359. Międzynarodowa konferencja „Świat oczyma duszy – dusza w oczach świata”.pdf

(332 KB) Pobierz

Etnolingwistyka 28

Lublin 2016

III. Z życia naukowego

DOI: 10.17951/et.2016.28.359

Joanna Panasiuk

Międzynarodowa konferencja

„Świat oczyma duszy – dusza w oczach świata.

Antropologiczno-językowe wizerunki duszy

w perspektywie międzykulturowej”

(Warszawa, 15–17 października 2015 r.)

W dniach 15–17 października 2015 roku w gmachu Biblioteki Uniwersytetu

Warszawskiego odbyła się międzynarodowa konferencja „Świat oczyma duszy –

dusza w oczach świata. Antropologiczno-językowe wizerunki duszy w perspektywie

międzykulturowej”. Obrady toczyły się w czterech sekcjach.

Organizacją konferencji zajął się Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk

wespół z Wydziałem Orientalistycznym Uniwersytetu Warszawskiego oraz Funda-

cją Slawistyczną.

Konferencję otworzyły wystąpienia najważniejszych przedstawicieli tych insty-

tucji: dr hab. prof. IS PAN Anny Zielińskiej, dr hab. prof. UW Joanny Jurewicz

oraz dr hab. prof. IS PAN Ewy Golachowskiej. Następnie uczestnicy wysłuchali

referatów naukowców z Polski oraz z innych krajów m.in. Białorusi, Czech, Litwy,

Łotwy, Rosji, Słowacji, Ukrainy.

Prof. Светла�½а Толстая z Rosyjskiej Akademii Nauk w Moskwie wygło-

siła referat pt.

Метемпсихоз в славя�½ских �½арод�½ых представле�½иях.

Kil-

koro innych badaczy podjęło zagadnienia dotyczące wierzeń, odradzania duszy,

relacji żywych i umarłych. Dr Ольга Белова (RAN) zaje sie tematem:

Во-

˛la ˛

сточ�½ославя�½ские и еврейские �½арод�½ые рассказы о явле�½ии души (к про-

блеме взаимодействия фольклор�½ых традиций).

Podstawę materiałową sta-

nowiły tu opowieści współczesnych mieszkańców Rosji i Białorusi o pośmiert-

nym zjawianiu się dusz. Dr Ladislav Janovec z Uniwersytetu Karola w Pradze

(Душа

в чешских фольклор�½ых текстах

) skoncentrował się na leksemie

du-

sza

jako źródle metaforyki występującej w czeskich tekstach ludowych, a prof.

Dejan Ajdačić z Kijowskiego Uniwersytetu Narodowego wskazał, że

dusza

w serb-

skich frazeologizmach oznacza stan graniczny pomiędzy śmiercią i życiem, cia-

łem i duchem (Сербские

фразеологизмы с лексемой ‘душа’ в сопоставле-

�½ии с другими славя�½скими языками).

Prof. А�½дрей Мороз z Rosyjskiego

Pa´stwowego Uniwersytetu Humanistycznego w Moskwie przedstawil we owke

˛dr´ ˛

duszy na „tamten ´wiat” w tradycji wsp´

lczesnej

Rosji P´

lnocnej

(Путешествия

уши �½а этом и тoм cbeтe. Cовреме�½�½ая север�½oрусскaя mрадиция).

Dr Ма-

360

Z życia naukowego

ри�½а Вале�½цова (RAN) na podstawie slowia´skiej kultury ludowej rozpatrywala

przede wszystkim nierealny aspekt przekona´ o funkcjonowaniu duch´w dobrych

(obrońców) i duchow złych (tytuł referatu:

Мультипликация души: славя�½ские

поверья о полудемо�½ах

). Mgr Monika Bogdzevič z Uniwersytetu Wileńskiego za-

jęła się konotacją semantyczną wyrazu

dusza,

co uczyniła, wyzyskując polskie i li-

tewskie teksty poetyckie (Konotacja

semantyczna wyrazu „dusza” <na materiale

polskim i litewskim>).

Prof. Еле�½а Березович (Uralski Uniwersytet Federalny,

temat wystąpienia:

Душа в кругу других орга�½ов чувств <�½а материале

фразеологии славя�½ских языков>)

przeanalizowała połączenia wyrazowe odno-

szące się do uczuć, przeczuć, życzeń a zawierające słowo

dusza

oraz nazwy innych

części ciała. Prof. Irena Vaňková (Uniwersytet Karola w Pradze) po lingwistycznej

analizie pojęcia

dusza

przeszła do jego przedstawienia w literaturze czeskiej, zaś

prof. Jelena Korolova z Uniwersytetu w Dyneburgu opowiedziała o duszach ludzi

umarłych, ich funkcjonowaniu od momentu zgonu po całkowite zejście z ziemi po

czterdziestu dniach od śmierci (Нарративы

о покой�½иках и �½арод�½ая фразео-

логия о душе в традицио�½�½ой культуре староверов Латгалии).

