DRUGA KSIĘGA KRÓLEWSKA
Wstęp do Ksiąg Królewskich.
2 Krl 1. DOKOŃCZENIE RZĄDÓW OCHOZJASZA.. Pan Bóg broni swojej czci.
2 Krl 2. DZIEJE ELIZEUSZA.. Eliasz tajemniczo odchodzi. Elizeusz jego następcą. Dwa cuda Elizeusza.
2 Krl 3. WOJNA MOABSKA.. Joram panuje w Izraelu (852-841) Wyprawa przeciw Moabowi.
2 Krl 4. CUDA ELIZEUSZA.. Oliwa wdowy. Elizeusz i Szunemitka. Zatruta strawa. Rozmnożenie chleba.
2 Krl 5. Uzdrowienie Naamana.
2 Krl 6. Odnaleziona siekiera. WOJNY ARAMEJSKIE. Elizeusz bierze do niewoli oddział Aramejczyków.. Głód w oblężonej Samarii. Koniec próby.
2 Krl 7. Odkrycie obozu opuszczonego przez Aramejczyków..
2 Krl 8. Epilog dziejów Szunemitki. Elizeusz i Chazael z Damaszku. Joram panuje w Judzie (848-841) Ochozjasz panuje w Judzie (841)
2 Krl 9. DZIEJE JEHU.. Uczeń Elizeusza namaszcza Jehu na króla. Jehu, obwołany królem, przygotowuje zamach stanu. Śmierć Jorama. Śmierć Ochozjasza. Śmierć Izebeli.
2 Krl 10. Zagłada rodziny królewskiej Izraela. Zagłada książąt Judy. Jehu i Jonadab. Zagłada wyznawców Baala i jego świątyni. Jehu panuje w Izraelu (841-813)
2 Krl 11. OD PANOWANIA ATALII DO ŚMIERCI ELIZEUSZA.. Dzieje Atalii (841-835)
2 Krl 12. Jonasz panuje w Judzie (835-796)
2 Krl 13. Joachaz panuje w Izraelu (813-797) Joasz panuje w Izraelu (797-782) Śmierć Elizeusza. Zwycięstwo nad Aramejczykami.
2 Krl 14. DZIEJE OBYDWU KRÓLESTW AŻ DO ZDOBYCIA SAMARII. Amazjasz panuje w Judzie (796-767) Jeroboam II panuje w Izraelu (782-753)
2 Krl 15. Azariasz panuje w Judzie (767-739) Zachariasz panuje w Izraelu (753) Szallum panuje w Izraelu (753) Menachem panuje w Izraelu (752-742) Pekachiasz panuje w Izraelu (742-739) Pekach panuje w Izraelu (739-731) Jotam panuje w Judzie (739-734)
2 Krl 16. Achaz panuje w Judzie (734-728)
2 Krl 17. Ozeasz panuje w Izraelu (731-722) Zdobycie Samarii. Przyczyny upadku królestwa Izraela. Pochodzenie Samarytan.
2 Krl 18. SCHYŁEK KRÓLESTWA JUDY: EZECHIASZ, PROROK IZAJASZ I ASYRIA. Ezechiasz królem Judy (728-688) Zajęcie Samarii i deportacja (721) Najazd Sennacheryba. Bluźniercza mowa rabsaka.
2 Krl 19. Izajasz pociesza króla. Modlitwa Ezechiasza w świątyni. Bóg odpowiada przez Izajasza. Zagłada wojska Sennacheryba.
2 Krl 20. Uzdrowienie Ezechiasza. Poselstwo Merodak-Baladana. Epilog dziejów Ezechiasza.
2 Krl 21. DWAJ KRÓLOWIE BEZBOŻNI. Manasses panuje w Judzie (699-643) Amon panuje w Judzie (643-641)
2 Krl 22. REFORMA RELIGIJNA JOZJASZA.. Jozjasz królem Judy (641-609) Odnalezienie księgi prawa. Wyrocznia Chuldy.
2 Krl 23. Odnowienie przymierza. Reforma religijna w kraju. UPADEK JEROZOLIMY.. Joachaz panuje w Judzie (609) Jojakim panuje w Judzie (608-598)
2 Krl 24. Jechoniasz (598/7) i pierwsze przesiedlenie. Sedecjasz królem (597-586)
2 Krl 25. Oblężenie i zburzenie Jerozolimy (587/586) Drugie przesiedlenie i złupienie świątyni. Godoliasz rządcą Judy. Ułaskawienie króla Jojakina.
Wstęp do Ksiąg Królewskich
Księgi Królewskie obejmują dzieje królów i królestw. Biorąc to pod uwagę, Biblia Hebrajska nazwała je "Księgą Królów", Septuaginta zaś - dzieląc pierwotnie jednolite dzieło na dwie księgi - nazwała je "3 i 4 Księgą Królestw". Powodem tej numeracji jest to, że LXX złączyła te księgi z księgami Samuela, które także nazwała "1 i 2 Księgą Królestw".
1 i 2 Krl opisują dzieje Izraela od ostatnich lat Dawida do niewoli babilońskiej (r. 586). Ostatnie rozporządzenia Dawida wprowadzają na tron Salomona. Rządy jego to najwspanialszy moment historii Izraela. Autor wysławia mądrość króla, administrację kraju, opisuje szczegółowo budowę świątyni. Nie pomija jednak ujemnych stron jego charakteru: nieobyczajności, słabości wobec wrogów zewnętrznych i trudności wewnętrznych. Po jego śmierci państwo rozpada się na dwie części: północną, która z powodu większej liczby szczepów tu zamieszkałych nazywa się królestwem izraelskim, i południową, nazwaną królestwem judzkim. Autor przedstawia rządy królów obydwóch części, włączając w to opis działalności proroków, zwłaszcza Eliasza i Elizeusza. Następuje opis upadku oraz przyczyn upadku obydwóch królestw.
Dzieje wszystkich niemal królów (poza Salomonem, Jeroboamem I i Jehu) ujęte są w stereotypowe ramy, w których autor przedstawia ważniejsze zdarzenia. Formuła wprowadzająca obejmuje datę wstąpienia na tron, podaje zwykle synchronizm z państwem sąsiednim, wskazówki co do długości panowania, rezydencji królewskiej oraz ocenę religijno-moralną władcy (stosunek do kultu). U królów państwa judzkiego Autor dodaje wiek monarchy w chwili wstąpienia na tron i imię matki. W konkluzji księga informuje o dalszych źródłach wiadomości o okresie i postaci danego króla, o jego śmierci, pogrzebie i następcy na tronie.
1 i 2 Krl przedstawiają losy Izraela pod rządami królów. To okres, w którym dokonało się wielkie oczyszczenie religijne. Rozwiały się ostatecznie złudzenia Izraela tyczące się pogańskich kultów oraz idei politycznych. Izrael zrozumiał, że królestwo Boże nie utożsamia się z ziemskimi ambicjami władców. Oczyściło się jego pojęcie o warunkach Przymierza. Ciągle zaś podkreślana jedność Boga, kultu, świątyni już przygotowuje religijną wspólnotę Izraela po niewoli babilońskiej jako typ Kościoła ostatnich czasów. Na tym polega doniosłość tej księgi w dziejach zbawczego planu Boga.
Pierwsze wydanie księgi ukazało się prawdopodobnie jeszcze przed zburzeniem Jerozolimy, w czasie reformy Jozjasza (621-609). To on uznał autorytet Prawa Mojżeszowego - i jest to fakt znamienny wobec tezy Autora, iż niezachowanie tego Prawa spowodowało wszelkie nieszczęścia Izraela. Zresztą trudno przypuścić, by po zburzeniu Jerozolimy można by pisać, że Arka Przymierza była jeszcze w świątyni albo że Edom wyzwolił się spod władzy Judy aż do dnia dzisiejszego (1 Krl 8,8; 2 Krl 8,22). Po dalszych uzupełnieniach ostatnie spisanie dzieła nastąpiło w latach 561-538. Redaktor bowiem doprowadził swe opowiadanie do uwolnienia Jojakina (Jechoniasza) w r. 560, nie wspominając o dekrecie Cyrusa (r. 538). Autor 1 i 2 Krl jest nieznany.
Autor biblijny czerpał z różnych źródeł. Sam cytuje następujące: "Księga Dziejów Salomona" (1 Krl 11,41), "Księga Kronik Królów Izraela", "Księga Kronik Królów Judy" (1 Krl 14,19; 2 Krl 24,5). Te dzieła o charakterze sprawozdawczym, kronikarskim powstały w oparciu o urzędowe dokumenty kancelarii królewskich, ale były z pewnością powszechnie znane. Obok nich należy wyróżnić: a) Kronikę Dawida, która dostarczyła materiału do 1 Krl 1-2. Jej autor, żyjący za czasów Salomona, znał dokładnie przebieg życia Dawida; b) opowiadania o prorokach Eliaszu i Elizeuszu, zredagowane przez uczniów prorockich. Początkowo istniały osobno, a potem złączone zostały w jedno dzieło; c) Kronikę świątynną, redagowaną przez kapłanów świątyni jerozolimskiej, z której Autor czerpał dzieje Joasza (2 Krl rozdz. 12 [->2 Krl 12,1]) i Achaza (2 Krl rozdz. 16 [->2 Krl 16,1]); d) opowiadanie o Izajaszu, który spełnia ważną rolę w dziejach Ezechiasza (2 Krl 18,17-20,19), spisane przez jego uczniów (por. Iz rozdz. 36-39 [->Iz 36,1]).
Praca Autora miała więc charakter kompilacyjny. Działalność jego łączy się na pewno ze środowiskiem judzkim, a chronologicznie przypada prawdopodobnie na okres po upadku Jerozolimy w r. 586. Trudno rozstrzygnąć, czy Autor napisał księgę w stylu deuteronomicznym, czy też styl ten jest wynikiem wtórnej redakcji okresu niewoli. Współczesna egzegeza skłania się raczej ku drugiemu przypuszczeniu; przy tej okazji dodano być może urywek o ułaskawieniu Jechoniasza (2 Krl 25,27-30).
Wykorzystanie tych oraz innych źródeł przez Autora świadczy o znajomości epoki oraz o chęci obiektywnego przedstawienia wydarzeń. Ten obiektywizm potwierdzają liczne świadectwa pozabiblijne: teksty i pomniki egipskie, asyryjskie, nowobabilońskie, palestyńskie oraz wykopaliska dokonane w różnych miejscowościach Palestyny i poza nią.
Dzieje Izraela w tej epoce rozgrywają się wobec trzech sąsiadujących mocarstw: Egiptu, Asyrii i Babilonii. Dawid utworzył wielkie królestwo, bo sprzyjały temu okoliczności: Egipt i Asyria, potencjalni wrogowie, przeżywały wówczas swój kryzys polityczny. Asyria odtwarza swą potęgę w IX w., aby w VII w. osiągnąć jej zenit i zniknąć z widowni dziejowej. Jej miejsce zajmuje imperium nowobabilońskie. Izrael podzielony, osłabiony nie oparł się tym potęgom.
1 i 2 Krl określają dość dokładnie daty panowania królów judzkich i izraelskich i porównują je z sobą. Niełatwo jest zharmonizować te daty. Trudność ta jednak częściowo maleje, jeśli się uwzględni częściowo inne sposoby obliczania lat w obu królestwach (predatacja i postdatacja). Wielką pomocą w ustalaniu dat chronologii biblijnej jest porównanie jej z chronologią Starożytnego Wschodu.
Autorowi 1-2 Krl chodziło o historię o charakterze religijnym. Celem odczytania teologicznego sensu dziejów, Autor zaczerpnął normy ocen z innych ksiąg lub od środowisk, które wyraziły swą myśl w tych księgach. Najpierw występuje tu teologia Pwt, która podkreśla następujące tezy: jeden Bóg, jedna świątynia, jeden kult. W tym świetle Autor ocenia postępowanie królów, analizuje przyczyny upadku i zarazem chce, aby jego dzieło było apelem do współczesnych: mają się oni nawrócić do Boga (1 Krl 8,47; 2 Krl 17,13; por. Pwt 30,1-10). Księga żąda pogłębienia idei Przymierza, i to zgodnie z nauczaniem współczesnych proroków: Ozeasza, Amosa, Jeremiasza, Ezechiela. Później Syr (rozdz. 47n) podkreśli niezmienność planu zbawczego, Bóg bowiem mimo niewierności ludu zachował sobie Resztę, utrzymał dynastię Dawidową. Do tego należy dołączyć interpretację kultową, występującą w psalmach. Chodzi tu głównie o Ps 68[67],23; Ps 44[43],1; Ps 78[77],1; Ps 79[78],1; Ps 89[88],1; Ps 137[136],1: dzieje Izraela są wielką lekcją poglądową, która wskazuje na potrzebę religijności pełnej nadziei, bo Bóg nie cofa raz zawartego Przymierza. Te różne, a niesprzeczne, reinterpretacje potwierdzają, iż Autorowi przyświecał zamiar przedstawienia dziejów swego narodu wraz z ich oceną w świetle prawd religijnych. Ukazał on rękę Bożą kierującą dziejami, zwłaszcza w obliczu klęski narodowej. Pisał, być może, celem zapobieżenia pogłębianiu się kryzysu religijnego w narodzie.
NT wylicza różne postacie i epizody opisane w 1-2 Krl: Dawid (Mt 1,1; Mt 9,27; Mt 15,22n), królestwo Dawidowe (Mk 11,10; Dz 15,16), Salomon (Mt 6,29; Łk 12,27), królowa Saby (Mt 12,42), świątynia Salomona (Dz 7,47); Mt wylicza prawie wszystkich królów dynastii Dawidowej (Mt 1,6-11). Nadto występują: Eliasz, Elizeusz, wdowa z Sarepty, Naaman (Łk 4,26; Rz 11,2; Jk 5,17). NT zakłada rzeczywistość wydarzeń 1-2 Krl, widzi ich mesjańską realizację w osobie i dziele Chrystusa: ...a oto tu jest coś więcej niż Salomon (Mt 12,42).
2 Krl 1
DOKOŃCZENIE RZĄDÓW OCHOZJASZA
Pan Bóg broni swojej czci
1 Po śmierci Achaba Moab zbuntował się przeciw Izraelowi. 2Krl 3,4-27
1,1-25,30 Podział Krl na dwie księgi jest sztuczny. Pierwsza Biblia hebr. jeszcze go nie znała.
2 Ochozjasz zaś wypadł przez kratę swej górnej komnaty w Samarii i chorował. Wysłał więc posłańców, mówiąc do nich: Idźcie, wywiedzcie się u Beelzebuba, boga Ekronu, czy wyzdrowieję z tej mojej choroby.
1,2 u Beelzebuba. Hebr.: Baal zebub, „Baal od much”, gra słów mająca ośmieszyć właściwe imię bóstwa: Baal Zebul, „Baal Książę” (por. Mt 10,25+).
1,2. Krata w górnej komnacie. Prace archeologiczne prowadzone w Samarii dowiodły, że pałac królewski pochodzący z tego okresu miał drugie piętro. Styl architektoniczny charakteryzował się elementami otwartej zabudowy. Opisana tutaj krata mogła być drewnianą siatką, dającą cień i umożliwiającą swobodną cyrkulację powietrza.
1,2. Samaria. Samaria była stolicą Północnego Królestwa Izraela. Na temat dodatkowych informacji zob. komentarz do 1 Krl 16,24.
1,2. Baal-Zebub/Beelzebub. Przez wiele lat sądzono, że forma ta jest celowym zniekształceniem imienia Baal-Zebul (Najwyższy/Główny Baal), w literaturze ugaryckiej często oznaczającego boga podziemnego świata. Wyjaśniałoby to grecką formę „Beelzebub” użytą w Ewangelii Mateusza 10,25; 12,24 (i innych tekstach), będącą w Nowym Testamencie jednym z tytułów szatana. „Zebub” znaczy „muchy” i, jeśli tytuł ma charakter pozytywny, może nawiązywać do zdolności odlatywania owadów przenoszących choroby i infekcje. Podobne znaczenie może mieć imię bóstwa z Ugarit, El-Dubub. W zaklęciach z Ugarit wzywa się Baal-Zebula, by wygnał demony choroby. Ochozjasz nie prosi jednak o zaklęcie, które spowoduje jego uzdrowienie, lecz o wyrocznię, czy odzyska zdrowie. Wyroczni dostarcza też królowi Eliasz w wersecie 6.
1,2. Ekron. Filistyńskie miasto Ekron (Tel Mikne) znajdowało się w odległości ok. 96 km od Samarii. Na temat dodatkowych informacji zob. komentarz do Sdz 1,18 i 1 Sm 5,10.
3 Lecz anioł Pański powiedział do Eliasza z Tiszbe: Wstań, wyjdź naprzeciw posłańców króla Samarii i powiedz im: Czyż nie ma Boga w Izraelu, że wy idziecie wywiadywać się u Beelzebuba, boga Ekronu? 4 Dlatego tak mówi Pan: Z łoża, do którego wszedłeś, już nie zejdziesz, ponieważ umrzesz na pewno! I odszedł Eliasz. 5 Kiedy posłańcy wrócili do Ochozjasza, rzekł do nich: Czemu już powróciliście? 6 Odpowiedzieli mu: Jakiś człowiek wyszedł naprzeciw nas i rzekł do nas: Idźcie, wróćcie do króla, który was wysłał, i powiedzcie mu: Tak mówi Pan: Czyż nie ma Boga w Izraelu, że ty polecasz wywiadywać się u Beelzebuba, boga Ekronu? Dlatego z łoża, do którego wszedłeś, już nie zejdziesz, ponieważ umrzesz na pewno! 7 On zaś rzekł do nich: Jak wyglądał ten człowiek, który wyszedł wam naprzeciw i wypowiedział do was te słowa? 8 Odpowiedzieli mu: Był to człowiek w płaszczu z sierści, przepasany pasem skórzanym dokoła bioder. Wtedy zawołał: To Eliasz z Tiszbe!
1,8 To odzienie Eliasza (por. 1 Krl 18,46; 2 Krl 2,8.13). Będą je nosili także inni prorocy (Za 13,4) oraz nowy Eliasz — Jan Chrzciciel (Mt 3,4p).
1,8. Strój Eliasza. Zob. komentarz do 1 Krl 19,19, gdzie omówiono ubiór Eliasza. W obecnym fragmencie nie opisano konkretnej szaty Eliasza, lecz podkreślono jego „owłosiony/włochaty” wygląd, mogący mieć związek ze strojem lub ciałem proroka. Drugie przypuszczenie wydaje się bardziej prawdopodobne, bowiem słowo, które BT tłumaczy jako „pas”, gdzie indziej oznacza przepaskę biodrową, która nie byłaby widoczna, gdyby prorok nosił wierzchnie szaty. Inną możliwością jest, że Eliasz nosił płaszcz z sierści, pod nim miał jednak tylko skórzaną przepaskę biodrową.
9 Posłał zatem po niego pięćdziesiątnika wraz z jego pięćdziesiątką. Przyszedł on więc do Eliasza, gdy [ten] właśnie przebywał na szczycie góry, i powiedział do niego: Mężu Boży! Król ci nakazał: Zejdź!
10 Odpowiadając, Eliasz rzekł do pięćdziesiątnika: Jeżeli ja jestem mężem Bożym, niech spadnie ogień z nieba i pochłonie ciebie wraz z twoją pięćdziesiątką! I spadł ogień z nieba, i pochłonął go wraz z jego pięćdziesiątką. Łk 9,54-55
1,10. Ogień z nieba. Bogowie burzy Bliskiego Wschodu byli zwykle uzbrojeni w błyskawice, którymi wzniecali ogień. Asyryjscy królowie z tego okresu nazywają bogów ognistym płomieniem; bogowie mieli też spuszczać przed nimi ogień z nieba. Assarhaddon (król Asyrii z VII w. przed Chr.) porównuje marsz i zwycięstwa swoich wojsk do niedającego się ugasić ognia. W podobny sposób bóstwo uczestniczyło w bitwach prowadzonych przez śmiertelnych. Ogień rozniecany ciskanymi błyskawicami był jedną z głównych broni bogów.
11 Wtedy król powtórnie wysłał po niego innego pięćdziesiątnika wraz z jego pięćdziesiątką. Ten odezwał się i rzekł do niego: Mężu Boży! Tak mówi król: Zejdź natychmiast!
1,11 odezwał się i rzekł do niego. Według tekstu hebr., gdzie: „odpowiedział i rzekł”. BJ: „wszedł na górę i rzekł” (por. w. 9), za grec. według recenzji Lucjana.
12 Odpowiadając, Eliasz rzekł do nich: Jeżeli ja jestem mężem Bożym, niech spadnie ogień z nieba i pochłonie ciebie wraz z twoją pięćdziesiątką! A ogień Boży spadł z nieba i pochłonął go wraz z jego pięćdziesiątką. 13 Wtedy król znowu wysłał trzeciego pięćdziesiątnika wraz z jego pięćdziesiątką. Gdy trzeci pięćdziesiątnik przyszedł, padł na kolana przed Eliaszem i błagał go o miłosierdzie w tych słowach: Mężu Boży! Niech życie moje oraz życie tych sług twoich pięćdziesięciu drogie będzie w twoich oczach! 14 Oto ogień spadł z nieba i pochłonął obydwóch poprzednich pięćdziesiątników wraz z ich pięćdziesiątkami. Lecz teraz niech życie moje drogie będzie w twoich oczach! 15 Wtedy anioł Pański powiedział do Eliasza: Zejdź razem z nim, nie bój się go! Eliasz podniósł się i zszedł razem z nim do króla, 16 i powiedział do niego: Tak mówi Pan: Ponieważ wysłałeś posłańców, by wywiadywać się u Beelzebuba, boga Ekronu – czyż nie ma Boga w Izraelu, by szukać Jego wyroku? – przeto z łoża, do którego wszedłeś, już nie zejdziesz, ponieważ umrzesz na pewno!
1,16 Tekst umieszczony tutaj, za hebr., między myślnikami, w BJ pominięty jako niezręczne powtórzenie pytania z w. 3 i 6.
— W. 9-16 są — jak się wydaje — dodatkiem, pochodzącym od uczniów Elizeusza (por. 2,23-24). Mają one wpoić — pominąwszy inne względy moralne — respekt i uległość należne reprezentantom Boga.
17 Umarł więc król według wyroku Pańskiego, który Eliasz oznajmił. A brat jego, Joram, został w jego miejsce królem w drugim roku [panowania] Jorama, syna Jozafata, króla judzkiego, bo [Ochozjasz] nie miał syna.
1,17 brat jego. Według przekładów starożytnych. W tekście hebr. pominięte.
— w drugim roku (panowania] Jorama. Datę, która nie zgadza się z 3,1, podano według jakiegoś innego systemu chronologicznego.
1,17. Uwaga chronologiczna. Brat Ochozjasza, Joram, wstąpił po nim na tron i panował, zdaniem Thiele, w 852-841 przed Chr. W rezultacie w tym okresie Judą i Izraelem rządzili władcy o tym samym imieniu.
18 A czyż pozostałe czyny Ochozjasza, których dokonał, nie są opisane w Księdze Kronik Królów Izraela?
2 Krl 2
DZIEJE ELIZEUSZA
Eliasz tajemniczo odchodzi. Elizeusz jego następcą
1 Kiedy Pan miał wśród wichru unieść Eliasza do nieba, Eliasz szedł z Elizeuszem z Gilgal.
2,1-18 Pod względem literackim ten piękny passus należy już do cyklu Elizeusza, do którego jest wstępem.
2,1 Owo Gilgal położone na północ od Betel nie jest tym znanym z historii Jozuego (zob. przyp. Joz 4,19).
2,1....
nbogdanus