KSIĘGA JOZUEGO
Wstęp do Księgi Jozuego.
Joz 1. Zadanie Jozuego. Warunki pomocy Bożej. Pomoc pokoleń zajordańskich.
Joz 2. Wywiadowcy Jozuego w Jerychu. Umowa między Rachab a zwiadowcami. Powrót zwiadowców..
Joz 3. Przygotowanie. Ostatnie polecenia. Cudowne przejście rzeki.
Joz 4. Dwanaście kamieni pamiątkowych. W GILGAL. Jozue wyjaśnia znaczenie przejścia.
Joz 5. Przerażenie mieszkańców Palestyny zachodniej. Obrzezanie Izraelitów w Gilgal. Obchód Paschy. ZDOBYCIE JERYCHA.. "Wódz zastępów Pańskich".
Joz 6. Okrążenie i zdobycie miasta obłożonego klątwą. Uratowanie Rachab. Klątwa rzucona na Jerycho.
Joz 7. Klęska pod Aj karą za świętokradztwo. Pokuta Jozuego i starszych. Bóg nakazuje badanie. Przestępstwo i ukamienowanie Akana.
Joz 8. Nowy plan przeciw Aj. Zasadzka na Aj i zajęcie miasta. Rozmiary klęski. Miasto obłożone klątwą na zawsze. Ołtarz na górze Ebal i czytanie Prawa.
Joz 9. Podstęp Gibeonitów.. Zawarcie przymierza i odkrycie podstępu. Gibeonici będą służyć przy świątyni.
Joz 10. Koalicja przeciw Gibeonowi. Zwycięstwo Jozuego. Zdobycie sześciu miast południowych. Zwycięstwo na południu Palestyny.
Joz 11. Sprzymierzeni królowie ponoszą klęskę. Zajęcie Chasoru i innych miast galilejskich. Wyjątek dla miast na wzgórzach. PRZEGLĄD WALK O PALESTYNĘ. Zwycięstwo Jozuego. Klęska Anakitów..
Joz 12. Królowie zwyciężeni na wschód od Jordanu. Królowie zwyciężeni na zachód od Jordanu.
Joz 13. PODZIAŁ ZIEMI OBIECANEJ. Kraj pozostały do zdobycia. Pokolenia zajordańskie. Pokolenie Rubena. Pokolenie Gada. Połowa pokolenia Manassesa.
Joz 14. PIERWSZY PODZIAŁ W GILGAL. Wprowadzenie. Dział Kaleba.
Joz 15. Pokolenie Judy. Kalebici zajmują terytorium Hebronu. Wykaz miejscowości pokolenia Judy.
Joz 16. Pokolenie Efraima.
Joz 17. Pokolenie Manassesa. Potomkowie Józefa zajmują lasy.
Joz 18. DRUGI PODZIAŁ W SZILO.. Opis ziemi pozostałych siedmiu pokoleń. Pokolenie Beniamina. Miasta Beniamina.
Joz 19. Pokolenie Symeona. Pokolenie Zabulona. Pokolenie Issachara. Pokolenie Asera. Pokolenie Neftalego. Pokolenie Dana. Dział Jozuego.
Joz 20. Miasta ucieczki.
Joz 21. MIASTA LEWICKIE. Wprowadzenie. Miasta Kehatytów.. Miasta pozostałych rodów Kehatytów.. Miasta Gerszonitów.. Miasta Merarytów.. Wypełnienie obietnic Bożych.
Joz 22. OSTATNIE POLECENIA JOZUEGO.. Odesłanie pomocy zajordańskiej. Jozue błogosławi odchodzących. Ołtarz nad brzegiem Jordanu. Zarzuty przeciw pokoleniom zajordańskim.. Usprawiedliwienie szczepów zajordańskich. Porozumienie między pokoleniami.
Joz 23. Religijno-społeczny testament Jozuego. Groźby i sankcje.
Joz 24. Przypomnienie powołania narodu. Konieczny wybór zostaje dokonany. Przymierze w Sychem.. TRADYCJE O GROBIE JOZUEGO, JÓZEFA I ELEAZARA..
Śmierć Jozuego. Pochowanie kości Józefa i kapłana Eleazara.
Wstęp do Księgi Jozuego
Księga Jozuego nawiązuje wprawdzie do wydarzeń opisanych w Pwt, ale nie jest ona zwykłym jej dalszym ciągiem, lecz rozpoczyna nowy kompleks literacki, który tradycja izraelska określa mianem "proroków wcześniejszych" (w odróżnieniu od tzw. "późniejszych", działających i piszących od VIII w. przed Chr.). Treściowo Księga Jozuego obejmuje opis zdobywania Ziemi Obietnicy (1-12 [->Joz 1,1]), następnie podziału Kanaanu pomiędzy poszczególne pokolenia (13-21 [->Joz 13,1]), a wreszcie wspomnienie duchowego testamentu Jozuego (22-24 [->Joz 22,1]).
Uważniejsza lektura, a tym bardziej analiza literacka pierwotnego tekstu prowadzą do wniosku, że Księga Jozuego jest owocem stopniowego narastania, przebiegającego równolegle z duchownym i religijnym dojrzewaniem Izraela zapewne na przestrzeni co najmniej kilku pierwszych wieków jego istnienia narodowego. Wskazuje na to z jednej strony często zmieniający się styl księgi i jej słownictwo, typowe dla nurtów duchowych ze ściśle określonych środowisk i epok, z drugiej zaś porównanie zawartych w Księdze Jozuego opisów zdobywania Kanaanu z odnośnymi wzmiankami z innych ksiąg, zwłaszcza Sędziów. Okazuje się, że zdobywanie Kanaanu nie było dziełem jednego zwycięskiego pochodu, lecz procesem stopniowej infiltracji Izraelitów oraz ich powolnego mieszania się z pierwotnymi grupami etnicznymi i wcielania ich do swej wspólnoty teokratycznej. Wspomnienia o tych wydarzeniach przechowywano mniej lub więcej wiernie zwłaszcza w środowiskach kultowych (np. w Gilgal, Sychem).
Wkrótce zaczęto snuć refleksje teologiczne nad narodowym, a zwłaszcza religijnym sensem wydarzeń z okresu zajmowania Kanaanu. Z biegiem czasu zacierały się szczegóły wydarzeń, zaczęto wydarzenia te idealizować i upiększać. Równocześnie zaś podkreślano w opowiadaniach coraz mocniej, że zdobycie Kanaanu, które przerastało wszelkie czysto ludzkie możliwości Izraela, było właściwie dziełem samego Boga, który walczył za Izraela. Równolegle do tego procesu zacierały się coraz bardziej granice chronologiczne poszczególnych wydarzeń. Ważne było, że Kanaan został prędzej czy później zdobyty. Tym tłumaczy się, że porządek geograficzny Księgi Jozuego (kolejne zajmowanie Kanaanu centralnego, potem południowego i północnego) został ostatecznie przedstawiony w kolejności porządku chronologicznego jako zwycięski pochód Izraela, zdobywającego cały Kanaan. Żeby to osiągnąć, posłużyły się pokolenia autorów, pracujących nad powstaniem Księgi Jozuego, przyjętym wówczas sposobem pisania, mianowicie powiązały poszczególne wyprawy wojenne i przemówienia z imieniem Jozuego.
Skądinąd nie ulega wątpliwości istotny udział Jozuego w zdobywaniu Kanaanu. Pięcioksiąg przedstawia Jozuego jako wiernego współpracownika Mojżesza i jego następcę. Archeologia zaś Palestyny potwierdza zburzenie miast kananejskich i nastanie nowego okresu kultury pod koniec XIII w., zarówno w częściach centralnych ówczesnego Kanaanu, jak i w jego stronach południowych i północnych.
Księga Jozuego przedstawia zatem prawdziwe wydarzenia historyczne. Niemniej cel, jaki przyświecał wszystkim kolejnym autorom, którzy przyłożyli rękę do jej skrystalizowania w dzisiejszej postaci, odbiegał poważnie od dzisiejszej historiografii. Chodziło im przede wszystkim o wykazanie na podstawie opisanych wydarzeń, że Bóg wywiązał się wiernie z obietnic, jakie niegdyś złożył protoplastom narodu, a potem wielokrotnie odnawiał, oddając obecnie ich potomkom Kanaan jako kraj, gdzie będą mogli swobodnie wypełniać przykazania z pierwszym przykazaniem na czele: wyłącznej czci swego Boga. Ponadto chce księga dowieść, że Bóg kontynuuje obecnie tę samą, raz w stosunku do Izraela obraną, linię swego postępowania.
Zdobycie Kanaanu było prawdziwym spełnieniem dawnych obietnic. Izrael dostrzegł jednak wkrótce, że treść tych obietnic przerastała znacznie tę rzeczywistość, w jakiej Izraelitom przyszło obecnie żyć. Żywa wiara w wierność Boga względem własnych postanowień (obietnic) oraz w potęgę, z jaką je realizował, sprawiała, że Księga Jozuego stała się wielką księgą nadziei, której perspektywy sięgały coraz bardziej nieskończoności. Izrael uświadamiał sobie stopniowo, że "odpoczynek" po zdobyciu i osiedleniu się w Kanaanie był tylko etapem przejściowym w pochodzie, w którym Bóg prowadzi swój lud z niczym niezachwianą stałością i wiernością do innej Ziemi Obietnicy, w której Izrael spocznie, tym razem bez obawy zamącenia osiągniętego pokoju, sam na sam z Panem, Bogiem swoim. Księga Jozuego jest zatem jednym z istotnych etapów przygotowawczych wybranego narodu na przyjście innego "Jozuego" (hebrajskie "Jehoszua" znaczy: Jahwe (jest) wybawieniem) - Jezusa Chrystusa, który doprowadzi nowego Izraela - Kościół do ostatecznego "odpoczynku" w nowym, wiecznym, niebieskim Jeruzalem (por. Hbr 3,12-4,11; Ap 21n).
Joz 1
Zadanie Jozuego
1 Po śmierci Mojżesza, sługi Pana, rzekł Pan do Jozuego, syna Nuna, pomocnika Mojżesza: Pwt 34
1,1 Po śmierci Mojżesza. Księga przedstawia się jako kontynuacja Pwt. I rzeczywiście, w stylu Pwt oraz w zgodzie z jej myślami przewodnimi będzie ona opowiadać o wejściu do Ziemi Obiecanej i osiedleniu się w niej, wykorzystując w tym celu część starszych tradycji, zwłaszcza dotyczących pokoleń Palestyny centralnej.
— pomocnika Mojżesza. „Pomocnik”, meszaret, to najczęstszy tytuł nadawany Jozuemu (por. Wj 24,13; 33,11; Lb 11,28); rzeczonego tytułu, bardziej honorowego niż ebed, „sługa” (z wyjątkiem wyrażenia „Sługa Jahwe”), używa się także w odniesieniu do urzędników królewskich (1 Krn 27,1) albo w celu wskazania czyichś funkcji liturgicznych. — Na temat imienia, roli Jozuego w spenetrowaniu Ziemi Obiecanej, jego wierności i wyznaczenia go na następcę Mojżesza por. Wj 17,9; 24,13; 33,11; Lb 11,28; 13,8.16; 14,5n.30.38; 27,15-23; Pwt 3,21. 28; 31,7-8.14.23; 34,9. — W grec. i w Wulgacie jest on nazywany „synem Nawe” wskutek błędu kopisty w pierwszych rkpsach Sept, gdzie NAUH zamiast NAUN.
2 Mojżesz, sługa mój, umarł; teraz więc wstań, przepraw się przez ten oto Jordan, ty i cały ten lud, do ziemi, którą Ja daję Izraelitom.
3 Każde miejsce, na które zstąpi wasza noga, Ja wam daję, jak zapowiedziałem Mojżeszowi. Pwt 11,24-25
4 Od pustyni i od Libanu aż do Wielkiej Rzeki, rzeki Eufrat, cała ziemia Chittytów aż do Wielkiego Morza, w stronę zachodzącego słońca, będzie waszą krainą. Rdz 15,18; Pwt 1,7
1,4 Granice terytorium, które ma być przedmiotem podboju, są też idealnymi granicami Ziemi Obiecanej (por. Rdz 15,18; Pwt 1,7; 11,24; zob. też Sdz 20,1+). Rzeczywistość okaże się o wiele skromniejsza: terytorium podzielone między pokolenia (rozdz. 13-19) jest mniejsze. — (cała ziemia Chittytów). Określenie, pominięte w grec, jest glosą, najprawdopodobniej pochodzenia kapłańskiego.
1,4. Ziemia Obiecana. „Pustynia” otacza obszar Ziemi Obiecanej od południa i wschodu. Terytorium Libanu i rzeka Eufrat wyznaczają granicę północną na wschodzie i zachodzie. W podobnych opisach granic ziemi (zob. komentarz do Pwt 1,7) Eufrat oznacza obszar, w którym rzeka zakręca ku północy w stronę Emaru. Wielkie Morze (Morze Śródziemne) tworzy granicę zachodnią. Ziemia Chetytów oznacza najprawdopodobniej Syrię, w której osiedliło się wiele grup Chetytów po upadku imperium chetyckiego ok. 1200 przed Chr.
5 Nikt się nie ostoi przed tobą przez wszystkie dni twego życia. Jak byłem z Mojżeszem, tak będę z tobą, nie opuszczę cię ani nie porzucę. Pwt 7,24; Wj 3,12 Joz 1,9; Joz 1,17; Joz 3,7; Joz 6,27
Warunki pomocy Bożej
6 Bądź mężny i mocny, ponieważ ty rozdasz temu ludowi w posiadanie ziemię, którą poprzysiągłem dać ich przodkom. Pwt 3,28; Pwt 31,7-8 Pwt 31,23
7 Tylko bądź mężny i mocny, przestrzegając wypełniania całego Prawa, które nakazał ci Mojżesz, sługa mój. Nie odstępuj od niego ani w prawo, ani w lewo, aby się okazała twoja roztropność we wszystkich przedsięwzięciach. Pwt 5,32; Pwt 29,8
8 Niech ta Księga Prawa będzie zawsze na twych ustach; rozważaj ją w dzień i w nocy, abyś ściśle spełniał wszystko, co w niej jest napisane, bo tylko wtedy powiedzie ci się i okaże się twoja roztropność. Pwt 6,6n; Pwt 17,18n Pwt 31,7; Pwt 31,23
1,8. Księga Prawa. Zwykle wyobrażamy sobie księgę z kartami, szyciem i oprawą. Takie księgi nie istniały w świecie starożytnym. Hebrajski termin, który został tutaj użyty, może oznaczać każdy dokument: inskrypcję, zwój, papirus, tabliczkę glinianą lub kamienną. Księga Prawa była kopią poleceń przekazanych Mojżeszowi w Księdze Powtórzonego Prawa i umieszczonych przed Arką Przymierza (zob. komentarz do Pwt 31,26).
9 Czyż ci nie rozkazałem: Bądź mężny i mocny? Nie bój się i nie drżyj, bo z tobą jest Pan, Bóg twój, wszędzie, gdziekolwiek pójdziesz. Pwt 1,21+; Pwt 1,29n; Pwt 7,21; Pwt 20,13; Pwt 31,6
Pomoc pokoleń zajordańskich
10 Jozue rozkazał wówczas zwierzchnikom ludu, mówiąc: Pwt 16,18
1,10 zwierzchnikom ludu. Dosł.: „pisarzom ludu”. Ich zadanie polega na prowadzeniu rekrutacji do wojska i na zajmowaniu się administracją (por. Pwt 20,5.8). Słowo to oznacza także urzędników wymiaru sprawiedliwości, sekretarzy trybunału albo komisarzy dodanych do pomocy sędziemu (por. Pwt 16,18; 1 Krn 23,4).
11 Przejdźcie przez obóz i nakażcie ludowi: Przygotujcie sobie żywność, gdyż po trzech dniach przeprawicie się tu przez Jordan, abyście zajęli ziemię, którą Pan, Bóg wasz, daje wam w posiadanie.
12 Następnie Jozue przemówił do Rubenitów, Gadytów i połowy pokolenia Manassesa: Lb 32; Pwt 3,18-20
13 Przypomnijcie sobie rozkaz, jaki dał wam Mojżesz, sługa Pana, gdy rzekł: Pan, Bóg wasz, daje wam odpoczynek i obdarza tą ziemią. 14 Wasze żony, dzieci i trzody mogą pozostać w kraju, który dał wam Mojżesz za Jordanem. Wy jednak musicie wyruszyć uzbrojeni na czele swych braci, wszyscy zdolni do boju mężczyźni, i musicie im pomóc,
1,14 Według Joz podbój Kanaanu ma być dziełem całego ludu, a nie rezultatem nieskoordynowanych wysiłków poszczególnych pokoleń, wysiłków podejmowanych na rozmaitych odcinkach. W Sdz właśnie ta druga wersja.
15 aż Pan użyczy pokoju braciom waszym, jak i wam, i aż oni również posiądą ziemię, którą da im Pan, Bóg wasz. Wtedy możecie wrócić do kraju, który do was należy i który dał wam Mojżesz, sługa Pana, po drugiej stronie Jordanu, ku wschodowi słońca. Joz 22
16 Odpowiedzieli więc Jozuemu tymi słowami: Wszystko, coś nam rozkazał, uczynimy i gdziekolwiek nas poślesz, pójdziemy.
17 Jak posłuszni byliśmy we wszystkim Mojżeszowi, tak będziemy posłuszni i tobie. Oby tylko Pan, Bóg twój, był z tobą, jak był z Mojżeszem. Pwt 34,9 Joz 1,5
18 Ktokolwiek sprzeciwi się twojemu głosowi i nie będzie posłuszny twemu słowu we wszystkim, co mu rozkażesz, musi umrzeć. Tylko bądź mężny i mocny. Pwt 17,12
1,16-18. Przysięga wierności. Na podstawie starożytnych dokumentów pochodzących z Bliskiego Wschodu wiemy, że gdy na tronie zasiadał nowy król, wasale poprzedniego władcy byli proszeni o złożenie przed nim przysięgi wierności. Praktyka ta jest potwierdzona w przypadku egipskich faraonów i królów państw-miast istniejących na obszarze ówczesnej Palestyny.
Joz 2
Wywiadowcy Jozuego w Jerychu
1 Jozue, syn Nuna, wysłał potajemnie z Szittim dwu zwiadowców, dając im polecenie: Idźcie i obejrzyjcie okolicę Jerycha. Poszli więc i przybyli do domu nierządnicy imieniem Rachab i udali się tam na spoczynek. Joz 7,2; Lb 13; Sdz 18,2 Mt 1,5
2,1 —9,27 W tych rozdziałach są skupione tradycje pochodzące z sanktuarium Beniaminitów w Gilgal (4,19+). — W historii zdobycia Jerycha są zmieszane dwie tradycje: 1. wysłanie wywiadowców i historia Rachab (rozdz. 2) łącznie z zakończeniem (6,22-25); 2. historia, sama w sobie niejednorodna, przejścia przez Jordan i zajęcia Jerycha (rozdz. 3-4 i 6). Ten pełen cudów epizod zajmuje — jak się zdaje — miejsce jakichś działań militarnych, które były kontynuacją historii Rachab i o których wspomina się w 24,11.
2,1 z Szittim. Nazwa znaczy: „akacje”, i odnosi się do części stepu graniczącej z północno-wschodnim wybrzeżem Morza Martwego (Lb 25,1; 33,49).
2,1. Szittim. Pełna nazwa tego miejsca brzmiała Abel-Szittim (Lb 33,49). Stanowiło ono punkt wyjścia dla misji wywiadowców Jozuego oraz do wkroczenia Izraelitów do Kanaanu (Joz 2,1; 3,1; Mi 6,5). Józef Flawiusz umieszcza Szittim w odległości 11,5 km od rzeki Jordan. Faktyczna lokalizacja pozostaje niepewna, być może jest to Tell el-Hamman nad Wadi Kefrein.
2,1. Jerycho....
nbogdanus