznych (=dylematów działań zbiorowych) jest WSPÓŁZALEŻNOŚĆ między rezultatami działań poszczególnych jednostek w grupie podejmującej działanie zbiorowe.

Na skuteczność działań jednostki mają wpływ działania innych, które owa jednostka może jedynie PRZEWIDYWAĆ.

CEL I DZIAŁANIE GRUPY

٭ CEL - obraz przyszłego stanu rzeczy, który powstaje w umysłach ludzi podejmujących działanie. Nie jest więc możliwe, aby członkowie grupy mieli całkowicie identyczne cele.

٭ CEL ZBIOROWY - istnieje wtedy, gdy cele znacznej części członków grupy mają wspólny zakres i odpowiada mu (chociaż teoretycznie) jakieś zdarzenie. Warto dodać, iż na ów wspólny zakres jednostkowych celów mogą mieć wpływ tzw. NIEZMIENNIKI SPOŁECZNE (normy, przekonania, aksjomaty, sposoby wnioskowania etc.), będące silnie zrelatywizowane kulturowo.

DEFINIOWANIE DYLEMATU (typologia definicji)

1)      Definicje akcentujące konflikt interesów. (Jednostka a grupa i cel grupowy, którego osiągnięcie ma związek z osiągnięciem celu jednostkowego.)

2)      Def. akcentujące zagadnienie racjonalne. ("Dylematy społeczne pojawiają się wszędzie tam, gdzie rezultatem rozsądnych wyborów jednostkowych jest zbiorowa katastrofa.")

3)      Def. akcentujące przesunięcie nagród i kar w czasie. (Te def. wg Mlickiego budzą najwięcej zastrzeżeń; pozytywny, krótkotrwały rezultat decyzji jednostki może w przyszłości przynieść negatywne konsekwencje - nie tylko dla całej grupy, ale też dla tej jednostki.)

4)      Def. odwołujące się do terminologii teorii gier. (Dla każdej jednostki najbardziej opłacalne są tzw. "społeczne odstępstwa", dla wszystkich jednostek natomiast lepsza jest bezwyjątkowa współpraca od bezwyjątkowych odstępstw.)

WYNIK SUBOPTYMALNY W SENSIE PARETO - czyli taki, który można poprawić przynajmniej dla jednego uczestnika grupy, nie pogarszając przy tym wyniku żadnego z pozostałych graczy.

DOBRO PUBLICZNE:

·         Zużytkowanie jednostki dobra przez jedną osobę nie czyni owego dobra mniej dostępnym dla innych osób

·         Jeżeli ktokolwiek użytkuje to dobro, niemożliwe a przynajmniej skrajnie kosztowne jest uniemożliwienie komukolwiek innemu korzystania z tego dobra.

·         Wszyscy członkowie grupy muszą „konsumować” taką samą ilość dobra.

DOBRO PUBLICZNE – to takie dobro, które o ile zostanie poprzez działanie zbiorowe grupy wypracowane w mniej więcej równym stopniu dostępne wszystkim członkom grupy niezależnie od ich wkładu w jego osiągnięcie, bądź pozycji w ramach struktury grupy. Mamy w tym wypadku do czynienia ze współzależnością produkcji i niezależnością konsumpcji.           

DOBRO WSPÓLNE – to takie dobro, do których wszyscy mają wolny dostęp, a których nadmierna konsumpcja przez jednych zmniejsza lub uniemożliwia konsumpcję innym, ponieważ prowadzi do ograniczenia, a niekiedy do zniszczenia zasobnika dóbr. Mamy tu zatem do czynienia z niezależnością produkcji i zależnością konsumpcji.

Działania zbiorowe są działaniami podejmowanymi przez operatywnych członków danej grupy dla realizacji danego celu zbiorowego. Działania te prowadzą do osiągnięcia dóbr publicznych lub gospodarowania dobrami wspólnymi. Dobra te służą wszystkim członkom grupy indywidualnie, jak i przyczyniają się do przetrwania i ekspansji całego systemu. Przy tego typu działaniach pojawiają się dylematy społeczne – maja charakter konfliktu między interesami jednostek a interesem całej grupy, który ostatecznie jest również interesem jednostki.

WYODRĘBNIENIE PROBLEMATYKI DYLEMATÓW

Dylematy społeczne pojawiają się tam, gdzie grupy ludzi osiągają w procesie działań zbiorowych wspólne cele mające charakter dóbr publicznych lub dóbr wspólnych.

Najważniejszą cechą dylematów społecznych jest współzależność miedzy rezultatami działań poszczególnych jednostek należących do grupy podejmującej działania zbiorowe. Na skuteczność i sprawność działania danego człowieka wpływ mają jego poczynania, ale i działania innych członków grupy.

EFEKT RINGELMANA – zmniejszenie wydajności lub sprawności działania w grupie. Jest to zjawisko odwrotne do EFEKTU SYNERGICZNEGO, dzięki któremu łączny wynik skoordynowanych działań indywidualnych jest większy od ich prostej sumy.

Efekt Ringelmana zapoczątkowały nurt badań nad społecznym próżniactwem.

STRATEGIA DOMINUJACA – to taka, której wyniki są niezależnie od wyborów przeciwnika – nie gorsze od wyborów pozostałych strategii. Przez RÓWNOWAGĘ STRATEGII rozumie się sytuację, gdy żaden z graczy od swej dominującej strategii nie może odstąpić, o ile tego nie uczynią inni gracze. Dla każdego uczestnika dylematu społecznego strategia ta jest strategią bezpieczeństwa.

WSPÓLNA WŁASNOŚĆ I DOBRA PUBLICZNE

Rodzaje dylematów;

·         Dylemat zarządzania wspólną własnością (dylemat brania lub dylemat commons)

·         Dylemat produkowania dóbr (dylemat dawania lub dóbr publicznych)

Modele korzystania ze wspólnych dóbr:

1.       Łączny nacisk grupy przy stosowaniu wszystkich strategii indywidualistycznych nie przekracza odporności zbiornika

2.       Łączny nacisk grupy przy stosowaniu wszystkich strategii kooperacyjnych (kolektywnych) przekracza odporność zbiornika.

3.       Łączny nacisk grupy przy stosowaniu przez wszystkich strategii kolektywistycznych nie przekracza odporności zbiornika, a przy stosowaniu indywidualistycznych  - przekracza.

Im większa grupa, tym mniejsze ma szanse na optymalne rozwiązanie dylematu, przy czym wielkie grupy w ogóle nie mają szans na skuteczne działanie zbiorowe.

Motywacją uczestników dylematów jest motywacja maksymalizacji różnicy miedzy sobą a innymi, tj. motywacja współzawodnictwa.

Poziom kooperacji maleje wraz ze wzrostem liczebności grupy.

Brak wpływu informacji zwrotnej na poziom kooperacji.

Im większa groźba całkowitego wyczerpania zasobów, tym silniejsza identyfikacja grupowa.

SŁABA HIPOTEZA GAPOWICZA – im większa grupa, tym większe jej niepowodzenie w osiąganiu optymalnej ilości dóbr publicznych.

DOBRA PUBLICZNE

Produkcja dóbr publicznych charakteryzuje się współzależnością działania wytwórczego i niezależnością konsumpcji. Dana grupa ludzi dąży do osiągnięcia zbiorowego celu, dla którego realizacji konieczna jest współpraca pewnej liczby członków grupy, których nazywamy operatywnymi. Jeżeli cel zostanie osiągnięty powstaje dobro publiczne, które dostępne jest wszystkim członkom grupy, niezależnie od ich wkładu,  mniej więcej równych ilościach. Poziom konsumpcji ograniczony jest wyłącznie  potrzebami jednostek, zaś dobra nie ubywa w miarę używania go przez ludzi. Raz osiągnięte dobro nie rodzi dylematu wspólnego zbiornika.

Każdy członek grupy ma do wyboru dwie strategie:

·         Dać wkład w produkcje dobra publicznego.

·         Strategie indywidualistyczną (gapowicza)

Motywacje (mające sens jedynie w przypadku dóbr niestopniowalnych):

- chęć odniesienia korzyści bez ponoszenia kosztów

- lęk przed wykorzystaniem przez innych lub przed zmarnowaniem wydatków, gdyby dobro nie zostało osiągnięte.

SŁABA HIPOTEZA GAPOWICZA : duże grupy nie osiągają optymalnych rezultatów w produkowaniu dóbr publicznych

SILNA HIPOTEZA GAPOWICZA: duże grupy w ogóle nie są w stanie produkować dóbr publicznych.

·         Jeśli decyzja formułowana jest w kategoriach zysków, ludzie preferują pewny, choć mniejszy zysk nad grę, której wynik jest niepewny, choć zysk w wypadku sukcesu większy.  Będą unikali ryzyka.

·         Jeśli decyzja formułowana jest w kategoriach straty, ludzie preferują grę grożącą  przyszłą większą stratą nad pewną i natychmiastową stratę, choćby była ona zdecydowanie mniejsze. Akceptują ryzyko.

OD OCHOTNIKA DO SAMOTNEGO ODSTĘPCY

W każdym dylemacie istnieje pewna liczba członków operatywnych K, poniżej której działanie grupy okaże się nieskuteczne – nie doprowadzi do osiągnięcia celu zbiorowego. Formalnym wymogiem, jaki stawia się przeważnie dylematom społecznym jest spełnienie nierówności: 1<K<N

K=1 – dylemat ochotnika

K=N – dylemat samotnego następcy

DYLEMAT OCHOTNIKA: jedna osoba wystarcza, by wyprodukować dobro publiczne, z którego korzystać będzie całą grupa.  (np. dylemat więźnia)

Im większa grupa, tym większa szansa, że znajdzie się w niej przynajmniej jeden ochotnik.

Im większa grupa, tym bardziej każdy z jej uczestników ma podstawy wierzyć, iż znajdzie się w niej jakiś inny ochotnik, który weźmie na siebie koszty działania.

DYLEMAT BRAKUJACEGO BOHATERA : jedynie czysty altruizm może doprowadzić do pojawienia się w grupie ochotnika.

DYLEMAT SAMOTNEGO ODSTĘPCY:  ma miejsce wówczas, gdy jednostka stosująca strategię indywidualistyczną uniemożliwia całej grupie osiągniecie celu zbiorowego, a więc wówczas, gdy liczba członków operatywnych koniecznych dla skutecznego działania zbiorowego równa się całkowitej liczebności grupy. Dylemat też powstaje wtedy, gdy wystarczy, by jeden członek grupy nie kooperował, aby cel nie został osiągnięty. Nie jest jednak konieczne, aby dla całej grupy wynik był wówczas gorszy niż gdyby wszyscy stosowali strategie indywidualistyczne.

MOCNIEJSZA WERSJA DYLEMATU SAMOTNEGO ODSTĘPCY: dotyczy sytuacji, w których czyni on wypłaty wszystkich uczestników dylematu gorszymi, niż byłyby one w warunkach ogólnego odstępstwa.

DYLEMAT ZDRAJCY: najmocniejsza wersja dylematu samotnego odstępcy; Zykiem zdrajcy jest jego całkowita przewaga militarna, dzięki której może dokonywać aneksji terytorialnych lub wymuszać koncesje ekonomiczne

Tylko samotny zdrajca otrzymuje wypłatę lepszą od najwyższej możliwej wypłaty z kooperacji, lecz każda wypłata zdrajców lepsza jest od najgorszej kooperacyjnej.

JEDNOSTKA I GRUPA WOBEC DYLEMATU

Istnieje górna i dolna granica kooperacji.

Istnieje pewna (mała) grupa ludzi, którzy zawsze kooperują, pewna (większa) grupa ludzi, którzy zawsze postępują indywidualistycznie  i najliczniejsza grupa takich, na których kooperacyjne bądź indywidualistyczne zachowanie mają wpływ takie zmienne, jak wielkość grupy, możliwość porozumiewania się, stopień zagrożenia, itd.

Możliwość porozumiewania się jest jedynym czynnikiem, który wpływał pozytywnie na kooperację. Porozumiewanie się wytwarza porozumienie, tj. poczucie wspólnoty, wzajemną sympatię. Rozmowa służy też optymalnej zbiorowo strategii działania.

Zagrożenie przeważnie obniża poziom kooperacji, ale jego wpływ może być osłabiony działaniem innych czynników i nie wyjaśnia wszystkich zachowań uczestników dylematów.