Działalność klasztoru Karmelitów bosych w Wiśniczu (1630–1782).pdf

(304 KB) Pobierz

You have downloaded a document from

The Central and Eastern European Online Library

The joined archive of hundreds of Central-, East- and South-East-European publishers,

research institutes, and various content providers

Source:

Folia Historica Cracoviensia

Location:

Author(s):

Title:

Poland

Szczepan T. Praśkiewicz

Działalność klasztoru Karmelitów bosych w Wiśniczu (1630–1782)

The activities of the Monastery of the Discalced Carmelites in Wiśnicz (1630–1782)

1/2013

Szczepan T. Praśkiewicz. "Działalność klasztoru Karmelitów bosych w Wiśniczu (1630–

1782)". Folia Historica Cracoviensia 1:195-221.

https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=460817

Issue:

Citation

style:

vol. XIX

FOLIA HISTORICA CRACOVIENSIA

2013

Szczepan T. Praśkiewicz OCD

Karmelitański Instytut Duchowości, Kraków

Działalność klasztoru

Karmelitów bosych w Wiśniczu

(1630–1782)

Wstęp

Kiedy w lutym 2000 roku prof. dr hab. Piotr Stanisław Szlezynger poprosił

mnie, jako ówczesnego prowincjała Krakowskiej Prowincji Karmelitów Bosych,

o napisanie słowa wstępnego do albumu pt.

Dawny kościół Karmelitów Bosych

w Wiśniczu,

jaki opracował

, wyraziłem nie tylko moją i moich współbraci za-

konnych radość z powodu tego, że Towarzystwo Miłośników Wiśnicza zechciało

się podjąć wydania tegoż Albumu, które – notabene – wznowiono poszerzone

w bieżącym roku

, ale podkreśliłem wierność wiśnickiej wspólnoty zakonnej

karmelitańskiemu stylowi życia i swemu powołaniu. Wyraził to już sam fundator

klasztoru Stanisław Lubomirski wobec króla Władysława IV, który nawiedził

Wiśnicz w 1641 roku: „Zakonnicy tutejsi – powiedział Lubomirski królowi –

tak ściśle przestrzegają karności swej zakonnej, że od tylu lat pobytu ich na gó-

rze w Wiśniczu, nigdym ich nie widział ku zamkowi mojemu kierujących swe

kroki. O ile starania dokładają w unikaniu łączności ze światem, o tyle miłują

samotność wzgórza i zamknięcie klasztorne”

. Dziś, pragnąc mówić o działal-

ności wiśnickiego klasztoru karmelitańskiego, pragnę przywołać te same słowa,

albowiem pierwszą i najbardziej czytelnie oddziałującą apostolsko cechą życia

zakonnego, w myśl teologii życia konsekrowanego – wczoraj, jak i dziś – jest

P. S. Szlezynger,

Dawny kościół Karmelitów Bosych w Wiśniczu.

Nowy Wiśnicz 2000.

Tenże,

Dawny kościół Karmelitów Bosych w Wiśniczu.

Bochnia–Nowy Wiśnicz 2009.

Tamże, s. 3 (wyd. 2000), s. 5 (wyd. 2009).

196

Szczepan T. Praśkiewicz OCD

wierność własnemu charyzmatowi i świadectwo życia

. Konstytucje karmelitów

bosych określały, że celem zakonu jest na pierwszym miejscu własne uświęcenie

poprzez „rozważanie i miłość rzeczy Bożych”, drugim zaś działalność zewnętrz-

na, zwłaszcza taka, „która ma na celu zbawienie bliźnich”

. Na mocy tychże

konstytucji – pisał o. Czesław Gil OCD – „każdy zakonnik był obowiązany

do poświęcenia około sześciu godzin dziennie na modlitwę, odprawianą wspól-

nie w chórze. Ponadto obowiązywało go czytanie duchowne, ustalone zwycza-

jem praktyki pokutne, takie jak biczowanie się, noszenie żelaznych łańcuszków

na biodrach czy włosiennicy. Regulamin dzienny przewidywał szczegółowy roz-

kład zajęć, niewiele pozostawiając do własnej dyspozycji. Modlitwa, umartwie-

nia, wierne zachowywanie porządku dnia – miały być środkami ułatwiającymi

stały i systematyczny postęp w życiu wewnętrznym”

Przepisy te obowiązywały wszystkie klasztory i wszystkich zakonników i mieli

je oni niejako we krwi. Nawet wówczas, gdy byli w podróży, o ile było to możli-

we, odprawiali ćwiczenia zakonne. I tak rano, gdy po mszy św. wyruszali w dro-

gę, odmawiali modlitwy dla podróżnych oraz Litanię do wszystkich świętych.

Następnie odprawiali półtoragodzinne rozmyślanie, po którym recytowali pry-

mę i tercję. Przed udaniem się do hospicjum na obiad odmawiali sekstę i nonę

oraz robili rachunek sumienia. Po obiedzie udawali się w dalszą drogę, w czasie

której miały miejsce: rekreacja, nieszpory, kompleta, różaniec, litania do Matki

Bożej, godzinne rozmyślanie oraz jutrznia i laudes dnia następnego. Odprawiali

także przepisane ćwiczenia pokutne

Z całą pilnością, niejako do potęgi, przepisów konstytucji zakonnych prze-

strzegano w klasztorach formacyjnych, w których młodzi zakonnicy odbywali

nowicjat lub przygotowali się poprzez studia do kapłaństwa. A takim wła-

śnie klasztorem formacyjnym, najpierw jako siedziba nowicjatu (1630–1642),

a następnie klerykatu (od 1642 aż do kasaty, tj. do 1782), był klasztor wiśnic-

ki, co przypomina o. prof. dr hab. Benignus J. Wanat

. Nowicjuszy i kleryków

uczono, owszem, podczas wykładów i konferencji, ale nade wszystko przykła-

Por. Jan Paweł II,

Vita consecrata,

nr 72.

Konstytucje

zakonu przyjęte przez kapitułę generalną z 1623 roku, (dalej: Constitutiones

1623). W: Archiwum Prowincji Karmelitów Bosych w Czernej (dalej: APKB) rkps AP 7: Acta Capi-

tulorum generalium OCD ab a. 1605 ad a. 1644, k. 35r–77v; pars 2 cap. 5.

C. Gil,

Karmelici Bosi w Polsce 1605–1655.

„Nasza Przeszłość” T. 48: 1977, s. 161–162.

Por. tamże, s. 17, przypis 14.

B. J. Wanat,

Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory Karmelitów i Karmelitanek Bosych

1605–1975.

Kraków 1979, s. 368.

Działalność klasztoru Karmelitów bosych w Wiśniczu…

197

dem własnego życia, gdyż konstytucje zakonne z 1631 roku przypominały sło-

wa św. Teresy od Jezusa: „operibus magis, quam verbis doceant” (bardziej niż

słowami trzeba uczyć czynami)

Działalność klasztoru wiśnickiego, bardziej niż

ad extra

była działalnością

ad intra,

co dostrzegł i za co pochwalił zakonników wobec króla sam fundator.

Działalnością tą był przede wszystkim ich sposób życia, którym oddziaływali

apostolsko na okolicę. Ten sposób życia pociągał wielu, bo pojawiły się licz-

ne powołania do zakonu z samego Wiśnicza i Bochni. Zakonnicy wiśniccy nie

zapomnieli jednak i o drugim członie składowym ich charyzmatu, tj. o trosce

o zbawienie dusz i podejmowali działalność apostolską także względem bliźnich

spoza klasztoru. Przyjrzyjmy się więc ich działalności nieco szerzej.

Działalność

ad intra

Formacja nowicjuszy i kleryków

Formacja nowicjuszy (1630–1642)

Klasztory karmelitów bosych włoskiej kongregacji zakonu pw. św. Eliasza,

do której należały klasztory w Polsce tworzące od 14 maja 1617 roku niezależną

prowincję zakonną pw. Ducha Świętego

dzieliły się – ze względu na ich orga-

nizację i przeznaczenie – na nowicjaty, eremy, domy studiów, domy profesów

oraz seminaria misyjne

. Jak już wspominano wcześniej, klasztor wiśnicki był

najpierw siedzibą nowicjatu, a następnie domem studiów. Aby w tym klasztorze

zamieszkać, tuż po ukończeniu jego budowy, tj. 26 maja 1630 roku, przybyło

z klasztoru pw. Niepokalanego Poczęcia w Krakowie całe zgromadzenie nowi-

Constitutiones Fratrum Discalceatorum Congregationis S. Eliae Ordinis B.V. Mariae de Monte

Carmelo.