Referat prof.

Natalii Koriny (Uniwersytet w Nitrze)

Душа и сердце в русских и словацких

текстах по да�½�½ым сопоставитель�½ого ли�½гвоког�½итив�½ого а�½ализа

zawie-

rał analizę pojęć dusza i serce głównie w języku rosyjskim i słowackim. Dr Ta-

tiana Stoikowa (Windawa) zajęła się podobnym tematem, mówiła bowiem o sercu

i duszy jako siedlisku uczuć. Prof. Ольга Фролова (Uniwersytet im. Łomono-

sowa w Moskwie) przybliżyła słuchaczom duchowość Rosjan. Prof. Marya Skab

(Czerniowiecki Uniwersytet Narodowy, tytuł wystąpienia:

Koncept dusza w języku

ukraińskim na tle innych języków

) zajęła się diachronicznym badaniem konceptu

dusza. Jako tło posłużyły autorce inne nauki, np. ﬁlozoﬁa, teologia, etnograﬁa,

ﬁzyka. W referacie badaczka starała się określić cechy wspólne oraz odmienne

pojęcia dusza zwłaszcza w językach: ukraińskim, rosyjskim, polskim. Dr Гали�½а

Кабакова (Paryż-Sorbona) wygłosiła referat pt.

Душа вещей и зверей,

zaś prof.

Алла Кожи�½ова z Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego mówiła o duszy, du-

chu i oddechu w utworach Kiryła Turowskiego (tytuł referatu:

Триада дух –

душа – дыха�½ие в творе�½иях Кирилла Туровского).

W programie konferencji znalazły się również referaty polskich naukowców po-

ruszających trudne kwestie związane z językiem. Wystąpienia mieszczące się w tym

nurcie dostarczyły informacji o systemie wartości człowieka, mentalności, sposobie

interpretacji oraz postrzegania świata. Dr hab. prof. IS PAN Wanda Szulowska

w referacie

Dusza w słowiańskiej antroponimii

przedstawiła antroponimy polskie

i innosłowiańskie motywowane przez apelatyw

dusza

od czasów najdawniejszych

po czasy współczesne. Dr hab. Włodzimierz Wysoczański (UWr) zajął się koloka-

cyjnością wyrazów

dusza

ciało,

a następnie kontekstową aktualizacją znaczenia

‘dusza’ (tytuł referatu:

Wyrazy «dusza» i «ciało». Kolokacyjność słów i konteks-

towa aktualizacja znaczenia

dusza).

Dr hab. Iwona Burkacka (UW) w referacie

Słowotwórczy obraz duszy

przedstawiła właściwości słowotwórcze leksemu

dusza

na tle potencji derywacyjnej rzeczownika

duch

oraz antonimów – wyrazów

ciało

materia.

Mgr Olga Kielak (UMCS) w wystąpieniu

Czy zwierzęta mają duszę?

Poprzez analizę językową do konceptualizacji zwierzęcej duszy

podjęła się odpo-

Z życia naukowego

361

wiedzi na postawione w temacie referatu pytanie. Analiza materiałów dowiodła,

że współcześnie są obecne archaiczne sposoby myślenia o zwierzętach jako istotach

posiadających duszę opuszczającą ciało po śmierci. Dr hab. Dorota Filar (UMCS)

pokazała różne realizacje językowej narracji o

wędrującej duszy marzyciela

(tytuł

wystąpienia:

Językowa narracja o wędrującej duszy marzyciela i jej realizacje w wy-

branych tekstach polskiej poezji współczesnej

). Tematem referatu dr hab. prof. IS

PAN Marioli Jakubowicz było objaśnienie motywacji semantycznej leksemu

dusza

i analiza jego rodziny wyrazowej. Autorka skoncentrowała się na dwóch kierunkach

rozwoju semantycznego derywatów: ku konkretom i ku abstraktom (tytuł referatu:

Fizyczny i duchowy aspekt duszy w świetle etymologii jej nazwy).

W polu obserwacji polskich badaczy znalazły się jeszcze inne zjawiska, m.in.

ciągłości tradycji, spełniania przyjętych norm, wspólnych wierzeń czy rytuały

przejścia. Dr hab. prof. IS PAN Ewa Masłowska w referacie pt.

Dziad i baba –

strażnicy duszy w języku i w polskiej kulturze ludowej

przedstawiła kształtowanie

się obrazu

nawiedzonego dziada

mądrej baby.

