Osadnictwo holenderskie (menonitów) jako przejaw
przystosowania się do uwarunkowań środowiskowych
(ślady osadników holenderskich) w Górsku.
Mennonici to ruch religijno- społeczny, rozwijający się głównie w Niderlandach, jest to odmiana anabaptyzmu. Został zapoczątkowany w XVI w. Nazwa pochodzi od założyciela Menno Simonsa, kapłana katolickiego z Fryzji, wielkiego zwolennika teorii Lutra. Odrzucali oni wszelki autorytet religijny, uznając tylko „wewnętrzne boskie natchnienie” Nie uznawali także sakramentu chrztu, udzielanego w okresie niemowlęcym. Każda osoba dorosła przystępująca do nich była chrzczona powtórnie, dlatego nazywano ich nowochrzczeńcami. Swoim zachowaniem przypominali dzisiejszych Amiszów, którzy swoje wyznanie opierają również na zasadach Menno Simonsa. Ich życie podlegało surowym ograniczeniom w każdej dziedzinie. Żyli w odizolowanych wspólnotach, gdzie każdy miał swoje miejsce i określone zadania. Ich „religią” była praca. Ponieważ starali się oni utrzymać spójność i solidarność własnej grupy, nawet w sprawie zawierania małżeństw młodych Holendrów decydowali ich rodzice.
Zaczęli emigrować z własnego kraju na teren całej Europy, ponieważ po zwycięstwie kontrreformacji w Holandii w XVI w. dosięgły ich prześladowania. Osiedlali się w krajach gwarantujących dużą tolerancję religijną. Jednym z takich krajów była ówczesna Polska. W naszym kraju osiedlali się głównie na terenach nadwiślańskich, a z czasem na całym Pomorzu, Kujawach, Polesiu, w Wielkopolsce i nad Dnieprem. Kolonistów osadzano zawsze bądź nad brzegami wód, bądź na miejscach nizinnych i mokradłach, niejednokrotnie zalesionych. Dzięki umiejętności melioracji, osuszania terenów podmokłych i walki z powodziami, mennonici znakomicie sobie poradzili i zagospodarowywali te żyzne tereny nadrzeczne.
Ich domostwa często były narażone na całkowite zalanie. Domy podcieniowe, które budowali, usytuowane były blisko rzeki, po to by w trakcie wylewu rzeki woda przelała się przez wszystkie pomieszczenia czyszcząc je, a nieczystości jako nawóz wynosząc na pole. Częściowo zapobiegało temu stawianie ich na wyższych miejscach. Lecz gdy nie było naturalnych wzniesień, usypywano sztuczne pagórki, na których lokowano siedziby używając do tego ziemi pochodzącej z rowów melioracyjnych czy stawów. Nazywano je terpami. Natomiast przy rowach melioracyjnych mennonici sadzili zazwyczaj wierzby i topole, nieodłącznie związane z krajobrazem holenderskiej wsi. Jednym z najważniejszych przejawów kultury materialnej kolonistów holenderskich była architektura sakralna. W momencie zakładania wsi budowano najpierw budynki mieszkalno-gospodarcze, dlatego też nabożeństwa odbywały się w domach prywatnych. Kiedy ziemia zaczynała przynosić dochód wtedy budowano zbór.
Osadnicy holenderscy byli ludźmi wolnymi, nie uznawali także służby wojskowej. Mogli w dowolnej chwili sprzedać swoje gospodarstwo i opuścić majętność. Początkowo w zamian za wysoki czynsz byli zwolnieni od innych powinności, a zwłaszcza od uciążliwej pańszczyzny. Ich gospodarka cechowała się znacznie większą wydajnością, nowoczesnością, lepszą organizacją pracy niż gospodarka chłopów pańszczyźnianych. Zagospodarowali tereny które wcześniej były nieużytkami, z tego wniosek, że zjawisko osadnictwa holenderskiego miało pozytywny wpływ na polską gospodarkę wiejską. Zajmowali się głównie rolnictwem i sadownictwem. Hodowali jęczmień, owies, pszenicę, ziemniaki i buraki cukrowe. Z owoców hodowali jabłka, śliwki i gruszki.
Innymi ciekawymi budowlami jakie zostawili po sobie mennonici są cmentarze. Przetrwały w niewielu miejscach, niestety nie znalazłam żadnej informacji na temat Górska. Przetrwały między innymi tumby o takich cechach jak: na bocznych ścianach występują symbole mennonickie w postaci połączonych ze sobą krzyża, kotwicy i serca. Symbole te były powszechnymi znakami wiary, nadziei i miłości.
Na terenie Polski mennonici jako grupa wyznaniowa przetrwali do momentu przymusowego wysiedlenia w 1945 roku. W wielu osadach mieszkali po kilka rodzin nawet pojedynczo, chroniąc swoją prawdziwą tożsamość.
Literatura:
W. Marchlewski, Mennonici w Polsce – Etnografia Polska t. XXX 1986 r.
Z. Pawłowicz, Leksykon Kościołów, ruchów religijnych i sekt w Polsce 2008 r.
http://pl.wikipedia.org
http://holland.org.pl/
SEKTY_SA_BARDZO_NIEBEZPIECZNE