Antverpiae 1632, ex officina plantiniana B. Moreti, s. 15; por. Teresa od Jezusa św.,

Sprawo-

zdania duchowe,

67. W: Taż,

Dzieła.

T. 3. Kraków 1995, s. 91; Leonardo della Passione [G. C. Ko-

walówka],

L’attività pastorale e missionaria dei Carmelitani Scalzi Polacchi. Dissertatio ad lauream.

Roma 1970, s. 78.

Zob. B. J. Wanat,

Zakon Karmelitów Bosych w Polsce…,

s. 56–57.

Constitutiones 1623, pars 3 cap. 1 nn.; por. C. Gil,

Karmelici Bosi w Polsce 1605–1655…,

s. 134;

B. J. Wanat,

Zakon Karmelitów Bosych w Polsce…,

s. 92.

198

Szczepan T. Praśkiewicz OCD

cjackie, tj. 16 zakonników, w tym 6 kapłanów

. Przeorem klasztoru nowicjac-

kiego w Krakowie był o. Cyryl od św. Franciszka, a magistrem nowicjuszów

o. Ignacy od św. Jana Ewangelisty. Obaj kontynuowali te posługi także w klasz-

torze wiśnickim

Przenosiny nowicjatu do Wiśnicza były faktem bardzo pozytywnym, nie tylko

ze względu na warunki bytowania (klasztor krakowski – stary, podmokły – nie

mógł się równać z nowym, pięknym i suchym klasztorem wiśnickim

), ale i z ra-

cji ideologicznych. Kapituła Generalna z 1623 roku nakazywała bowiem, aby

klasztor nowicjacki leżał na uboczu, z dala od wiru miejskiego

, a więc nowo

wybudowany klasztor wiśnicki leżący na wzgórzu, dominujący nie tylko nad

miastem, ale i nad zamkiem Lubomirskich, był pod tym względem miejscem

wymarzonym.

Nowicjusze, jakkolwiek stanowili tę samą grupę, dzielili się na kandyda-

tów do kapłaństwa i na braci zakonnych. Liczniejsi byli zazwyczaj ci pierwsi.

W klasztorze nowicjackim pielęgnowano szczególny klimat modlitwy i milcze-

nia w myśl zasady, że milczeć znaczy tyle, co modlić się. Tablice z napisem „si-

lentium” można w klasztorach nowicjackich zakonu spotkać do dziś. Magister,

czyli wychowawca nowicjuszy, wygłaszał do nich codziennie naukę o zdobywa-

niu cnót, zwalczaniu wad, sakramentach, umartwieniu i innych środkach po-

mocnych w dążeniu do doskonałości. Kreślił przed wychowankami ideał życia

zakonnego, tłumaczył teksty legislacyjne i dzieła mistyczne św. Teresy od Jezusa

i św. Jana od Krzyża. Wspomagał go w tej pracy socjusz – inny kapłan zakonny,

wyznaczony do tego przez zarząd prowincji; całe zaś zgromadzenie zakonne

miało ich uczyć przykładem wierności i obecnością na wszystkich ćwiczeniach

zakonnych, będąc sprawdzianem autentyczności karmelitańskiego stylu życia.

Szczególny nacisk kładziono na rozwój życia modlitwy. Codzienna dwugodzin-

na modlitwa wewnętrzna, godziny kanoniczne rozłożone na odpowiadające

im pory dnia i nocy ułatwiały uświęcenie każdej chwili. Kult Eucharystii –

codzienna msza św. i adoracja, a także nabożeństwo maryjne, wyrażające się

m.in. przez noszenie szkaplerza i inne pobożne praktyki (odmawianie litanii,

śpiewanie antyfony

Salve Regina),

a nadto tzw.

praeces vespertinae

(modlitwy

APKB sygn. AKWI 1: Acta Capituli Conventus Visnicen: Salvatotoris Carmelitarum Discal-

ceatorum, a. D. 1630, die 26 Maii, s. 1.

C. Gil,

Karmelici Bosi w Polsce 1605–1655…,

s. 81.

Zob. B. J. Wanat,

Zakon Karmelitów Bosych w Polsce…,

s. 364.

Por. C. Gil,

Karmelici Bosi w Polsce 1605–1655…,

s. 141.

Plik z chomika:

valdemaroff

Działalność klasztoru Karmelitów bosych w Wiśniczu (1630–1782).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: