mastitis.pdf

(185 KB) Pobierz
Mastitis
u bydła mlecznego
choroby są  skutkiem rozmijania się potrzeb krów (coraz lepszych pod
względem potencjału genetycznego) z  umiejętnościami i  ekonomiczny-
mi możliwościami hodowców w ich spełnieniu. Zapobieganie rozwojowi
stanów zapalnych to najskuteczniejsze działania pozwalające uzyskać naj-
bardziej wymierne efekty w produkcji mleka. leczenie zapaleń gruczołu
mlekowego nie przynosi dziś zadowalających efektów. Stosowanie antybio-
tykoterapii w leczeniu zapaleń wymion jest tylko rozwiązaniem pomocni-
czym, które niekoniecznie przyniesie pożądane rezultaty.
Przeciwdziałanie
mastitis
to przede wszystkim:
• właściwie zbilansowane żywienie,
• odpowiednie warunki środowiskowe,
• skuteczne odnajdywanie krów zakażonych (Staphylococcus
aureus, Strep-
tococcus agalactiae, Mycoplasma bovis),
• ograniczenie transmisji drobnoustrojów zakaźnych,
• wyłączanie z produkcji krów niepoddających się leczeniu.
W okresie okołoporodowym ujawnia się najwięcej błędów, głównie ży-
wieniowych, które popełniono w ostatnim trymestrze ciąży. Krowa po wy-
cieleniu musi gwałtownie przestroić swój metabolizm i dostarczyć energii
związanej z początkiem laktacji. odbywa się to w warunkach tzw. stresu
fizjologicznego, jakim jest poród. organizm krowy otłuszczonej nie jest
w  stanie wytworzyć nowych porcji energii i  korzysta ze  zgromadzonych
zapasów, tj. spala odłożony tłuszcz. Dochodzi do  patologicznego stanu,
który wyraża się, między innymi, spadkiem koncentracji glukozy oraz
wzrostem stężenia wolnych kwasów tłuszczowych i związków ketonowych.
Konsekwencją hipoglikemii (stres metaboliczny), wraz z działaniem korty-
kosteroidów i adrenaliny, jest atonia macicy i obniżona aktywność fagocy-
tarna w błonie śluzowej. Prowadzi to nie tylko do zatrzymania łożyska, ale
także do rozwoju infekcji i zapaleń. Wskutek wchłaniania się endotoksyn
bakteryjnych z macicy dochodzi do wzrostu stężenia kortyzolu i pogłębie-
36
Mastitis
u bydła mlecznego
Ryc. 14. Główny mechanizm obronny wymienia przed infekcją
nia procesów patologicznych. Macierzyństwo hamuje aktywność jajników
wskutek zablokowania, przez prolaktynę, receptorów dla gonadotropin.
Zjawisko to, na  drodze bezpośredniej i  pośredniej, zostaje pogłębione
przez hipoglikemię oraz związki ketonowe.
obecnie coraz więcej problemów zdrowotnych zaczyna dostarczać nad-
miar białka znajdującego się w dawce pokarmowej przeznaczonej dla krów
mlecznych. Zwiększony odsetek ketoz skutecznie obniża odporność gru-
czołu mlekowego i  jest to  okres predysponowany do  zapaleń wymienia.
Według Smulskiego i wsp. (2013) średnia arytmetyczna dla czasu wystą-
pienia
mastitis clinica
po porodzie wynosi 30 dni.
najlepszym sposobem zapobiegania zapaleniom gruczołu mlekowego jest
zmniejszenie ekspozycji bakterii, na które są narażone kanały strzykowe w cza-
sie doju, jak również pomiędzy kolejnymi udojami. Zwiększająca się liczba
bakterii prowadzi nieuchronnie do wzrostu odsetka infekcji wymion (ryc. 14).
Higiena na  odpowiednim poziomie to  istotny element profilaktyki.
Jest sumą wszystkich środków związanych z  zarządzaniem otoczeniem,
których wspólnym celem jest zredukowanie liczby bakterii wywołujących
mastitis,
atakujących strzyki i wymiona krów w okresie laktacji i zasusza-
nia. W każdym stadzie bydła mlecznego dochodzi do przenoszenia bakte-
rii wywołujących
mastitis,
także w optymalnych warunkach higienicznych.
niemożliwe jest, by  strzyki nie były narażone na  ataki drobnoustrojów
chorobotwórczych. Wszystko, na czym znajdują się bakterie i co ma bez-
pośredni kontakt ze strzykami, umożliwia bakteriom ich rozprzestrzenianie
się. Jeśli zostanie przerwane lub znacznie zredukowane przenoszenie bakte-
rii, wówczas zmniejszy się częstotliwość nowych infekcji.
Bakterie są najczęściej przenoszone podczas dojenia poprzez:
• ręce osoby dojącej,
• ręczniki czy też gąbki do wycierania wymion,
• gumy strzykowe.
37
ryc. archiwum autora
Mastitis
u bydła mlecznego
najczęściej przenoszonymi bakteriami są drobnoustroje takie jak:
Sta-
phylococcus aureus, Streptococcus agalactiae, Streptococcus dysgalactiae
i My-
coplasma spp.
coraz częściej do drobnoustrojów łatwo przenoszonych przez
sprzęt udojowy wlicza się paciorkowca wymieniowego (Streptococcus
ube-
ris).
Ponadto pomiędzy kolejnymi udojami istnieje również ryzyko prze-
noszenia bakterii poprzez:
• legowiska, na których stale obecne są bakterie,
• strzyki, dotykające kończyn tylnych lub ogona,
• wzajemne oblizywanie strzyków i wymion przez krowy,
• muchy,
• spłukiwanie wymion zbyt dużą ilością wody.
3.1. Programy kontrolne dotyczące drobnoustrojów
zakaźnych
Programy kontrolne uwzględniające redukcję patogenów zakaźnych
(a  w  szczególności
Staphylococcus aureus)
powinny zawierać (wg  Zecconi
2003) następujące zalecenia:
• Prawidłowa kolejność dojenia: zdrowe pierwiastki, zdrowe wieloródki,
świeżo wycielone jałówki i krowy, krowy zakażone.
• Segregacja krów zakażonych: prowadzenie badania bakteriologicznego
mleka ćwiartkowego.
• Krowy zakażone powinny być przemieszczone do innej grupy i dojone
jako ostatnie.
• należy przeprowadzać pobieranie próbek po wycieleniu oraz od krów
zakupionych. Wszystkie jałówki i  krowy powinny być zbadane dwu-
krotnie, tj. w 7. i 14. dniu po porodzie (po wprowadzeniu do stada).
Przed otrzymaniem wyników badań bakteriologicznych jałówki i kro-
wy powinny być utrzymywane w porodówkach i dojone po krowach
zdrowych, ale przed zakażonymi.
• leczenie w zasuszeniu: produkty antybiotykowe Dc należy podawać
do każdej ćwiartki u wszystkich krów (pełna terapia). Wybór preparatu
powinien następować po  uprzednim określeniu wrażliwości wyizolo-
wanych szczepów bakterii.
• terapia w  laktacji: leczenie gronkowcowych zapaleń podklinicznych
należy przeprowadzać przed 30. dniem laktacji i objąć nim jedynie kro-
wy młode (do 3 laktacji włącznie). W przypadkach klinicznego stanu
zapalnego, niezależnie od etiologii, należy stosować terapię przeciwbak-
teryjną i przeciwzapalną w celu zredukowania objawów. leczenie może
okazać się nieskuteczne i  krowa pozostanie wtedy w  grupie zwierząt
zakażonych.
38
Mastitis
u bydła mlecznego
• Schemat pozostałych badań mleka w stadzie: należy wprowadzić pre-
cyzyjny schemat ponownych badań krów ujemnych w  badaniu po-
przednim. Próbki od krów wolnych od infekcji powinny być pobierane
po 2, 4, 10 i 14 miesiącach od pierwszego zbadania.
3.2. Programy kontrolne dotyczące drobnoustrojów
środowiskowych
Podstawowym elementem programu zwalczania zakażeń i zapaleń wymienia
na tle drobnoustrojów środowiskowych jest stosowanie antybiotyków o prze-
dłużonym działaniu na początku okresu zasuszenia (terapia Dc). Do zaka-
żeń wymienia drobnoustrojami środowiskowymi dochodzi często pod ko-
niec okresu zasuszenia lub podczas porodu. okazuje się jednak, że większość
preparatów zawierających antybiotyk na  zasuszenie podawanych w  chwili
zasuszenia jest przeważnie nieskuteczna w stosunku do bakterii środowisko-
wych i w związku z tym terapia Dc nie chroni skutecznie przed infekcjami,
do których dochodzi w okresie poprzedzającym poród. Z drugiej strony za-
stosowanie produktu na zasuszenie, który w swoim składzie zawiera antybio-
Rozpoznanie bakteriologiczne
Staph. aureus
Str. dysgalactiae
Str. uberis
Inne paciorkowce
Enterococcus
spp.
Bacillus
spp.
E. coli
Proteus
spp.
Pozostałe
Enterobacteriaceae
Razem
Enterobacteriaceae
Acinetobacter
spp.
Niefermentujące
Inne Gram-ujemne
Drożdżaki i grzyby
Patogeny główne (razem)
Micrococcus spp.
CNS
Corynebacterium
spp.
Minor pathogens
razem
Czop wewnętrzny
n
10
2
11
11
20
8
13
a
2
2
17
a
Terapia DC
%
1,1
0,2
1,2
1,2
2,2
0,9
1,4
0,2
0,2
1,8
1,5
1,2
0,2
0,1
n
7
0
12
14
35
5
42
b
7
6
55
b
%
0,7
0
1,3
1,5
3,7
0,5
4,5
0,7
0,6
5,9
1,5
1,2
0,4
0,7
b
14
11
2
1
103
19
162
48
218
a
14
11
4
7
145
13
184
39
224
11,1
2,0
17,5
5,2
23,5
15,4
1,4
19,6
4,1
23,8
Tab. 1. Skuteczność zapobiegania zakażeniom ćwiartek w okresie zasuszenia
Objaśnienie:
a
,
b
– różnice statystycznie istotne (p < 0,05).
39
Mastitis
u bydła mlecznego
tyk aktywny wobec drobnoustrojów środowiskowych, skutkuje statystycznie
niższą liczbą
mastitis
w okresie 100 pierwszych dni laktacji.
Kolejną skuteczną metodą profilaktyki zakażeń jest stosowanie sztucz-
nych czopów, jako jedynego środka zabezpieczającego lub w  połączeniu
z antybiotykiem o przedłużonym działaniu. W tab. 1 przedstawiono wyso-
ką skuteczność czopa wewnętrznego względem terapii Dc.
W  zapobieganiu zakażeniom wywołanym przez drobnoustroje śro-
dowiskowe próbowano wykorzystać tzw. zewnętrzne osłony strzykowe.
W pracy Whista i wsp. (2006) zaprezentowano program profilaktyki w za-
suszeniu, na  który składało się dowymieniowe podawanie antybiotyków
Dc, dezynfekcja strzyków przez 3 dni po zaprzestaniu doju i zastosowanie
osłony zewnętrznej (DryFlex) na początku zasuszenia oraz na 10 dni przed
porodem. taki program profilaktyczny doprowadził do spadku odsetka za-
paleń klinicznych, w tym również wywołanych przez
E. coli.
W pracy cor-
belliniego i wsp. (2000) dowiedziono, że zastosowanie uszczelki DryFlex
na 7 dni przed spodziewanym porodem u krów, które otrzymały antybio-
tyk Dc w dniu zasuszenia, doprowadziło do całkowitego wyeliminowania
colimastitis
po porodzie w stosunku do grupy kontrolnej (tab. 2).
Kolejną metodą profilaktyki przed zakażeniem wymienia bakteriami
Coliforms
może być kąpiel strzyków w roztworach dezynfekcyjnych. Edin-
ger i wsp. (2000) wykazali, że dezynfekcja strzyków w płynie zawierającym
jodofor, począwszy od 260. dnia ciąży do zakończenia porodu, może ogra-
niczyć występowanie
colimastitis
w pierwszym tygodniu po porodzie.
3.3. Brakowanie krów opornych na terapię
Brakowanie jest często jedynym sposobem usunięcia przewlekłych zaka-
żeń, które są  oporne na  kilkukrotnie przeprowadzone leczenie. Wykaza-
Grupa krów
Mastitis
clinica
do 45. dnia
(% krów)
LKS
14. dzień
45. dzień
% krów zakażonych
Staph.
aureus
Pacior.
środ.
Coliforms
Kontrolna
(n = 54)
24,1
a
419,2
a
± 162,9
367,2
a
± 132,9
7,4
11,1
a
5,5
a
Doświadcz.
(n = 49)
12,2
b
328,1
b
± 98,6
123,9
b
± 24,5
8,1
4,1
b
0
b
Tab. 2.
Profilaktyczna skuteczność zewnętrznej osłony strzyka wykonanej na 7 dni przed spodziewanym porodem
Objaśnienie:
a
,
b
– różnice statystycznie istotne (p < 0,05).
40

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin