LIST ŚW. JAKUBA
WPROWADZENIE DO LISTÓW KATOLICKICH..
Wprowadzenie do Listu św. Jakuba (B.P.)
Wprowadzenie do Listu św. Jakuba (P.K.)
Jk 1. Tytuł listu. Konieczność wytrwałości chrześcijańskiej. Nie poddawać się zwątpieniu. Ubogi i bogaty. Jak rodzi się pokusa. Bóg źródłem dobra. Jak zamieniać słowo prawdy w czyn?. Na czym polega prawdziwa religijność.
Jk 2. Prawdziwa wiara nie ma względu na osobę. Sens nowego Prawa. Wiara a uczynki.
Jk 3. Grzechy języka. Prawdziwa mądrość.
Jk 4. Ostrzeżenie przed postępowaniem według mądrości ziemskiej. Znikomość planów człowieka.
Jk 5. Krytyka bogactwa doczesnego. Różne wskazówki praktyczne i upomnienia.
WPROWADZENIE DO LISTÓW KATOLICKICH
Nazwa
Zbiór listów katolickich obejmuje siedem różnych pism, które weszły do kanonu NT, lecz nie należą do bogatej spuścizny literackiej Pawła. Są to: List iw. Jakuba, Pierwszy i Drugi List św. Piotra, Pierwszy, Drugi i Trzeci List iw. Jana oraz List św. Judy. Nazwą tą początkowo określano pisma, które zostały skierowane do wielu wspólnot kościelnych lub do wszystkich wiernych: „listy okólne” lub „listy powszechne”. Mogła jednak od początku odnosić się do tych listów jako uznanych w Kościele katolickim. Nazwa ta pojawiła się pod koniec II w., a w IV w. była już powszechnie używana. Listy katolickie są ważnymi dokumentami pierwotnego chrześcijaństwa. Ukazują one już rozwinięty Kościół, zajmujący stanowisko wobec problemów otaczającego świata, a zwłaszcza wobec herezji, grożących rozłamem wspólnoty. Ich autorzy opierają się na nauce i tradycji apostolskiej i podają reguły ważne dla zachowania nieskażonego życia chrześcijańskiego.
Kanoniczność
Chociaż listy te przypisuje się postaciom ważnym w Kościele pierwotnym (Jakubowi, Piotrowi, Janowi i Judzie), z ich przyjęciem do kanonu były duże problemy. Starożytne spisy ksiąg uważanych za święte i natchnione, potwierdzone przez synody pierwszych wieków, świadczą o tym, że istniały wówczas pewne wątpliwości co do kanonicznościListu św. Jakuba, Drugiego Listu św. Piotra, Drugiego i Trzeciego Listu św. Jana i Listu św. Judy. Przede wszystkim nie było pewności, że pisma te rzeczywiście pochodzą od apostołów Jakuba, Piotra, Jana i Judy. W owych czasach bowiem powstawało wiele apokryfów, których autorzy podszywali się pod imiona dwunastu apostołów. Pierwszy kanon wymieniający wszystkie listy katolickie w liczbie siedmiu pochodzi z IV w. (ustalony na synodzie w Laodycei w 360 r.).
Kolejność
W pierwszych kodeksach listy katolickie były najczęściej umieszczane po Dziejach Apostolskich. W obecnym kanonie NT stanowią one osobną grupę między listami Pawła a Apokalipsą według św. Jana. Ich kolejność w ramach grupy „siedmiu” została ustalona na Wschodzie na podstawie Ga 2,9, gdzie Paweł wylicza „kolumny” Kościoła: Jakuba, Piotra i Jana. Są oni nazwani „kolumnami”, ponieważ w pierwotnym Kościele odegrali największą rolę. Dopiero po nich, na samym końcu, znajduje się List św. Judy, który zamyka grupę listów katolickich. Ze względu na wielkie znaczenie Piotra w Kościele rzymskim kodeksy zachodnie podawały w kanonie kolejność listów: Pierwszy i Drugi List św. Piotra, Pierwszy, Drugi i Trzeci List św. Jana, List św. Jakuba, List św. Judy. Jednakże św. Hieronim (początek V w.) w swym tłumaczeniu zwanym Wulgatą poszedł za tradycją wschodnią. Kiedy Kościół zachodni zaakceptował jego przekład, przyjął także ustaloną przez niego kolejność.
Okoliczności powstania
Pozdrowienie zawarte w pierwszym zdaniu Listu św. Jakuba (Jk 1,1) sugeruje, że jego autorem jest Jakub, zgodnie z tradycją utożsamiany z apostołem, synem Alfeusza (Mt 10,3), bratem Pańskim (Mt 13,55; Mk 6,3; Ga 1,19), przełożonym pierwotnego Kościoła w Jerozolimie (Dz 12,17; 15,13; 1Kor 15,7; Ga 2,9.12). Chociaż nie ma zupełnej pewności co do jego autorstwa tego pisma, list jest świadectwem wielkiego autorytetu, jakim Jakub cieszył się w środowisku pierwszych pokoleń chrześcijan. Treść listu wskazuje, że jego redaktorem był ktoś, kto - zanim przyjął wiarę w Chrystusa - był mocno związany z judaizmem i działał na terenie Palestyny. Świadczy o tym bardzo dobra znajomość ST, zwyczajów żydowskich oraz klimatu i przyrody tego kraju (np. Jk 1,6.11; 3,4.11n; 5,7).
Rozwinięta w liście nauka o odpowiedzialności za swoje postępowanie, sądzie oraz Paruzji, czyli powtórnym przyjściu Chrystusa (Jk 5,9), jak również świadectwa o praktyce udzielania sakramentu namaszczenia chorych i wyznawania grzechów kapłanom (Jk 5,14--16), pozwalają przypuszczać, że pismo to powstało w ostatnich latach I w. Jeśli przyjąć autorstwo Jakuba, byłoby to ok. 60 r.
Autor zwraca się do chrześcijan wywodzących się z judaizmu, żyjących w różnych częściach ówczesnego świata (Jk 1,1). Adresaci Listu św. Jakuba z pewnością znali wymagania moralne stawiane przez Jezusa. We wspólnotach chrześcijan widoczne były zaniedbania miłości braterskiej i brak zgodności postępowania z zasadami wyznawanej wiary. Dlatego należało w zdecydowany sposób przypomnieć im zasady moralne podane przez Jezusa.
Treść i teologia
List św. Jakuba pod względem treści i formy różni się zasadniczo od innych listów NT. Mimo licznych, typowych dla języków semickich, form wyrażania myśli, łatwo zauważyć w nim wyjątkową poprawność, a także literacki kunszt języka greckiego: bogate, starannie dobierane słownictwo oraz swobodne posługiwanie się wyszukanymi formami gramatycznymi. List ten ma charakter pouczenia i odnosi się przede wszystkim do spraw moralnych. Jest więc przykładem chrześcijańskiej parenezy, poruszającej istotne problemy codziennego życia. Autor uczy, jak chrześcijanie powinni wcielać w życie zasady przyjętej wiary. Jego pouczenia dotyczą cierpliwości w doświadczeniach, modlitwy, pobożności, ubóstwa i bogactwa, wiary i uczynków, troski o potrzebujących i chorych, stronniczości, przestrzegania przykazań, prawdziwej mądrości, przyjaźni z Bogiem, zawodności ludzkich planów, chciwości, pychy oraz grzechów języka. Autor daje również wskazówki duszpasterskie dotyczące upominania grzeszników, cierpliwego oczekiwania powrotu Chrystusa, namaszczania chorych i wyznawania grzechów.
Odwołując się do nauki głoszonej przez Jezusa, szczególnie do Kazania na Górze (Mt 5-7), Jakub wyjaśnia ją i ukazuje jej związki z życiem adresatów. Wyznawana wiara musi wyrażać się w dziełach miłości (Jk 2,24). Jakubowe rozumienie wiary w niczym nie sprzeciwia się nauce Pawła Apostoła o usprawiedliwieniu otrzymywanym dzięki wierze (zob. List do Rzymian i List do Galatów), lecz poprawia błędne rozumienie nauki Jezusa.
Pierwszy z listów apostolskich, zwanych katolickimi, ma charakter zdecydowanie praktyczny. Zawiera on szereg luźno związanych ze sobą pouczeń religijno-moralnych, dotyczących praktyki życia chrześcijańskiego. Właściwie tylko tytuł (1,1) i adres do dwunastu pokoleń Nowego Izraela przebywającego wśród Żydów i pogan, nadaje pięciu rozdziałom charakter listu. Na pierwszy plan wysuwa się kilka tematów nurtujących całą społeczność wczesnochrześcijańską: wytrwałość wśród doświadczeń i pokus, konieczność pełnienia dobrych uczynków oraz właściwy sens ubóstwa. Zalecenia przeplatane są ostrzeżeniami lub naganami, nadając całości ton bardzo żywy, zbliżony nawet do dialogu. Przytoczone przykłady wykazują bliskość nauczania Chrystusa Pana (szczególnie w Kazaniu na Górze: Mt 5–7; Łk 6), styl zaś odpowiada najlepszym tradycjom dydaktycznym późnych ksiąg starotestamentowych i literatury międzytestamentalnej.
Powszechnie uznawanym autorem listu jest św. Jakub Młodszy, krewny Jezusa i biskup kościoła jerozolimskiego, znany z interwencji na Soborze Jerozolimskim (por. Dz 15,3nn); prześladowany przez Sanhedryn poniósł śmierć męczeńską w r. 62 po Chr. Daty powstania tego listu nie można ustalić z pewnością. Trudno nawet powiedzieć, czy powstał on przed Soborem Jerozolimskim (49/50) czy też później do r. 62. Treść listu nie pozwala na żadne pewne wnioski chronologiczne, podobnie jak wahania pierwszych trzech wieków co do kanoniczności tego listu (należy on do tzw. pism wtórno-kanonicznych). Doskonały język grecki oryginału także nic nie mówi, ponieważ przy jego ostatecznej redakcji działał niewątpliwie sekretarz.
Godną uwagi jest nauka listu o sakramencie Namaszczenia Chorych (5,14–15), jedno z głównych źródeł NT o nim.
Jk 1
Tytuł listu
1 Jakub, sługa Boga i Pana Jezusa Chrystusa, śle pozdrowienie dwunastu pokoleniom w diasporze. Dz 12,17+; Dz 26,7; 1P 1,1; J 7,35
1,1 śle pozdrowienie. Tekst grec. ma formę bezokolicznikową użytą w znaczeniu imperatywnym dosł.: „radować się”. Była to formuła pozdrowienia, powszechnie przyjęta w świecie grec. W. 2 nawiązuje do treści tego pozdrowienia.
— w diasporze. W starożytności izraelskiej termin ten oznacza Żydów, którzy wyemigrowali z Palestyny (por. Ps 147,2; Jdt 5,19; por. J 7,35). Tutaj chodzi o chrześcijan pochodzenia żydowskiego rozproszonych w świecie grecko-rzymskim. Por. Dz 2,5-11. Dwanaście pokoleń oznacza całość ludu nowego (Dz 26,7; Ap 7,4+).
1. Zgodnie ze zwyczajem starożytnej epistolografii Autor przedstawia się czytelnikom jako sługa Boga i Chrystusa. Nawiązuje przez to niedwuznacznie do ksiąg ST, w których Patriarchowie, inni wybitni mężowie oraz Prorocy noszą ten zaszczytny tytuł (np. Abraham – Rdz 26,24; Jakub – Rdz 32,10n; Mojżesz – Wj 14,31 i Lb 11,11; Dawid – 2 Sm 7,5; Izajasz – Iz 20,3 itd.). Adresatem jest nowy Lud Boży złożony z chrześcijan przebywających w środowiskach obcych. Treść listu nie wskazuje na to, by pouczenia skierowane były wyłącznie do wyznawców Chrystusa pochodzących z Żydów, choć w intencji Autora oni byli szczególnymi odbiorcami nauczania przekazanego w liście.Dwanaście pokoleń oznacza więc nie jak w ST lud Boży dawnego Przymierza, ale prawdziwego Izraela Bożego – członków Kościoła (por. Ga 6,16; Rz 9,6–8).
1,1. Trzy tradycyjne główne elementy epistolarne-go wprowadzenia to (1) imię autora; (2) imię adresata lub adresatów; (3) pozdrowienie (w liście posłużono się konwencjonalnym zwrotem). Ponieważ jest to „list ogólny” (por. komentarz do „listów-esejów” we wprowadzeniu do Listu Jakuba, zob. „gatunek literacki”), autor od razu przechodzi do sedna rzeczy, pomijając inne typowo epistolarne elementy.
Niektórzy dopatrują się tutaj użycia imienia Jakub w sensie symbolicznym, w nawiązaniu do dwunastu pokoleń Izraela, patriarcha Jakub zwrócił się bowiem do swych potomków w testamencie zawartym w Rdz 49. Taka sugestia miałaby sens, gdyby przyjąć, że utwór powstał jako dzieło pseudonimiczne; jest też jednak możliwe, że Jakub posługuje się grą słów przy użyciu własnego imienia. Gry słów oparte na imionach postaci był szeroko rozpowszechnione (np. Mt 16,18). Na temat autora i jego czytelników zob. wprowadzenie.
Większość Żydów sądziła, że dziesięć z dwunastu pokoleń zaginęło gdzieś na przestrzeni wieków i że zostaną odnowione dopiero w czasach ostatecznych. Uważano jednak, że gdzieś istnieją, więc słowa Jakuba mogą oznaczać: „Do wszystkich moich żydowskich braci i sióstr rozproszonych po świecie”. Słowo „rozproszenie” lub diaspora obejmowało Żydów mieszkających w królestwie Partów a także w cesarstwie rzymskim. Jakub spotykał Żydów z diaspory w czasie świąt pielgrzymich w Jerozolimie. Niektórzy komentatorzy sądzą, że uważa wszystkich chrześcijan za duchowych Izraelitów, analogicznie jak w 1 P 1,1, lecz zważywszy na treść listu, Jakub zwraca się przypuszczalnie przede wszystkim do chrześcijan żydowskiego pochodzenia.
Konieczność wytrwałości chrześcijańskiej
2 Za pełną radość poczytujcie sobie, bracia moi, ilekroć spadają na was różne doświadczenia. Mt 5,11+; 1P 4,13-14
1,2. Konkretne doświadczenia, które Jakub omawia w swoim liście, to niedostatek i ucisk ubogich (Jk 1,9-11; 5,1-6; por. 2,5-6).
3 Wiedzcie, że to, co wystawia waszą wiarę na próbę, rodzi wytrwałość. Hbr 12,11; 1P 1,6-7;
...
nbogdanus