Dr Adrian Mianecki (UMK) przed-

miotem swojego wykładu pt.

Dusza w tradycyjnych wierzeniach ludowych: ludzka

skóra

uczynił motyw duszy ludzkiej ukazywanej pod postacią skóry. Dr hab. prof.

KUL Zdzisław Kupisiński zaś w wystąpieniu pt.

Dusze zmarłych w ludowej obrzę-

dowości pogrzebowej i zaduszkowej w Opoczyńskiem i Radomskiem

skoncentrował

się na więzi umierającego z duszami zmarłych oraz żałobnikami, jak też na rela-

cjach dusz ludzi zmarłych z żywymi. Dr Lidia Banowska z UAM w referacie «Dusze

w czyśćcu bolejące» – obraz dusz czyśćcowych w poezji Adama Mickiewicza i Cy-

priana Norwida

przyjrzała się poetyckim obrazom dusz ludzi zmarłych będących

w czyśćcu. Dr Małgorzata Sokołowicz natomiast z UW (Czy(m)

jest dusza wróżki?

O romantycznej fascynacji duszą na przykładzie motywu wróżki

) zajęła się zesta-

wieniem duszy z postacią wróżki w epoce romantyzmu. Mgr Agnieszka Gotówka

z IS PAN tematem swoich rozważań uczyniła

Znaczenie i sposób postrzegania duszy

w kulturze podhalańskiej.

W czasie konferencji pojawiła się spora grupa referatów dotyczących kultur od-

ległych od kultury europejskiej. Konceptualizację duszy badacze ukazywali na tle

różnych systemów wierzeniowych. Wszędzie jednak istnieje rozumienie duszy jako

elementu pozbawionego materii, pierwiastka istniejącego po śmierci człowieka. Nie-

które prezentowane ustalenia wymagały długotrwałej pracy badawczej w odległych

częściach świata. Z wystąpienia dr hab. Ewy Siwierskiej z UW

Bądź dla mnie do-

bre, moje czi, czyli o koncepcji człowieka u Ibów (Nigeria)

słuchacze dowiedzieli się

o wierzeniach ludów Ibo. Mgr Robert Zawisza z IS PAN przedstawił swoje badania

prowadzone na dalekiej Syberii -

Żywy zmarły. Człowiek wobec świata pozagrobo-

wego w wierzeniach narodu Sacha (Jakuci).

Dr hab. prof. UO Dorota Brzozowska

zajęła się

Konceptualizacjami chińskiej duszy,

a prof. dr hab. Marta Kudelska z UJ

przedstawiła referat noszący tytuł

Relacja pomiędzy terminami para – apara oraz

wymiarami rzeczywistości, które denotują.

Badaczka przeanalizowała pojęcia za-

warte w temacie wykładu w indyjskiej literaturze ﬁlozoﬁcznej. Natomiast dr hab.

Roman Marcinkowski (UW) celem wystąpienia uczynił rozważania na temat

Poj-

mowania duszy w judaizmie.

Dr hab. prof. UW Joanna Jurewicz mówiła o drodze

pokonywanej przez duszę na podstawie staroindyjskiego tekstu

Dźajminijopani-

362

Z życia naukowego

szadbrahmana

(Jak

żywi mogą zmarłemu pomóc. Droga duszy w staroindyjskim

tekście «Dźajminijopaniszadbrahmana»),

a dr Agnieszka Staszczyk (UJ) o isto-

tach nadprzyrodzonych w tradycji indyjskiej (Dusze

zmarłych a upiory – istoty

nadprzyrodzone preta i bh¯ta w tradycji indyjskiej

). Warto tu jeszcze wymienić

referaty: dr Kamili Barbary Stanek (UW), dr Moniki Nowakowskiej (UW), dr

Magdaleny Kapełuś (UW), dr Sylwii Surdykowskiej (UW), mgr Katarzyny Rataj-

czyk (UAM), mgr Dagmary Wasilewskiej (UŚ), mgr Małgorzaty Lipskiej (UW).

Interesujące okazały się wystąpienia zainspirowane religijnością katolicką, sztu-

kami plastycznymi oraz referaty dotyczące konceptualizacji duszy w świecie współ-

czesnej kultury.

Konferencja była okazją do konfrontacji wiedzy z różnych dyscyplin huma-

nistycznych oraz podzielenia się swoimi badaniami w czasie licznych ciekawych

dyskusji. Odnosiły się one do przedstawionych spirytualistycznych analiz, sfery

religijnej, psychicznej, duszy zbiorowej, dychotomicznego obrazu porządku świata

359. Międzynarodowa konferencja „Świat oczyma duszy – dusza w oczach świata”.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: